Wastaua INTENET LAIBRERI
Wastaua
INTENET LAIBRERI
Tok Pisin
  • BAIBEL
  • Ol PABLIKESEN
  • Ol MITING
  • g95 1/8 p. 4-8
  • Ol Samting Ol i Mekim Bilong Helpim Ol Pikinini

No gat vidio bilong dispela seksen.

Sori, popaia kamap long lodim vidio.

  • Ol Samting Ol i Mekim Bilong Helpim Ol Pikinini
  • Kirap!—1995
  • Ol Liklik Het Tok
  • Wankain Infomesen
  • 50 Milion Pikinini Inap Kisim Nogut
  • Klinpela Wara i Stap Klostu
  • Ol Gutpela Samting na Samting Nogut Long Skul
  • Ol Pikinini i Wok Olsem Dokta
  • Rabis, Pait, Sik AIDS
  • Wok Bilong Painim Rot Bilong Stretim Ol Hevi
    Kirap!—2000
  • Samting Yu Inap Mekim na Skin i No Ken Sik Tumas
    Kirap!—1995
  • I Stret Ol Pikinini i Gat Papamama i Laikim na Lukautim Ol
    Kirap!—2000
  • Sik Em i Wanpela Bikpela Hevi Long Ol Kantri i Stap Rabis
    Kirap!—1995
Lukim Moa
Kirap!—1995
g95 1/8 p. 4-8

Ol Samting Ol i Mekim Bilong Helpim Ol Pikinini

‘Yumi bung long dispela Kibung Bilong Helpim Ol Pikinini bilong wok wantaim na kirapim ol man long helpim olgeta pikinini long kisim gutpela sindaun bihain.’​—Kibung Bilong Yunaitet Nesen, 1990.

OL PRESIDEN na praim-minista bilong 70 samting kantri ol i bin bung long Nu Yok Siti long Septemba 29 na 30, 1990, bilong toktok long ol hevi bilong ol pikinini.

Dispela kibung i bin helpim ol man long save long bagarap bilong planti pikinini long olgeta hap. Peter Teeley bilong Amerika i tokaut long kibung olsem: ‘Sapos 40,000 tarangau i bagarap long olgeta de, ol man bai kirap na tok: “Man! Em samting nogut tru.” Tasol 40,000 pikinini i dai long olgeta de na ol man i mekim olsem ol i no save long en.’

Ol dispela bikman bilong gavman i wanbel long tok ol i mas mekim sampela samting kwiktaim bilong stretim hevi bilong ol pikinini. Ol i ‘strong long tok promis long ol bai tingim ol samting bilong pikinini i olsem nambawan bikpela samting, na helpim ol long abrusim bagarap, na mekim ol samting bilong lukautim ol na helpim ol.’ Ol i tok long mekim wanem bambai dispela samting i ken kamap?

50 Milion Pikinini Inap Kisim Nogut

Long nau i go inap 1999, winim 50 milion pikinini inap dai, olsem na namba wan wok ol i bin pasim tok long mekim i bilong helpim ol dispela pikinini. Planti bilong ol inap abrusim bagarap na stap gutpela long skin sapos i gat sampela samting bilong helpim ol olsem:

• Sapos ol inap kirapim ol mama long givim susu bilong ol yet long pikinini inap long taim em i kisim 4-pela i go 6-pela mun, long olgeta yia wan milion pikinini long ol kantri i stap rabis bai i no ken dai.

• Long olgeta yia 4 milion pikinini i save dai long pekpek wara. Sapos ol kantri i mekim bikpela wok long wanpela samting ol i kolim ORT (oral rehydration therapy), winim 2 milion pikinini i no inap dai long pekpek wara.a

• Planti milion pikinini i no inap bagarap long ol bikpela sik olsem misels, tetanes, strongpela kus, sapos ol kantri i mekim bikpela wok long sut na marasin antibaiotik i gat liklik pe.

Olsem wanem? Ol dispela rot bilong stretim sik i gutpela? Mani ol i mas tromoi bilong inapim dispela wok em 2 bilion 500 milion kina long olgeta yia i go inap long yia 2000. Tasol taim yumi tingim ol planti milion pikinini dispela marasin bai helpim, em i no bikpela mani tumas. Ol kampani bilong wokim smok long Amerika i save tromoi bikpela mani olsem long olgeta yia bilong grisim ol man long baim smok bilong ol. Na long olgeta de ol kantri i save tromoi bikpela mani olsem long ol samting bilong pait. Olsem wanem? Mobeta ol i tromoi bikpela mani olsem long lukautim skin bilong ol pikinini na ol i no ken bagarap, o nogat? Yunaitet Nesen i tok, i stret yumi olgeta i ting pikinini i nambawan bikpela samting, na samting yumi inap givim bilong helpim ol, yumi mas givim.

Tasol bilong helpim ‘olgeta pikinini long kisim gutpela sindaun,’ i no olsem ol dokta samting i mas helpim ol na ol i no ken dai hariap, nogat. Sandra Huffman, presiden bilong lain Center to Prevent Childhood Malnutrition, i bin tokim nius Time olsem: ‘ORT i no save pasim pekpek wara​—em i helpim pikinini long em i no ken dai long dispela sik. Tasol nau yumi mas tingim rot bilong pasim pekpek wara​—yumi no ken ting tasol long helpim pikinini long abrusim bagarap.’

Ol gavman i makim sampela bikpela wok bilong helpim sindaun bilong planti milion pikinini na ol inap abrusim bagarap. (Lukim blok long pes 6.) Ol bai hatwok long inapim ol dispela mak.

Klinpela Wara i Stap Klostu

Bipo Felicia Onu i bin wokabaut 5-pela aua long olgeta de bilong kisim wara bilong famili. Planti taim ol liklik binatang, em ol i save givim sik long ol man, i pulap long dispela wara. (Kain wara olsem i save kamapim sik snek gini, na dispela i as bilong pekpek wara.) Tasol long 1984, long liklik ples bilong Felicia long isten Naijiria, ol i bin wokim hul wara na putim han-pam.

Nau Felicia i no hatwok moa long kisim wara, em i mas wokabaut sampela handet mita tasol, na wara i klin. Nau skin bilong ol pikinini bilong em i gutpela na sindaun bilong Felicia i no hatwok tumas. Namel long 1980 na 1989 rot i op na winim wan bilion manmeri olsem Felicia, ol i kisim klinpela wara. Tasol planti milion meri na pikinini i hatwok yet. Olgeta de ol i mas tromoi planti aua long kisim wara, na wara i stap long baket bilong ol i liklik tru sapos yumi skelim wara ol waitskin i save lusim taim ol i bengim wara long toilet.

Ol Gutpela Samting na Samting Nogut Long Skul

Maximino i gat 11-pela krismas na em i stap long Kalombia long bus. Maski em i wok planti aua wantaim papa bilong em long gaden, em i skul gut. Em i save go long wanpela skul ol i kolim Nu Skul. Em wanpela kain skul bilong helpim ol pikinini i no inap skul olgeta de, long wanem, ol i mas wok long gaden taim kaikai i redi pinis. Long skul bilong Maximino ol i sot long ol tisa na ol buk bilong skul. Tasol ol tisa i strongim ol pikinini long skulim ol narapela pikinini long sampela samting ol i no save long en. Na ol pikinini i mas mekim planti wok olsem ol wok tisa bai mekim long narapela skul. Dispela nupela pasin i rot bilong helpim ol pikinini i stap long bus na ol i rabis. Nau planti kantri i kirap traim dispela kain skul.

Sampela tausen kilomita longwe long Kalombia long wanpela biktaun long Esia, wanpela liklik meri i stap, em i gat 11-pela krismas. Nem bilong em Melinda. Nau tasol em i lusim skul bilong raun inap 12-pela aua long olgeta de long wanpela bikpela ples pipia long taun bilong painim ol pipia ain na plastik. Melinda i tok: ‘Mi laik helpim papa na bai mipela i ken kaikai long olgeta de. Sapos nogat, mipela i no inap kaikai.’ Sapos em i wok strong na painim planti pipia bilong baim i go long ol man, long dispela de bai em i kisim 35 toea tasol.

Ol Pikinini i Wok Olsem Dokta

Ausait long biktaun Bombe long India i gat wanpela rabis setelmen, nem bilong en Malvani. Inap longpela taim pinis em ples bilong ol bikpela sik. Tasol nau ol samting i wok long senis, long wanem, tupela liklik meri, em Neetu na Aziz, ol i wok strong long helpim ol pikinini long dispela hap. Tupela i save go lukim ol famili na kisim save olsem pikinini bilong ol i bin kisim sut o nogat, o pikinini i gat pekpek wara, o skin kaskas, o animia (olsem sot long blut). Neetu na Aziz i gat 11-pela krismas tasol. Tupela i amamas long insait long wanpela wok bilong helpim ol papamama long lukautim skin bilong ol liklik pikinini bilong ol. Ol pikinini i bikpela liklik i save raun na skelim ol pikinini i no winim yet 5-pela krismas. Ol i no kisim pe. Neetu na Aziz na sampela pikinini moa i mekim gutpela wok, olsem na klostu olgeta pikinini long Malvani i bin kisim sut; nau klostu olgeta papamama i save, taim pikinini i gat pekpek wara ol i mas givim sol o suga ol i bin tanim wantaim klinpela wara (ORT); na nau ol i save long wasim gut ol samting na long lukautim skin bilong ol.

Long olgeta hap ol man i mekim bikpela wok long helpim ol pikinini long kisim sut bilong pasim sampela sik. (Lukim blok long pes 8.) Long Banglades ol i bin givim sut long planti pikinini, winim 70 pesen. Na long Saina winim 95 pesen i bin kisim sut. Ol dokta i ting, sapos olgeta kantri i stap rabis inap givim sut long 90 pesen bilong ol pikinini, dispela bai pasim sik. Taim planti pikinini i kisim sut, i hatwok long sik i kalap long ol narapela.

Rabis, Pait, Sik AIDS

Tasol sori tru, maski ol dokta samting i helpim ol man long lukautim skin bilong ol, na i gat skul tu, planti man i stap rabis yet, na i gat ol bikpela pait, na sik AIDS.

Long nau long ol hap ol man i stap rabis, ol i go rabis tru, winim bipo. Long sampela hap bilong Afrika na Latin-Amerika pe bilong ol man i liklik tru, olsem na ol i stap rabis. Na insait long 10-pela yia nau, strong bilong mani i go daun inap 10 pesen samting. Olsem na ol papamama long ol dispela kantri i save tromoi bikpela hap mani olsem 75 pesen, bilong baim kaikai. Ol i no inap baim kain kain kaikai, ol i kaikai wankain kaikai long olgeta taim.

Taim Grace i go long klinik ol i bin tokim em long givim banana na ol kaikai bilong gaden long ol pikinini bilong em. Tasol Grace i save stap long Is Afrika na em i gat 10-pela pikinini. Em i no gat mani bilong baim kaikai. Na graun bilong em i liklik na wara i sot, olsem na em i no inap planim kaikai em klinik i tokaut long en. Olsem na Grace i no gat rot long givim gutpela kaikai long ol pikinini. Ol i save kaikai kon na bin tasol, na sampela taim ol i stap hangre. Sapos ol dispela hevi i stap olsem tasol, ating sindaun bilong famili bilong Grace na bilong planti milion man moa i no inap senis.

Tasol maski ol pikinini bilong Grace i rabis tru, sindaun bilong ol i winim sindaun bilong Kim Seng bilong Saut-Is Esia. Kim i gat 8-pela krismas. Papa bilong em i bin dai long pait na mama bilong em i dai long hangre. Klostu Kim Seng i dai long hangre, tasol em i kisim helpim long wanpela refyuji kem. Inap 5 milion pikinini i stap nogut long ol refyuji kem long olgeta hap na planti bilong ol i bin kisim wankain hevi olsem Kim Seng.

Kirap long yia 1900, inap 5 pesen bilong ol man i bagarap long taim bilong ol bikpela pait, em ol manmeri i no insait long pait. Tasol nau planti i save bagarap, olsem 80 pesen, na planti bilong ol em meri o pikinini. Na maski skin bilong sampela i no bagarap, tingting na bel bilong ol i bagarap. Wanpela pikinini refyuji bilong wanpela kantri long saut-sentral Afrika, em i tok: ‘Mi no inap tru lusim tingting long ol samting ol man i mekim bilong kilim i dai mama bilong mi. Ol i holim em na mekim sampela pasin nogut long em. Bihain ol i pasim rop long em na sutim em long naip. Sampela taim mi save driman long ol dispela samting nogut.’

Long planti kantri nau ol pait nogut i kirap long en, ol pikinini i no bin mekim wanpela rong ol i mas karim yet ol bikpela hevi bilong pait. Na pasin birua i stap namel long ol kantri, em tu i save bagarapim ol pikinini. Ami bilong planti kantri i save tromoi bikpela mani long ol samting bilong pait, olsem na i no gat mani bilong tromoi long skul, haus sik, toilet samting. Sapos yumi bungim mani bilong olgeta man i stap rabis, dispela i no inap winim bikpela mani ol kantri i gat planti wok bisnis long en i save tromoi long baim ol samting bilong pait. Na maski 46 kantri i stap rabis tru, ol i tromoi bikpela mani long baim ol samting bilong pait, winim mani ol i save tromoi long ol haus sik na skul samting.

I no pait na pasin rabis tasol i bagarapim planti pikinini, nogat; i gat sampela samting moa. Namel long 1980 na 1989 wok bilong ol dokta long pasim sik misels, tetanes, pekpek wara, i kamap gutpela, tasol bihain wanpela sik nogut i kamap, em sik AIDS. Wol Helt Oganaisesen i tok, taim yia 2000 i kamap sik AIDS bai stap pinis long skin bilong 10 milion pikinini. Planti bilong ol dispela pikinini bai dai taim ol i no kisim yet 2-pela krismas, na wan wan tasol bai winim 5-pela krismas. Wanpela dokta (Reginald Boulos) bilong Haiti i tok: ‘Sapos mipela i no mekim kwik wanpela samting, sik AIDS bai bagarapim wok mipela i bin mekim insait long 10-pela yia bilong helpim ol pikinini.’

Nau yumi save, maski ol man i bin mekim planti gutpela wok, wok bilong helpim ol pikinini long kisim gutpela sindaun bihain, em i wanpela bikpela wok tru. Olsem wanem? Bihain dispela laik bilong ol man long helpim sindaun bilong ol pikinini inap kamap?

[Ol Futnot]

a ORT i olsem pasin bilong tanim sol na suga wantaim wara na pikinini i dring. Taim pikinini i pekpek wara, skin i no gat wara moa na pikinini i dai, olsem na skin bilong pikinini i mas kisim wara bilong senisim wara i lus. Long 1990 Wol Helt Oganaisesen i tok, olgeta yia ORT i save helpim olsem wan milion pikinini. Bilong kisim sampela save moa long dispela samting, lukim Kirap! bilong Me 8, 1986, pes 25-27.

[Blok long pes 6]

Ol Mak Bilong Winim Long Nau—Hatwok Long Helpim Ol Pikinini 

Ol kantri i bin bung long Kibung Bilong Helpim Ol Pikinini i strong long sampela tok promis ol i laik mekim taim yia 2000 i no kirap yet, olsem:

Sut. Long nau ol sut i save helpim 3 milion pikinini long olgeta yia, tasol 2 milion pikinini moa i wok yet long bagarap. Sapos planti pikinini moa (90 pesen) inap kisim sut bilong pasim ol sik i save bagarapim planti pikinini, planti bilong ol inap abrusim bagarap.

Skul. Long planti kantri i stap rabis tru, namba bilong ol pikinini i bin skul namel long 1980 na 1989 i go daun. Ol i laik pinisim dispela hevi na taim yia 2000 i kamap, olgeta pikinini i gat rot long skul.

Hangre. Wanpela lain bilong Yunaitet Nesen (Children’s Fund) i tok, ‘Sapos ol gavman i bihainim stret ol samting, nau i gat rot long givim kaikai long ol pikinini na long pasim hangre.’ Ol i tok, taim yia 2000 i no kamap yet ol i laik helpim 100 milion pikinini i sot tru long kaikai.

Klinpela wara na toilet samting. Long 1987 wanpela ripot (Brundtland) i tok: ‘Sapos ol setelmen long ol kantri i stap rabis i gat planti paip wara klostu, dispela i save helpim ol man na ol i no ken sik tumas. Paip wara i winim haus sik i gat planti bet.’ Long nau winim wan bilion manmeri i no gat rot bilong kisim klinpela wara, na winim 2 bilion manmeri i no gat toilet samting. Olsem na ol i laik helpim ol man long olgeta hap long kisim klinpela wara bilong dring na gutpela toilet samting.

Lukautim ol. Long 10-pela yia i go pinis 5 milion pikinini i bin dai o kisim bagarap long ol bikpela pait. Na 5 milion pikinini moa i no gat ples slip. I mas i gat rot nau bilong helpim ol dispela pikinini refyuji, na planti milion pikinini bilong rot, na ol pikinini i mas wok mani. Ol lo bilong wanpela kibung (Convention on the Rights of the Child) i tok, ol bai painim rot bilong lukautim ol dispela pikinini na ol man i no ken bagarapim ol o paulim ol bilong inapim laik bilong ol yet. Winim 100 kantri i wanbel long dispela lo.

[Sat long pes 7]

(Bilong save ol dispela rait i stap we long pes, lukim buk o magasin)

OL BIKPELA AS NA PIKININI I DAI

(Ol Pikinini i No Winim 5-pela Krismas)

PLANTI MILION I DAI LONG OLGETA YIA (Long 1990):

0.51 MILION Whooping Cough

0.79 MILION Tetanes

1.0 MILION Malaria

1.52 MILION Misels

2.2 MILION Ol Narapela Kain Sotwin

4.0 MILION Pekpek Wara

4.2 MILION Ol Narapela Sik

Ol i Kisim Long: Lain WHO na UNICEF

[Sat long pes 8]

(Bilong save ol dispela rait i stap we long pes, lukim buk o magasin)

OL SAMTING OL I MEKIM NAMEL LONG 1980 NA 1988 BILONG GIVIM SUT LONG OL PIKININI LONG OL KANTRI I STAP RABIS

Hamas pikinini i no winim yet 12-pela mun na ol i bin kisim sut

OL YIA

1980 1988

DPT3* 24% 66%

POLIO 20% 66%

TB 29% 72%

MISELS 15% 59%

* Sut DPT3: Ol i save bungim 3-pela sut wantaim i kamap wanpela sut bilong pasim sik DIPTIRIA, WHOOPING COUGH, TETANES.

OL I KISIM LONG: Lain WHO na UNICEF (Saina i no insait long ol namba bilong 1980)

[Piksa Kredit Lain long pes 4]

Photo: Godo-Foto

    Tok Pisin Pablikesen (1983-2025)
    Log Aut
    Log In
    • Tok Pisin
    • Serim
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ol Lo Bilong Yusim
    • Privacy Policy
    • Ol Praivesi Seting
    • JW.ORG
    • Log In
    Serim