Sampela Tok i Kam Long Olgeta Hap
Strong Bilong Mun
Longpela taim nau yumi save mun i bosim haiwara na draiwara bilong solwara. Wanpela nius (Terre Sauvage) bilong Frans i tok, ol saientis bilong wanpela lain (French National Center of Scientific Research) i tok, mun i save mekim wankain samting long graun, olsem bosim sampela samting i kamap long graun. Bilong kisim dispela save ol saientis i putim wanpela liklik masin samting insait long liklik hul wara em sol i pulap long en. Dispela hul wara i stap daunbilo tru, olsem 1,000 mita insait long wanpela hul bilong maunten. Taim mun i raunim graun ol dispela saientis i kisim save olsem, long olgeta 12-pela 12-pela aua ol banis bilong dispela hul insait long maunten i solap liklik na bihain ol i go daun.
Ol Rum Nogut
Dokta Michael Popkiss bilong helt long Kep Taun long Saut Afrika, em i tok: ‘I no gat narapela samting nogut man i bin wokim na i save bagarapim ol man olsem smok bilong tabak i save mekim. Smok bilong tabak i save kilim i dai planti man.’ Em i kamapim dispela tok, long wanem, wanpela liklik buk bilong wanpela lain (Tobacco Institute of Southern Africa) i tok, as bilong dispela hevi em ol haus o ples wok samting i no gat ol gutpela windo samting bilong win i ken kam insait long en. Tasol Dokta Popkiss i tok, ‘smok bilong tabak i pulap tru long ol bikpela haus samting na ol man i no inap pulim klinpela win, na dispela i no stret long lo bilong gavman.’ Em i tok dispela inap kamapim sik kensa long wetlewa bilong ol man, o klok bilong ol inap bagarap, o wetlewa bilong pikinini i no inap go bikpela inap long mak tru bilong en. Na dokta i tok, i no gat rot tru bilong rausim olgeta smok bilong tabak i pas long ol masin bilong pulim win i kam insait long wanpela bikpela haus samting; wanpela rot tasol bilong stretim dispela hevi na win i ken stap klin, em long pasim olgeta samting i save bagarapim win.
Ol Wokboi Bilong Fero i Mekim Bikpela Wok
Nau tasol ol saveman i glasim bun bilong ol man i bin wokim ol traipela haus matmat na haus lotu bilong bikman Fero bilong bipo. Ol i kisim save olsem, ol dispela man i bin sot long kaikai na ol i gat ol bikpela sik na ol i mekim planti wok tumas. Wanpela savemeri bilong Isip (Azza Sarry el-Din) i tok, planti bilong ol dispela wokboi i gat sik atraitas na bun bilong baksait bilong ol i krungut, long wanem, ol i bin mekim bikpela wok long karim ol hevipela samting. Na ol i gat sik insait long bun bilong ol tu, na dispela i bin givim pen long ol. Savemeri i kisim dispela save taim em i glasim bun bilong het na baksait na pinga bilong han lek bilong ol dispela wokboi taim em i kamautim bun bilong ol long ol matmat klostu. Tasol taim em i glasim matmat bilong ol narapela, olsem ol man i gat nem o mani samting, em i lukim olsem ol i no bin kisim ol dispela sik. Dispela savemeri i ting, ol wokboi i bin stap laip 18 i go 40 yia tasol, na ol man i gat nem o mani samting, ol i bin stap laip 50 i go 70 yia.
‘No Gat Pris—No Gat Lotu’
Long Frans planti pris Katolik i lapun. Dispela em wanpela hevi, long wanem, i no gat planti man i kamap pris bilong kisim ples bilong ol pris i lapun na ol i laik pinis long wok, o kisim ples bilong ol pris i bin i dai. Olsem na i no gat planti pris moa long Frans. Wanpela nius (Ouest-France) i tok, long wes Frans long ples Britani ol man i strong long lotu Katolik, tasol namba bilong ol pris i go daun long 2,207. Na long ol dispela pris, 180 tasol i no winim yet 50 krismas, na 900 bilong ol i gat 50 i go inap 70 krismas, na 1,127 pris i winim 70 krismas. Olsem na asbisop (Jacques Jullien) bilong Ren i bel hevi na em i tok: ‘Namba wan bikpela hevi bilong mipela, em mipela sot long ol pris. . . . Olsem na sapos i no gat ol pris, i no gat lotu.’
Sik Sagas na Blut
Long olgeta yia 20,000 manmeri bilong Brasil i save kisim sik Sagas (Chagas). Wanpela nius (Globo Ciência) i kamapim tok bilong presiden bilong lain bilong Nesenel Helt Faundesen, em João Carlos Dias. Em i tok: ‘Dispela sik inap go bikpela moa, long wanem, planti man i lusim ol liklik ples na kam long ol bikpela taun, na ol i karim sik i kam wantaim ol.’ Binatang jem i save kamapim sik Sagas em ‘inap go insait tru long ol hap bilong skin olsem lewa na klok samting. Sapos olsem, sikman inap dai, long wanem, klok i bagarap.’ Dispela nius i tok, binatang bilong kamapim jem i save kaikaim 8,000 manmeri tasol—tasol ‘planti i kisim dispela sik long pasin bilong kisim blut long haus sik. Ol i ting long olgeta yia 12,000 manmeri moa i kisim dispela sik—pikinini i kisim long mama o ol man i kisim long pasin bilong kisim blut long haus sik.’
Ol Lait i Bagarapim Skai
Ol saveman bilong glasim ol sta samting i tingting planti, long wanem, ol lait bilong ol biktaun i mekim na skai i no tudak tumas, olsem na ol i no inap glasim gut ol sta. Wanpela nius (International Herald Tribune) i kamapim tok bilong Alan MacRobert, em nambatu man bilong stretim tok bilong narapela nius (Sky and Telescope). Em i tok: ‘Kirap long bipo bipo yet olgeta man i bin amamas long gutpela skai i tudak tru na ol sta i pulap long en na ol i lait tru. Tasol nau long ol kantri i gat planti wok bisnis long en, wan wan taim tasol ol i lukim dispela samting.’ Ol saveman bilong glasim ol sta samting long biktaun Tuson, long Aresona, Amerika, i toktok planti, olsem na taun i senisim ol 14,000 lait bilong ol rot nabaut. Bipo ol dispela lait i bin wok long ges mekuri, tasol nau ol i wok long ges sodiam. Na ol i stretim sampela samting long ol dispela lait na strong bilong ol lait i no sut i go antap, ol i sut i go daun.
Sapos Rom i No Gat Pop
Pop John Paul Namba 2 i tok, ol pop i kisim ples bilong Pita na ples tru bilong ol em Rom, long wanem, ol lo bilong misin ol i bin kamapim long bipo i tok, Pita i bin holimpas bilip na ol man i kilim em i dai long Rom. Tasol ol man i kirap nogut taim pop i tok, ‘ol samting i senis o i gat narapela as na ating inap liklik taim ol Bisop bilong Rom i no ken sindaun moa long Biktaun Bilong Oltaim Oltaim, ol i mas sindaun long ol narapela ples.’ Olsem wanem? Inap liklik taim ol pop bai sindaun long narapela ples? Sampela i tok, sapos olsem, planti senis bai kamap long tingting na save na bilip na sindaun na pasin bilong misin. Tasol planti i ting ol bilip bilong lotu i bin kamap long bipo i strong tumas na pop i no inap senisim ples sindaun bilong em. Na wanpela tisa bilong lo bilong misin (Carlo Cardia) i tok: ‘Ating narapela Santu Pita i mas kam bilong kirapim ol long senisim ples sindaun bilong pop.’ Tasol em i tok: ‘Baibel i no as bilong bilip bilong misin olsem Rom em ples tru bilong pop i mas sindaun long en.’
Ol Man Bilong Lukluk Long Ol Sta i Popaia Gen
Long 1992 wanpela lain (Association for Scientific Research into the Parasciences) long Jemani, i bin bungim 50 tok bilong ol man bilong olgeta ples, em ol man i save lukluk long ol sta bilong save long ol samting bai kamap bihain. Ol dispela man i tok long wanpela samting bai kamap, olsem em bai painim ol man long bihain. Dispela lain long Jemani i laik save, samting ol dispela man i bin tokaut long en i kamap tru taim yia 1992 i pinis o nogat. Dispela lain i bin mekim wankain wok tu long 1991. Olsem wanem? Long 1992 tok bilong ol dispela man bilong lukluk long ol sta i bin kamap tru, winim 1991? Nogat tru. Wanpela nius (Süddeutsche Zeitung) i tok, ‘Long 1991 wan wan tok i olsem i kamap tru, tasol long 1992 i no gat wanpela i kamap tru.’ Ol dispela man i bin tok, long 1992 ol man bai votim gen George Bush long kamap presiden na paia bai kukim White House [em haus bilong presiden]. Na dispela lain long Jemani i bin mekim wanpela tok bilong ol yet olsem: Long 1993 i no gat wanpela tok bilong ol man bilong lukluk long ol sta i ken kamap tru.
Ol i Pulim Win Nogut
Long Buenos Ares i go inap long Bejeng na long Sol i go inap long Kalkata na Kairo, win long ol bikpela taun long olgeta hap inap mekim nogut long ol man. Wanpela nius (Le Figaro) bilong Frans i kamapim ripot bilong wanpela lain bilong Yunaitet Nesen (UN Environment Program) na Wol Helt Oganaisesen. Nius i tok: Ol marasin nogut olsem kabon-monoksait na salfa-daioksait na oson na wanpela kain ain i go bikpela moa long win, olsem na planti man i stap long ol biktaun i kisim sik long dispela. Na ol i ting dispela i mekim na sampela i dai hariap. Tupela lain i bin skelim 20 biktaun inap 15 yia na ripot bilong ol i tok, ol man i mas mekim hariap wanpela samting bilong pinisim pasin bilong bagarapim win na bilong lukautim skin bilong olgeta man long ol biktaun. Yunaitet Nesen i tok, taim yia 2000 i kirap, klostu 50 pesen bilong olgeta man long graun ol bai stap long ol biktaun.
Ol Yurop i Save Mekim Wanem?
Wanpela lain (Information et Publicité) i laik save long i stap bilong ol manmeri long Yurop. Long pinis bilong yia 1991, ol i bin givim sampela askim long 9,700 manmeri long 20 kantri bilong kisim dispela save. Olsem wanem i stap bilong ol manmeri i narapela narapela kain long ol dispela kantri? Wanpela nius (Süddeutsche Zeitung) i tok, ol Grik i no save slip hariap—ol i go slip long biknait. Tasol ol Hangari i save kirap kwik long moningtaim—bihain liklik long tulait. Ol man bilong Aialan na Laksembek i save slip planti. Ol Sek na Slovak na Swiselan i no save lukim tumas televisen. Ol i opim televisen inap tupela aua tasol insait long wanpela de. Tasol long Briten ‘inap 4-pela aua samting insait long wanpela de ol man i save lukim televisen.’ Long Swiden ol man i tromoi 5-pela aua samting long wanpela de long kaunim buk o harim redio. Long Denmak ol man i save long tromoi wanpela aua hap long wanpela de long lukim piksa wokabaut o long go long haus pilai o kain samting olsem.