Bom Atom i Tromoi Papa Bilong Mi i Go Ausait Long Kalabus
Long 8:15 long moningtaim, long Ogas 6, 1945, wanpela bom atom i pairap long Hirosima, Japan, na bom i bagarapim tru dispela biktaun na kilim i dai planti tausen tausen manmeri. Papa bilong mi i no laik lotuim king na helpim ami bilong Japan, olsem na long dispela taim em i stap long kalabus bilong Hirosima.
PLANTI taim papa i stori long ol samting i bin kamap long dispela moningtaim. Em i tok: ‘Lait i sut i go long rup insait long liklik rum kalabus bilong mi. Bihain mi harim wanpela bikpela pairap i olsem olgeta maunten wantaim i pundaun. Wantu rum kalabus i pulap long blakpela smok, olsem na tudak i kamap. Dispela smok i olsem wanpela kain ges nogut, olsem na mi subim het bilong mi i go aninit long matres.
‘Bihain liklik, olsem 7 o 8 minit samting, mi apim het na lukim “ges” i go pinis na i no tudak moa. Ol samting i sindaun long kabot i bin pundaun na ples i pulap long das. I gat bikpela banis i raunim kalabus, olsem na paia i stap ausait i no inap kam insait long ples kalabus.
‘Taim mi lukluk long windo baksait long rum kalabus, mi kirap nogut tru! Ol woksop bilong ples kalabus na ol haus ol i bin wokim long diwai—olgeta i bagarap pinis. Nau mi lukluk long liklik windo long poret bilong rum kalabus bilong mi. Ol narapela haus kalabus long hapsait i bagarap olgeta na i kamap olsem pipia. Ol kalabusman i stap laip yet ol i wok long singautim man i kam helpim ol. Ol man i pret nogut tru na ol i longlong nabaut.’
Taim mi manki, mi amamas tru long harim Papa i stori long dispela taim “bom atom i tromoi em i go ausait long kalabus.” Taim em i stori, bel bilong em i no gat tok long em i bin stap olsem wanpela kalabusman, long wanem, i no stret ol i bin kalabusim em. Tasol paslain long mi stori long ol samting ol i kotim Papa long en na ol samting ol i bin mekim long em taim em i stap kalabus, mi laik stori long olsem wanem papamama i kirap na bung wantaim lain Todaisha, em nem bilong Sosaiti Was Taua long Japan long bipo.
I Gat Wanem As na Yumi Stap
Papa i save laikim ol buk, na taim em i yangpela em i laik skul na helpim sindaun bilong em yet. Taim em i stap long gret 5 long komyuniti-skul, long pasin hait em i lusim haus bilong papamama long Isinomori long hap not-is long Japan. Em i gat liklik mani tasol bilong baim tiket bilong tren long i go tasol long Tokyo. Em i laik kamap wanpela mankimasta bilong Shigenobu Okuma, bipo em praim-minista bilong Japan tupela taim. Tasol taim dispela rabismanki bilong ples i kamap long haus bilong Mista Okuma, ol i no givim wok long em. Bihain Papa i kisim wok long wanpela stua na em inap slip long dispela stua tu.
Taim Papa i yangpela yet em i save go harim tok bilong ol man politik na ol saveman. Long wanpela tok Papa i harim, man i tok Baibel em i wanpela bikpela buk, olsem na Papa i baim wanpela Baibel i gat ol liklik tok daunbilo na long baksait na ol mep tu. Em i pilim tru ol samting em i kaunim na em i laik mekim ol wok i save helpim ol man.
Bihain Papa i kam bek long ples na long Epril 1931 taim em i gat 24 krismas, em i maritim Hagino i gat 17 krismas. Liklik taim bihain long Papa i marit, wanpela wanblut i salim sampela buk lain Todaisha i wokim. Papa i amamas long samting em i kaunim, olsem na em i salim pas long dispela lain long Tokyo. Long Jun 1931, wanpela meri bilong Sendai, em Matsue Ishii, na em i save autim tok bilong God long olgeta de, em i kam lukim Papa long Isinomori.a Papa i kisim sampela buk long dispela meri, em buk The Harp of God, na buk Creation, na buk Government.
I Stap Bilong Em i Gat As Bilong En
Kwiktaim Papa i save, kain kain bilip bilong ol misin, olsem man i gat tewel, na man nogut bai kisim pen oltaim oltaim long bikpaia, na Man i bin wokim olgeta samting i olsem God Triwan—olgeta i bilip giaman tasol. (Saveman 9:5, 10; Esekiel 18:4; Jon 14:28) Na em i kisim save olsem klostu nau dispela pasin nogut bai pinis. (1 Jon 2:17) Em i laik save em i mas mekim wanem, olsem na em i painim mausman bilong lain Todaisha na em i kam lukim Papa long Ogas 1931. Tupela i toktok long ol tok bilong Baibel. Bihain Papa i kisim baptais na pasim tok long bel long mekim wok autim tok bilong Jehova long olgeta de.
Bihain long ol i stori gut wantaim Mama, em tu i save ol tok bilong Baibel em i lain long en, em tok i tru. Em i dediketim laip bilong em long Jehova na em i kisim baptais long Oktoba 1931. Taim Papa i laik oksenim haus na graun bilong em, ol wanblut i ting em i kamap longlong pinis.
Ol i Mekim Wok Autim Tok Long Olgeta De
Mani Papa i kisim long oksen em i givim long Mama bilong em, na long Novemba 1931, em wantaim Mama bilong mi, ol i bin go na sindaun long Tokyo. I no gat wanpela man i skulim ol long autim tok bilong Kingdom long ol man, tasol de bihain long ol i kamap long Tokyo, ol i kirap na autim tok.—Matyu 24:14.
Sindaun bilong tupela i hatwok, na em i hatwok moa long Mama bilong mi, long wanem, em i gat 17 krismas tasol. I no gat narapela Witnes long dispela hap, na no gat ol miting, na no gat wanpela kongrigesen. Tupela i save mekim wanpela samting tasol long olgeta de—tilim ol buk bilong Baibel kirap long 9 klok moningtaim i go inap 4 klok long apinun.
Long 1933 ol i senisim ples wok bilong tupela. Ol i lusim Tokyo na go long Kobe bilong mekim wok autim tok. Mama i karim mi long Kobe long Februeri 9, 1934. Mama i bin wok strong long wok autim tok inap long wanpela mun paslain long em i karim mi. Bihain papamama i go long Yamagusi, na bihain long Ube, na bihain long Kure, na bihain ol i sindaun long Hirosima. Tupela i sindaun wanpela yia long wan wan ples na autim tok.
Ol i Holim Papamama
Taim wok ami bilong Japan i go bikpela moa, ol i tambuim ol buk bilong Sosaiti Was Taua na polis (Special Secret Service Police) i bin was gut na skelim wok bilong ol Witnes. Long Jun 21, 1939, polis i bungim olgeta Witnes long Japan i save autim tok long olgeta de. Ol i holim papamama bilong mi tu. Polis i putim mi long han bilong bubu bilong mi long Isinomori. Mama i stap kalabus inap 8-pela mun na bihain ol i lusim em i go, tasol polis i tok ol bai was long em. Bihain long 1942, mi inap go long Sendai na sindaun wantaim Mama.
Tasol Papa na ol narapela Witnes i stap yet long polis-tesen bilong Hirosima na polis i wok long sutim sutim askim long ol. Ol i paitim nogut tru ol dispela Witnes, long wanem, ol i no laik lotuim king o helpim ami bilong Japan. Maski man i wok long sutim ol askim i mekim wanem long Papa bilong mi, em i no inap mekim Papa i lusim bilip na lotu bilong Jehova.
Papa i stap tupela yia long kalabus na bihain em i kamap long kot. Wanpela taim jas i askim Papa olsem: ‘Miura, yu gat wanem tingting long King?’
Papa i tok: ‘King em wanpela man tasol i kam long lain bilong Adam na em i gat sin olsem olgeta narapela man.’ Man! Dispela tok bilong Papa i mekim na man bilong raitim ol tok bilong kot i lusim tingting long raitim! Long dispela taim klostu olgeta Japan i ting king em wanpela god. Jas i tok Papa i mas kalabus 5-pela yia na sapos Papa i no lusim bilip bilong em, em bai kalabus inap long em i dai.
Bihain liklik long Disemba 1941, Japan i pait wantaim Yunaitet Stets long Pel Haba, long Hawaii. Long kalabus ol man i sot long kaikai, na planti nait long taim bilong kol Papa i no slip gut, long wanem, klos bilong em i no inap bilong hatim skin. Maski em i no inap toktok wantaim narapela long ol samting bilong spirit, em inap kaunim Baibel, long wanem, wanpela Baibel i stap long rum buk bilong kalabus. Em i kaunim kaunim dispela Baibel na long dispela rot em i stap strong long ol samting bilong spirit.
Taim Bom i Pairap
Long moningtaim tru long Ogas 6, 1945, wanpela kalabus i laik senisim buk wantaim Papa. I gat tambu long ol i mekim olsem, tasol man i tromoi pinis buk bilong em i kam long Papa, olsem na Papa i tromoi buk bilong em i go long narapela man. Dispela samting i kamap na Papa i no bihainim pasin bilong em olsem em i save mekim long olgeta de. Olsem na taim bom i pairap, Papa i sindaun na kaunim buk i stap. Olgeta moningtaim long dispela kain taim Papa i save sindaun long toilet insait long liklik rum kalabus bilong em. Taim bom i pairap pinis Papa i lukim hap toilet i stap long en i bagarap stret, long wanem, ol plang na pipia samting i pundaun.
Nau ol i kisim Papa i go long narapela kalabus klostu, em kalabus Iwakuni. Bihain liklik Japan i redi long lusim pait na putim ol yet long han bilong ol Amerika. Ol samting i stap nogut yet na Papa i lusim kalabus. Em i kam bek pinis long Isinomori long Disemba 1945. Skin bilong em i no gat strong moa. Em i gat 38 krismas, tasol skin bilong em i olsem skin bilong wanpela lapun man. Taim mi lukim em, mi no save em i Papa bilong mi.
Bilip i Strong Yet
Olgeta samting long Japan i bagarap na i no wok gut. Na mipela i no save ol gutpela Witnes, em ol i liklik lain tasol, ol i stap we. Pait i mekim na ol i ranawe i go nabaut long olgeta hap bilong Japan. Na mipela i no holim wanpela buk o nius samting bilong ol Witnes Bilong Jehova. Tasol Papa i mekim wok long Baibel bilong skulim mi long tok i tru bilong Kingdom bilong Jehova, na long nupela taim, na long pait bilong Armagedon klostu nau em bai kamap.—Song 37:9-11, 29; Aisaia 9:6, 7; 11:6-9; 65:17, 21-24; Daniel 2:44; Matyu 6:9, 10.
Bihain taim mi go long haiskul, tisa i skulim mi long evolusen, olsem yumi kamap nating long rot bilong ol animal. Dispela i mekim na mi kisim tupela tingting long God—God i stap tru o nogat. Papa i bin wok strong long helpim mi long save God i stap. Taim mi tingting planti long dispela samting nau Papa i tok: ‘Klostu olgeta man i bin mekim sampela samting bilong helpim bikpela pait, olsem na ol i gat asua long blut bilong ol man i kapsait pinis. Tasol mi, nogat; mi bin bihainim tok i tru bilong Baibel. Mi no helpim liklik wok bilong ami, o lotuim king, o insait long pait. Olsem na yu yet mas tingting gut—yu laik bihainim wanem rot i stret.’
Ol samting Papa i skulim mi long en, em yet i save bihainim, olsem na taim mi skelim ol dispela samting wantaim ol samting mi lain long en long skul, mi save, sapos mi bihainim bilip bilong evolusen, mi no bihainim stretpela tingting. I no gat wanpela man i bilip long evolusen i orait long lusim laip bilong em, long wanem, em i strong long bihainim dispela bilip. Tasol Papa i redi long i dai bilong holim strong bilip bilong em.
Wanpela de long Mas 1951, em 5-pela yia samting bihain long pait i pinis, Papa i kaunim niuspepa Asahi. Wantu em i singaut: ‘Eh! Ol i kam, ol i kam!’ Em i soim niuspepa long mi. Niuspepa i stori long 5-pela misineri bilong ol Witnes Bilong Jehova, nau tasol ol i kamap long Osaka. Man! Amamas bilong Papa i no liklik. Papa i telefon long ofis bilong niuspepa na ol i tokim em olsem ol Witnes Bilong Jehova i wokim brens-ofis bilong ol long Tokyo. Em i kisim atres na em i go lukim ol, olsem na em i bung gen wantaim oganaisesen bilong Jehova.
Stap Strong i Go Inap Long Pinis
Long 1952 famili bilong mipela i go sindaun long Sendai. Long dispela yia tupela misineri bilong Sosaiti Was Taua, em Donald na Mabel Haslett, ol tu i kam sindaun long Sendai. Ol i baim long wik wanpela haus bilong mekim wanpela miting, em Stadi Wastaua. Fopela tasol i kam long dispela namba wan miting, em Donald na Mabel Haslett, papa bilong mi, na mi. Bihain liklik, Shinichi na Masako Tohara, Adeline Nako, na Lillian Samson, ol tu i kam mekim wok misineri long Sendai wantaim Donald na Mabel Haslett.
Mipela i save bung wantaim ol dispela misineri, olsem na save bilong famili bilong mipela long Tok Bilong God na oganaisesen bilong em i go bikpela moa. Ol hevi long taim bilong bikpela pait i mekim na bilip bilong Mama i no strong moa, tasol i no longtaim tumas na Mama i kirap gen long kam long ol miting na autim tok wantaim mipela. Mi laik mekim laik bilong God Jehova, olsem na mi dediket long em, na long Epril 18, 1953, mi kisim baptais.
Bihain long bikpela pait Papa i kisim wok long wanpela kampani bilong insurens bilong baim insurens i go long ol man. Kalabus i mekim, olsem na skin bilong papa i no strong—em i gat sik long kidni na mak bilong blut i stap antap. Tasol maski i olsem, em i laik kirap gen na autim tok long olgeta de olsem wanpela painia. Em i kirap mekim olsem long taim mi kisim baptais. Tasol sik i mekim, olsem na em i no inap mekim wok painia inap longpela taim. Tasol pasin bilong em long givim bel tru long dispela wok i kirapim mi long lusim yunivesiti na go insait long wok painia.
Ol i makim wanpela gutpela yangpela man bilong Nagoya, em Isamu Sugiura, long mekim wok painia wantaim mi. Long Me 1, 1955, mipela kirap mekim wok bilong mipela olsem painia salim long Bepu long Ailan Kiusu. Long dispela taim i gat liklik lain Witnes tasol long dispela ailan. Long 1994 i gat 18,000 strongpela Witnes long dispela ailan na ol i stap insait long 15 sekit. Na long olgeta hap bilong Japan long dispela yia i gat klostu 200,000 Witnes.
Long 1956 ol i singautim mitupela Isamu long go long Skul Gileat bilong Sosaiti Wastaua long Amerika. Mipela i amamas tru. Tasol taim mi go long dokta bilong glasim skin bilong mi na mi ken redi long i go, ol dokta i kisim save olsem mi gat sik TB. Mi bel hevi stret na mi go bek long ples long Sendai.
Taim mi kam bek pinis long ples, sik bilong Papa i kamap nogut moa na em i slip long bet. Haus mipela i sindaun long en i wanpela liklik rum tasol—9-pela mita skwea. Ol i bin wokim plua long gras bilong rais i drai pinis. Mipela save baim dispela rum long olgeta wik. Mi slip arere long Papa. Papa i no inap wok mani, olsem na Mama i hatwok tru long lukautim mipela long ol samting bilong skin.
Long Janueri 1957, Frederick W. Franz, em nambatu presiden bilong Sosaiti Was Taua long dispela taim, em i kam long Japan, olsem na ol i wokim wanpela kibung long Kioto. Papa i strongim Mama long go long dispela kibung. Mama i no laik lusim mitupela sikman, tasol em i harim tok bilong Papa na em i go long kibung.
Liklik taim bihain, long olgeta de sik bilong Papa i go nogut moa. Mipela slip i stap na mi tingting planti. Mi askim Papa olsem wanem mipela bai lukautim mipela yet long ol samting bilong skin. Em i bekim tok olsem: ‘Maski yumi inap kisim bagarap, yumi bin mekim laik bilong God Jehova, na em i God i gat olgeta strong. Bilong wanem yu tingting planti? Jehova bai lukautim yumi na givim olgeta samting long yumi inap long yumi.’ Nau long gutpela pasin isi em i strongim mi olsem: ‘Yu mas givim bel moa long strongim bilip bilong yu.’
Long Mas 24, 1957, Papa i dai. Bihain long mipela planim em, mi go long kampani Papa i bin wok long en bilong stretim sampela samting. Taim mi laik wokabaut i go manesa bilong kampani i givim wanpela bek pepa long mi, na em i tok: ‘Em samting bilong Papa bilong yu.’
Taim mi kam bek long haus mi lukim bikpela hap mani i stap insait long bek pepa. Bihain mi askim manesa bilong kampani long dispela samting na em i tokim mi, long olgeta mun ol i bin rausim liklik mani long pe bilong Papa na holim i stap. Papa i no gat save long dispela samting. Nau mi tingim tok Papa i bin mekim: ‘Jehova bai lukautim yumi na givim olgeta samting long yumi inap long yumi.’ Tru tumas, tok bilong Papa i kamap tru. Dispela i bin strongim bilip bilong mi olsem Jehova bai lukautim mi.
Inap Planti Yia Mi Wok
Dispela mani i bin helpim mi long stretim sik bilong mi taim mi slip long haus. Wanpela yia bihain, long 1958, ol i makim mitupela Mama long kamap painia salim. Bihain mi kamap wanpela wasman bilong raun long Japan, na long 1961, mi amamas tru long go long Skul Gileat long hetkota bilong ol Witnes Bilong Jehova long Bruklin, Nu Yok, na mi skul inap 10-pela mun.
Taim mi kam bek pinis long Japan, mi mekim gen wok wasman bilong raun na go lukim ol kongrigesen. Long 1963 mi marit long wanpela meri i wok long brens-ofis bilong ol Witnes Bilong Jehova long Tokyo, em Yasuko Haba. Taim mitupela i marit em i wok wantaim mi taim mi go lukim ol kongrigesen. Mipela mekim olsem i go inap long 1965 na bihain ol i singautim mitupela long go wok long brens-ofis long Tokyo. Kirap long dispela taim i kam inap long nau mitupela i bin wok long brens-ofis, pastaim long Tokyo, na bihain long Numasu, na nau long Ebina.
Mama i bin mekim wok painia salim i go inap long 1965. Kirap long dispela taim i kam inap long nau em i wok yet long helpim planti man long save long tok i tru. Nau em i gat 80 krismas, tasol skin i strong yet. Mipela i amamas em i stap klostu na em inap kam long wankain kongrigesen mipela i save go long en klostu long brens-ofis long Ebina.
Mipela i tenkyu tru long God Jehova long Papa i no bin bagarap taim bom atom i pairap long Hirosima. Em i bin stap strong long bilip, na mi gat bikpela laik long bungim em gen long nupela taim, na stori long em long olsem wanem mipela i winim bikpela pait, Armagedon, em pait Papa i gat bikpela laik long lukim. (KTH 16:14, 16; 21:3, 4)—Em stori bilong Tsutomu Miura.
[Ol Futnot]
a Stori bilong Matsue Ishii i stap long Wastaua (tok Inglis) bilong Me 1, 1988, pes 21-25.
[Piksa long pes 11]
Katsuo na Hagino Miura, wantaim pikinini man, Tsutomu
[Piksa long pes 15]
Tsutomu Miura i wok i stap long brens-ofis long Japan
[Piksa Kredit Lain long pes 13]
Hiroshima Peace and Culture Foundation from material returned by the United States Armed Forces Institute of Pathology