Sik AIDS Long Afrika—Em Wanpela Tok Lukaut Long Olgeta Man!
“SAPOS insait long 6-pela yia yu slip wantaim 6-pela man na dispela 6-pela man tu i slip wantaim 6-pela poroman, orait insait long dispela 6-pela yia i olsem yu insait long maritpasin wantaim 45,000 poroman.” Dispela tok i bin kamap long wanpela nius bilong Saut Afrika (Continuing Medical Education), na em i tok bilong Dokta K. E. Sapire. Olsem na yumi ken save, i no hatwok long ol manmeri i mekim pasin pamuk samting long kisim binatang jem bilong sik AIDS.
Tasol bilong wanem yumi tingim Afrika?
Em i gutpela sapos olgeta man i save long samting i kamap long Afrika, long wanem, long olgeta hap planti man i save pamuk samting—i no long Afrika tasol. Em wanpela bikpela hevi bilong dispela graun. Wanpela saveman bilong sik AIDS (Dr. Dennis Sifris) em i tok: ‘Olgeta man i save mekim maritpasin na ol i gat planti poroman, ol inap kisim sik AIDS.’ Wanpela nius (U.S.News & World Report) i kamapim wankain tingting. Nius i tok: ‘Sampela marit i save prenim narapela, olsem na sik AIDS inap kisim ol tu.’
Olsem na wanpela nius (African Affairs) i no giaman taim em i tok olsem: ‘Dispela bikpela hevi long Afrika inap kamap long ol narapela ples.’ Tasol dispela hevi long Afrika i wok long kamap long planti hap long nau.
Wanpela nius (Newsweek) i tok, long Brasil ‘planti man i slip wantaim ol meri, ol i bin kisim sik AIDS long poroman bilong ol.’ Na lain i save lukautim ol man long sik samting long dispela kantri i tok, klostu 500,000 manmeri i gat binatang jem bilong sik AIDS. Wanpela saveman (Dr. Carlos Alberto Morais de Sá) em i save bosim ol man i gat wok long skelim gut dispela sik long wanpela haus sik (Rio de Janeiro’s Gaffrée e Guinle University Hospital), em i tok, ‘Sapos mipela i no kirap na mekim wanpela samting mipela bai kisim bikpela hevi tru long dispela sik.’
Dispela hevi i go bikpela long Amerika tu. Wanpela man i gat namba long spot, em Majik Jonson, em i bin tokaut olsem em i kisim sik AIDS, long wanem, em i bin slip wantaim wanpela meri. Wanpela wik bihain long tokaut bilong em, planti man i pret, olsem na ol i ring long ol klinik bilong kisim sampela save moa long dispela sik.
Dispela sik i kamap bikpela tru long Esia tu. Bipo long 1988 wan wan man tasol i gat dispela sik, tasol nau winim wan milion man i gat dispela binatang jem bilong sik AIDS! Wanpela dokta i bin go long Esia bilong skelim dispela samting, em i tok: ‘Hevi bilong Afrika long dispela sik i liklik sapos yumi skelim wantaim dispela sik long Esia. Mi ting Esia bai kamap nambawan hap bilong sik AIDS.’
Yumi no ken sutim tok long wanpela lain o wanpela kantri na tok olsem ol i as bilong sik AIDS. Wanpela dokta (June Osborn) i tok strong long dispela samting olsem: ‘Yu no ken tingim ples bilong man, yu mas tingim pasin em i mekim.’
Olsem wanem? Sik AIDS bai wok yet long bagarapim planti man? I gat rot bilong winim dispela hevi, o sik AIDS bai pinisim olgeta man long planti bikpela hap bilong Afrika na ol narapela hap bilong graun?
[Piksa Kredit Lain long pes 8]
WHO photo by H. Anenden; background: NASA photo