Sampela Tok i Kam long Olgeta Hap
Lotu Bilong Satan Long Hangari
Ol man bilong Hangari i kirap nogut, long wanem lotu bilong Satan i go bikpela namel long ol yangpela long Hangari. Wanpela nius bilong Landon (The European) i tok, planti handet yangpela i wok long i go insait long lotu bilong Satan taim ol i kaunim ol nius i stori long dispela samting. Na tu, ol i kisim save olsem sampela ol yangpela i bin kilim i dai sampela man na dispela i olsem lotu bilong ol. Wanpela yangpela man i gat 17 krismas em i bin sutim liklik susa bilong em long naip na kilim em i dai. Susa bilong em i gat 13 krismas. Em i kilim pinis yangpela meri na nau em i katkatim skin bilong em na lainim ol hap skin bilong em long plua bilong haus. Wanpela bikpela man bilong gavman (em Bela Csepe) em i wok long askim gavman long tambuim ol toksave bilong baim ol buk nogut na ol toksave bilong lukim ol piksa wokabaut nogut na ol video nogut.
Sik AIDS Long Ajentina
Wanpela nius bilong Ajentina (Clarin), i tok, long olgeta 500 500 manmeri long biktaun Buenos Aires, wanpela i gat sik AIDS. Bikman bilong wanpela dipatmen bilong skelim ol sik (Dotka Emilio Hass, presiden bilong First Argentine Immunogenetics Center) em i tok, ‘Long yia 1992 dispela sik AIDS inap painim 4-pela 4-pela long olgeta wan tausen wan tausen manmeri bilong Buenos Aires.’ Planti man ol i givim nating blut bilong ol long haus sik samting, long wanem, ol i laik bai haus sik i ken glasim blut bilong ol na ol i ken save ol i gat sik AIDS o nogat, na dispela blut ol i givim long haus sik i olsem pe bilong baim dokta. Dokta Hass i tok, long wanpela bikpela haus sik long Buenos Aires, ol man bilong haus sik i glasim 36,000 karamap i gat blut insait long en, na ol i painim olsem insait long olgeta wan tausen wan tausen karamap, tupela i gat jem bilong sik AIDS. Na em i tok moa olsem, long biktaun Buenos Aires, namba bilong man i gat sik AIDS i wok long i go bikpela tru hariap.
Ol Man i Lusim Smok, Skin i Kamap Patpela Liklik
Planti man i smok, ol i pret long lusim smok, nogut skin i kamap patpela. Wanpela lain i skelim dispela samting long Amerika (Centers for Disease Control) i kisim save olsem: Man i lusim smok, skin bilong em bai kamap patpela olsem 3-pela o 4-pela kilo insait long 5-pela yia. Dairekta bilong dispela lain i skelim dispela samting em i tok: ‘Sapos yumi tingim ol gutpela samting pasin bilong lusim smok inap mekim long skin bilong man, bai yumi no tingim skin i go patpela liklik.’ Sapos man i lusim smok, em i no ken tingting planti long skin i go patpela liklik, long wanem, nau skin inap kamap gutpela.
Sik AIDS i Wok Long i Go Bikpela
Lain bilong helpim ol man long abrusim sik (WHO, World Health Organization) i tok, dispela sik AIDS i go bikpela tru. Ol i tok, long yia 2000, inap olsem 10 milion pikinini na 30 milion manmeri long olgeta hap bilong graun bai kisim jem bilong dispela sik AIDS. Na ol i ting long dispela yia 2000, inap olsem 10 milion manmeri bai kisim tru dispela sik AIDS na 10 milion pikinini bai ol i no gat papamama, long wanem dispela sik i bin kilim ol papamama i dai. Long yia 1990 dispela lain WHO i bin tok, 5 milion pikinini na 2 milion manmeri i bikpela pinis ol i gat sik AIDS. Tasol dispela lain i gat wok long skelim dispela sik ol i senisim tingting long ol dispela namba taim ol i kisim save olsem dispela sik i wok long i go bikpela tru long sampela hap bilong Afrika na long Esia.
Lain Bilong Kisim Drak Long Esia i Go Bikpela
Long planti kantri long hap bilong Esia, ol lain i kisim drak heroin i go bikpela moa. Olsem: Long 1980 long kantri Sri Lanka i gat olsem 50 man tasol i kisim drak heroin. Nau i gat 40,000 samting. Long 1980 long kantri Pakistan i gat sampela tausen i save kisim drak heroin long olgeta taim, tasol nau i gat klostu olsem 2 milion. Wanpela nius (Asiaweek) i tok, ‘gavman i putim strongpela lo long ol man i no ken kisim drak nogut, tasol planti ol i kisim yet dispela drak. Kantri Sri Lanka i winim ol narapela kantri long givim bikpela strafe long ol man i holim drak nogut. Olsem: ‘Sapos man i holim tasol 2-pela gram bilong drak koken o heroin, kot bai makim em bilong i dai o bilong i stap kalabus i go inap long em i dai.’ Ol man i wok bisnis long ol drak nogut i kisim bikpela mani, na dispela i pulim ol fama i save planim kaikai samting long lusim dispela wok na planim plaua bilong drak heroin. Wanpela man i gat wok long daunim dispela pasin bilong kisim ol drak nogut (Dokta Ravi Pereipra bilong National Dangerous Drugs Control Board bilong Kolambia) i tok: ‘Sapos i no gat suga bilong tumora—maski, ol i no hevi tumas. Tasol sapos i no gat drak heroin, planti man bai hevi nogut tru na tingting na bel bilong ol bai bagarap stret! Ol bai tromoi wanem wanem pe ol man bilong wok bisnis long drak i makim, bambai ol i ken kisim dispela drak nogut.’
Pasin Raskol i Go Bikpela Moa Long Amerika
Wanpela nius (Newsweek) i tok, ‘Long planti biktaun long Amerika, pasin bilong bagarapim man i go bikpela moa, na planti man i mekim dispela pasin raskol ol i save kisim drak; planti taim em ol dispela drak yet i kirapim ol long mekim ol dispela pasin nogut.’ Na dispela nius i tok, ‘nau planti man i holim gan—pikinini tu!’ Long 1990 ol i kilim i dai planti man, winim ol narapela yia. Ol i ting ol dispela lain i kilim i dai 23,200 manmeri, na planti em ol i sutim long gan. Wanpela bikman bilong wanpela dipatmen bilong gavman (Louis Sullivan, Secretary of Health and Human Services) i tok, ‘Long olgeta 100 100 aua, planti yangpela man i dai, winim ol yangpela man i bin i dai insait long 100 100 aua long pait bilong Pesan Galf.’ Yumi kirap nogut long dispela pasin raskol i go bikpela long Amerika, long wanem, Amerika i winim ol narapela kantri long kalabusim planti man. Long olgeta wan handet tausen manmeri, i gat 426 i stap kalabus. Planti ol yangpela man blakskin i gat krismas olsem 15 i go inap 24, ol raskol i kilim ol i dai. Bilong wanem dispela pasin nogut i go bikpela olsem? Ol saveman i ting, dispela kain pasin i save kamap taim ol samting i go nogut, olsem: Ol marit i bruk na famili i bagarap, o lotu i no gat strong moa, o narapela i no tingim i stap bilong narapela na ol i no pas gut wantaim olsem bipo ol man i save mekim.
Kampani Bilong Wokim Balun i Lusim Bikpela Mani
Ating planti i amamas long lukim planti tausen balun i gat kain kain kala i wok isi isi long i go antap long skai, na i go i go inap long ol man i no inap lukim ol moa. Tasol nau long Amerika ol man i no inap lukim dispela samting planti taim. Dispela i kamap long wanem, long yia 1985 long ples Nu Jesi, ol man i painim wanpela balun long bel bilong wanpela weil em i dai pinis na si i tromoi em i kam long nambis. Na narapela balun ol i painim insait long wanpela bikpela trausel bilong solwara. Olsem na planti pikinini long Amerika i askim gavman long pasim ol kampani na bai ol i no ken wokim balun. Ol i mekim olsem long wanem ol i ting ol balun i raun raun nating ol i bagarapim planti tausen animal em ol i wok long kaikai balun, long wanem ol i ting em wanpela kaikai bilong ol. Sampela lain bilong gavman i harim tok bilong dispela ol pikinini, olsem na sampela provins na biktaun long Amerika i putim tambu long salim planti balun i go antap long skai. Ol man i wok bisnis long balun ol i tok, ol dispela animal i dai, ol i no kaikai balun na ol i dai, nogat. Tasol sampela ripot i tok, long olgeta yia ol man bilong wok bisnis long balun ol bai lus long bikpela mani tru, olsem 6 milion kina, long wanem, nau i no planti man i laik baim ol balun.
Yia 1991 i No Gutpela Yia
Long olgeta hap bilong graun planti bagarap i bin kamap long 1991, olsem na ol oganaisesen i gat wok long helpim ol man long taim ol bikpela bagarap i kamap, olsem tait wara o guria samting, ol i hatwok tru long helpim ol dispela manmeri. Wanpela nius (U.S. News & World Report) i tok, ‘Long pinis bilong Namba 2 Pait i kam inap long nau, i no gat ol bikpela bagarap i bin nogutim ol man olsem i bin kamap long yia 1991.’ Kantri Jojia i kisim bagarap long 3-pela guria. Wanpela guria i bin bagarapim Kosta Rika na Panama. Bikpela raunwin nogut tru long Amerika i spit i go na bagarapim planti hap bilong biktaun Kansas na Oklahoma. Na bikpela strongpela win i spit i go olsem 233 kilomita insait long wanpela aua na bagarapim kantri Banglades. Insait long 8-pela aua dispela traipela win i wok long bagarapim Banglades na em i kilim i dai olsem 125 tausen manmeri, na planti milion manmeri em haus bilong ol i bagarap na ol i no gat ples slip. Dispela nius i tok moa, ‘Long Pesan Galf na long Afrika ol bikpela pait i bin kamap na bagarapim ol ples, na 14 milion manmeri bilong Itiopia na Sudan long hap bilong Afrika ol i no gat kaikai na ol inap dai long hangre. Olsem na kain kain oganaisesen i gat wok long helpim ol man long taim bilong bikpela bagarap samting, ol i hatwok tru long helpim ol dispela man.’ Wanpela man i wok long Ret Kros i tok: ‘Yumi no save long wanem ol bagarap bai i kamap bihain.’
Lukautim Skin Bilong Ol Animal
Wanpela nius (The Toronto Star) i tok, i gat planti samting nau ol i save mekim bilong lukautim ol animal bilong ol man, olsem ol marasin, na ol dokta bilong katim animal olsem ol i mekim long man long haus sik, o sapos animal i patpela tumas ol i save tingim wanem ol kaikai em i mas kisim, o ol i givim eksasais samting long em; na i gat dokta bilong lukautim tit bilong en, o sapos sampela pasin bilong animal i no gutpela tumas, orait i gat man bilong skulim na helpim dispela animal. Wanpela nes i tok, ‘Bilong lukautim wanpela animal long nau, yu mas tromoi bikpela mani! Sapos lek bilong bikpela dok i bruk na yu kisim em i go long dokta bilong ol animal, orait, yu inap tromoi 700 kina samting bilong stretim dispela lek. O sapos lewa bilong animal i gat sik, orait yu inap tromoi 800 kina samting bilong dokta i ken stretim dispela sik. Sapos kidni bilong animal i bagarap na dokta i laik rausim na putim kidni bilong narapela animal i go insait long em, orait yu inap tromoi 5,000 kina long dispela samting. Sapos animal i laik karim pikinini, i gat haus sik bilong putim em long en; na tu, sapos animal i sik nogut tru, i gat rum long dispela haus bilong lukautim em gut tru. I gat kain kain samting bilong lukautim ol animal i gat sik.