Wanem As Bilong Pait Insait Long Famili?
‘Famili i mas stap olsem ples hait na taim ol hevi i kamap, famili inap i stap gut. Tasol nogat. Planti taim famili i save givim hevi long narapela na mekim ol hevi i go bikpela moa.’—Buk The Intimate Environment—Exploring Marriage and the Family.
NAU tasol ol man i save skelim gut ol kros pait i save kamap insait long famili. Tok bilong ol dispela man i no wankain, tasol ol i kamapim sampela as na kros pait i save kamap insait long famili. Yumi ken tingim sampela tok bilong ol dispela saveman.
Sindaun Bilong Famili i Bikpela Samting
Sampela saveman i tok: ‘Mipela bin toktok wantaim sampela marit, na sapos tupela marit i mekim save long kros pait, pikinini tu bai kros pait wantaim brata susa na papamama bilong ol.’
Sapos pikinini i lukim kros pait insait long famili, dispela pasin bai pas long tingting bilong em. Wanpela dokta (John Bradshaw) i tok: ‘Sapos pikinini i lukim papa i paitim mama, long tingting bilong pikinini dispela pasin i olsem wanpela i paitim em yet.’ Yangpela man Ed, em i nolaik tru long lukim papa i paitim mama bilong em. Tasol ating em i no save dispela pasin i lainim em, na bihain em bai ting i stret man i mas bosim meri, na long mekim olsem, man i mas mekim nogut long meri, o daunim em. Taim Ed i marit, em i mekim ol dispela pasin nogut long meri bilong em.
Sampela papamama i tambuim pikinini long lukim pasin nogut i save kamap long televisen, na dispela i gutpela. Tasol ol papamama i mas was gut long pasin bilong ol yet, long wanem, pikinini bilong ol bai bihainim pasin bilong papamama.
Bel Hevi i Mekim Wanem Long Famili?
Sapos meri i kisim bel, o papa i no gat wok mani, o wanpela long famili i dai, o famili i mas painim haus, o sik i kamap insait long famili—olgeta dispela samting inap mekim na bel na tingting bilong olgeta long famili i no stap isi. Tasol taim bel na tingting i no stap isi, olgeta man i no save kros pait, sampela tasol. Olsem: Sapos pikinini i mas lukautim lapun papa o mama i gat bikpela sik, na pikinini i gat planti wok long famili, dispela inap mekim na pikinini i mekim nogut long lapun.
Taim papamama i mekim bikpela long pikinini ol inap tingting planti, na taim ol i gat planti pikinini ol hevi inap i go bikpela, na sampela taim dispela i as na papamama i mekim nogut long ol pikinini. Sampela taim pikinini i as na man o meri i mekim nogut long poroman marit. Wanpela buk (Behind Closed Doors) i tok: ‘Taim man na meri i no gat wankain tingting long pikinini, dispela inap mekim na tupela i pait.’
Man i Tingting Kranki Long Meri
Wanpela saveman (Dan Bajorek) i tok: ‘Ol man i save mekim nogut long ol meri, ol i gat tingting kranki long ol meri. Maski ol man i gat narapela narapela kain sindaun, ol i lain pinis olsem man em i Namba Wan.’ Wanpela man (Hamish Sinclair) i save helpim ol man long winim dispela hevi long mekim nogut long ol meri, na em i tok, ol man i lain pinis olsem ol i winim ol meri na i stret long ol i ken paitim o pretim ol meri.
Long planti kantri ol man i ting i stret long ting meri i samting olsem hap kago em i baim pinis, na em i samting bilong em. Na sapos em i bosim strong meri, ol man i givim biknem long em na ol i ting em i man tru. Planti taim long ol dispela kantri, man i paitim nogut o mekim nogut tru long meri bilong em na gavman i no tambuim dispela samting, long wanem, dispela em pasin bilong ples—man i nambawan na meri i nambatu. Na maski man i man nogut tru, meri i mas daun tasol long dispela man.
Wanpela niusman (Morley Safer) bilong CBS televisen em i tok: ‘I no gat narapela kantri olsem long Saut na Sentral Amerika em ol man i ting ol i nambawan na meri i nambatu. Yu inap painim dispela kain tingting long haus kot tu. Man i bin kilim i dai meri bilong em bai sanap long kot, tasol em inap winim kot. I no gat narapela kantri i daunim ol meri olsem dispela kantri.’ Tasol long planti kantri i gat man i save givim biknem long em yet na em i daunim meri. Dispela kain tingting i no stap long wanpela kantri tasol.
Wanpela meri (Minna Schulman) em bos bilong wanpela lain polis long Nu Yok, em i tok, kros pait i olsem wanpela tul ol man i mekim wok long en bilong bosim strong meri bilong ol. Em i tok: ‘Mipela i ting olsem man i gat tingting kranki long wok bos bilong em taim em i mekim nogut long meri bilong em.’
Sampela man bilong paitim meri ol i no amamas long ol yet, na ol i laik bai meri tu i mas kisim wankain tingting. Olsem na sapos meri i ting em i samting nating, man i amamas na em i pilim olsem em i bosim tru dispela meri. Man i ting dispela i rot bilong soim ol man em i man tru. Olsem wanem: Dispela tingting bilong man i stret? Ol dispela man i save paitim meri i no strong long skin, ol i strongpela man? O pasin bilong ol i kamapim tingting kranki bilong ol? Sapos man i gat strongpela skin na em i paitim meri i no gat strong, yu ting em i man tru? Man i gat stretpela pasin em bai tingim gut na sori long narapela i no gat strong.
Planti taim man i paitim meri bilong em i tok, meri i kirapim bel bilong em long paitim em, tasol dispela em tingting kranki. Ating em bai tok: ‘Yu no mekim stret dispela samting, olsem na mi mas paitim yu.’ O em bai tok: ‘Yu no redim kwik kaikai, olsem na mi mas paitim yu.’ Long tingting bilong man em asua bilong meri. Tasol maski meri marit i mekim wanpela pasin kranki, i no gat as long man bilong em i paitim em.
Olsem Wanem Long Man i Dring?
Man i no inap bosim gut skin taim em i dring, na kwiktaim em inap kirap na mekim wanpela samting. Olsem na sampela man i tok, dring inap kirapim man long mekim nogut long narapela. Man inap bosim kros bilong em sapos em i no dring, tasol taim em i dring liklik, em bai kirap na tok nogut o mekim samting nogut. Dring i mekim na tingting i no sap moa, na em i no inap bosim tingting.
Tasol sampela i tok dring i no asua bilong pasin birua man i mekim long narapela; bel na tingting bilong man i no stap isi, olsem na em i mekim dispela samting. Ol i tok, man i dring bilong daunim bel hevi bilong em, i wankain long man i paitim meri bilong daunim bel hevi bilong em. Sapos olsem, maski man i dring o nogat, em bai paitim meri, a? Maski ol man i ting olsem wanem long dispela samting, dring i no inap helpim man long bosim tingting na bel.
Ol Piksa i Gat Strong
Sampela i tok televisen na ol piksa wokabaut i save kirapim tingting bilong ol man na ol i ting ol i nambawan na i no gat rong long stretim ol hevi long rot bilong kros pait. Wanpela man em i tok: ‘Mi kirap nogut long tingting bilong mi yet taim mi lukim piksa wokabaut Rambo. Long tingting bilong mi, mi save, pasin bilong Rambo long kilim i dai planti manmeri, em i nogut tru, tasol bel bilong mi i save amamas long lukim.’
Planti pikinini i save sindaun planti aua na lukim kros pait, na man i reipim meri, na ol narapela samting nogut i kamap long televisen. Olsem na planti bilong ol dispela pikinini, taim ol i go bikpela ol i save mekim wankain pasin nogut. Na i no ol pikinini tasol, ol bikpela man tu. Taim ol i lukim ol dispela samting nogut ol i laik mekim wankain pasin.
Long dispela taim nau long televisen samting, kros pait, pamuk, pasin bilong daunim meri—olgeta dispela samting i moa nogut. Na sapos i gat kros pait long famili na ol i lukim ol dispela samting long televisen, dispela bai mekim hevi i go bikpela. Wanpela lain i save skelim dispela hevi i tok, man i save lukim kros pait long televisen samting, em bai mekim wankain pasin.’
Pasin Bilong Stap Wanpis
Long nau planti man i pilim olsem ol i no gat poroman. Bipo ol man i bin baim kaikai long ol liklik stua, em papa bilong stua i save long ol man i kam baim kaikai, na ol i bin amamas na toktok wantaim. Tasol nau i gat ol supamaket na traipela stua na narapela man i no save long narapela man. Ol man i lusim ples na ol i go sindaun long taun, na i gat hevi long mani, na i no gat wok mani, na ol dispela samting i mekim na famili i no sindaun gut. Kros pait i save kamap long planti famili sapos ol i no pas gut wantaim.
Wanpela man (James C. Coleman) i tok: ‘Man i pilim olsem em i stap wanpis, em i no inap toktok gut. Na sapos em i man bilong mekim nogut long narapela, i hatwok long wantok i helpim em. Sapos em i no gat wantok o wanblut i stap klostu, em bai tingim skin bilong em yet tasol, long wanem, i no gat man klostu bilong helpim em long senisim tingting kranki bilong em. Olsem Sindaun 18:1 i tok: “Man i save stap wanpis, em i save tingting long em yet tasol. Maski sapos ol arapela man i gat gutpela tingting, dispela man i no laikim tingting bilong ol.”
Samting Bilong Helpim Famili i Gat Kros Pait Long En
I gat planti samting moa ol man i ting i as bilong kros pait insait long famili, na yumi bin stori long sampela tasol. Nau yumi save long as bilong sampela kros pait insait long famili, olsem na nau yumi laik stori long rot bilong stretim. Sapos wanpela i stap long kain famili olsem, wanem samting i ken helpim em? Baibel i tok wanem long dispela samting? Kros pait long famili bai pinis? Stori i kamap long pes 10 bai bekim ol dispela askim.
[Blok/Piksa long pes 9]
Tok Kros—i Bagarapim Bel
MAN i paitim narapela em i save bagarapim skin; man i tok kros long narapela i save bagarapim bel. Sindaun 12:18 i tok: “Sapos man i no tingting gut na i tok, orait tok bilong en inap bagarapim bel bilong narapela man olsem bainat i sutim em. Tasol tok bilong man i gat gutpela tingting i save helpim ol man olsem gutpela marasin.”
Bagarapim bel bilong narapela man, olsem ‘sutim bel long bainat,’ olsem wanem em i ken mekim nogut long man? Wanpela dokta (Susan Forward) i tok: ‘Em i wankain long man i bagarapim skin bilong narapela man—man i pret, na em i pilim olsem em i no inap mekim wanpela samting bilong pasim dispela pasin, na em i save karim pen’ long tingting na bel bilong em.
Bagarapim bel bilong poroman marit: Wanpela meri i karim dispela hevi na em i tok: ‘Kros pait insait long marit i no olsem man i paitim skin bilong meri tasol, nogat, tok kros na bagarapim bel bilong meri i bikpela samting.’ Man i mekim nogut long poroman marit em bai kolim kain kain nem nogut long em, o bikmaus long em, o olgeta taim toknogutim em bilong semim em, o toktok nating long paitim em.
Sapos wanpela marit i tok pilai, tasol dispela tok i save semim poroman marit, dispela inap bagarapim bel bilong poroman. Wanpela meri i tok: ‘Sapos mi gat rot long tingim wanem samting mi laikim, olsem man i paitim mi, o tok kros long mi, bai mi askim em long paitim mi, long wanem, ol man inap lukim skin i bagarap, olsem na ol bai sori long mi. Tasol ol i no inap lukim bel i bagarap, olsem na ol i no sori long mi.’
Bagarapim bel bilong pikinini: Sapos olgeta taim papamama i daunim pikinini na tok bilas long skin bilong em, o save bilong em, o em i gutpela pikinini o nogat, dispela inap bagarapim bel bilong pikinini. Pasin bilong tok bilas i save sutim tru na bagarapim bel bilong pikinini. Wanpela dokta (Sean Hogan-Downey) em i tok: ‘Sapos wanpela i tok bilas long pikinini na dispela i sutim bel na bagarapim pikinini, tasol ol narapela man i lap, pikinini i no ken bilip moa long bel na tingting bilong em yet.’
Olsem na tok bilong wanpela man (Thomas Carlyle) bilong Skotlan i save kamap tru. Em i bin tok: ‘Nau mi save, tok bilas em tok bilong Satan, olsem na mi no save mekim dispela kain tok moa.’
Wanpela savemeri (Joy Byers) i tok: ‘Bagarapim skin bilong pikinini inap kilim em i dai, tasol yu inap bagarapim bel bilong em tu, olsem kilim i dai bel bilong pikinini. Na planti tok kranki bilong papamama inap mekim olsem long pikinini.’ Wanpela nius (FLEducator) i tok: ‘Bagarapim bel bilong pikinini i no wankain long bagarapim skin, long wanem, yu inap lukim bagarap long skin na em inap pinis. Tasol yu no inap lukim bagarap long bel na dispela inap senisim tru tingting na pasin bilong pikinini na em bai kamapim narapela kain pasin long ol man.’
[Piksa long pes 7]
Pikinini i lukim kros pait insait long famili, dispela inap mekim na em bai kamap man bilong pait