Tambaran Em i Makim Wanem Samting?
MAN BILONG KATIM DIWAI I HOLIM AKIS NA WOKABAUT I GO LONG WANPELA DIWAI INSAIT LONG BUS BILONG SENTRAL AFRIKA. WOK BILONG EM I WANPELA SAMTING BILONG LOTU NA OL AFRIKA I BIN MEKIM PLANTI TAIM INSAIT LONG SAMPELA TAUSEN YIA.
MAN bilong katim diwai i bilip olsem wanpela masalai i stap insait long diwai na em i samting bilong pret long en. Em i no laik bai dispela masalai i kros long em, olsem na taim em i laik i go insait long bus, em i kisim tingting bilong wanpela glasman. Bihain em i mekim sampela pasin bilong kamap klin, na em i givim ofa long dispela masalai bilong diwai.
Nau em i kisim akis na katim diwai wanpela taim tasol. Long ples em i katim diwai em i putim maus bilong em bilong dringim liklik hap blut bilong diwai. Em i mekim olsem bilong kamap wanblut bilong diwai. Taim em i katim diwai pinis em i larim diwai i slip inap sampela de long graun bai masalai bilong en inap raun painim narapela diwai bilong i stap long en. Tasol dispela man i ting, maski masalai i lusim diwai, diwai i gat wanpela kain strong bilong en yet. Strong i bikpela, olsem na ol man i holim diwai, ol i mas bihainim gut sampela pasin bilong ol tumbuna, nogut ol i kisim bagarap.
Man i gat save long sapim diwai, em i wokim pes olsem tambaran long dispela diwai. Taim em i sapim i go i go, ol man i ting strong bilong tambaran i go bikpela moa. Na man bilong wokim pes olsem tambaran i no ken bihainim laik bilong em yet long wokim; em i mas bihainim pasin bilong ol tumbuna bilong em long mekim olsem. Sapos nogat, lain bilong em bai kros na dispela masalai bilong tambaran tu bai kros.
Taim man i sapim pinis pes olsem tambaran, nau marilaman i save mekim sampela bilaspasin bilong lotu na em i wokim marila long en. Nau ol i ting dispela tambaran i gat narakain bikpela strong na nau masalai i ken stap insait long dispela tambaran. Nau tambaran i redi long ol i ken mekim wok long en long sampela pasin bilong lotu.
Tambaran Bilong Ol Afrika
Long planti hap bilong Afrika ol i mekim wok long tambaran long lotu bilong ol. Wanpela buk (Masks—Their Meaning and Function) i tok: ‘Tambaran i gat olsem tupela wok: Ol man inap mekim wok long bikpela na liklik tambaran bilong lukautim ol, nogut ol spirit nogut i bagarapim ol; o ol i pasim tambaran long skin bilong ol bilong toktok wantaim ol tumbuna i dai pinis o ol spirit o masalai samting.’
Saveman Geoffrey Parrinder i stori gut long buk bilong em (Religion in Africa) olsem: ‘[Tambaran bilong ol Afrika em ol i wokim long diwai], em i samting bilong lotu, maski pes bilong en i makim wanpela samting i gat laip, o wanpela samting bilong ol tumbuna, o wanpela samting nating. Tambaran i makim ol daiman o masalai i mekim pasin bilong lotu bilong ol tumbuna, o “ol lain i wok hait” bilong mekim ol samting bilong ol daiman o bilong daunim ol wok olsem marila posin samting. Maski pes bilong tambaran i pes nogut o nogat na i samting bilong pret long en o nogat, yumi ken save, ol Afrika i ting tambaran i makim olsem ol daiman i gat bikpela strong na ol i bilip olsem indai i no pinis bilong laip bilong man. Ol i wokim bilong man i ken pasim tambaran long pes bilong em na makim wanpela man i dai pinis. Em bai pasim wanpela longpela laplap long bodi bilong em, na ol man i no inap tok em i wanpela man, nogat; ol i mas tok em i wanpela spirit.’
Ol i mekim wok long tambaran taim ol i planim man, na bilong lukautim ol na bai posinman i no ken bagarapim ol. Tasol ol i mekim bikpela wok tru long tambaran long ol bikpela bung bilong givim wok samting long wanpela man, o wokim bung bilong amamas, o harim kot, o taim ol i mekim sampela pasin bilong helpim ol long kamapim planti pikinini, o taim ol i laik “toktok wantaim ol man i dai pinis.” Sampela taim ol misin i save mekim wok long tambaran long ol bikpela bung bilong ol. Yumi ken tingim kantri Siera Leon. Long taim bilong marit, sampela man i save pasim tambaran i makim “ol spirit nogut,” na ol i danis i go inap long banis bilong haus lotu bilong mekim gut long ol marit. Long olgeta dispela samting tambaran i makim wanpela samting tasol. Buk African Masks i tok: ‘Tambaran i olsem ples wanpela god i stap long en, maski ol man i mekim wok long en ol i ting em i bikpela samting, o liklik samting, o wanpela samting bilong kisim amamas long en.’
Long Afrika i gat inap olsem 1,000 kain kain lain na 100 bilong ol i save wokim tambaran. Tambaran bilong ol dispela lain i narapela narapela kain, na ol wok ol i mekim long en, em tu i narapela narapela kain. Tasol maski i gat kain kain tambaran na wok bilong en, long planti hap bilong Afrika ol man i save long ol mak bilong pes bilong tambaran. Olsem: Pes bilong tambaran i makim masalai bilong ol tumbuna, em i olsem pes i stap isi, tasol pes bilong tambaran i makim wanpela masalai nating, em i narapela kain stret—olsem pes nogut. Poret i longpela na raunpela, em i makim bikpela save na pasin bilong tingim ol samting bilong spirit. Ai i kamaut o pes i drai i makim olsem masalai i bosim pinis tambaran. Sapos tambaran i waitpela, em i makim tewel bilong daiman na pasin i no bilong dispela graun. Ol tambaran ol i wokim olsem ol animal i gat kom olsem kom bilong bikbel na antelop, ol i save mekim wok long en bilong rausim ol spirit nogut, o salim ol tewel i go long narapela hap, o bilong wok marila posin samting.
Wok Bilong Tambaran
Long Afrika ol i no save hangamapim nating tambaran insait long haus, nogat. Ol i save mekim wok long en long pasin bilong ol tumbuna na long ol danis. Taim man i pasim tambaran, sampela tambaran i karamapim pes o het olgeta bilong man. Na bodi bilong dispela man ol i pasim long wanpela longpela laplap o long lip bilong kokonas o lip bilong narapela diwai.
Ol man i ting man i pasim tambaran em i poromanim masalai bilong tambaran. Wanpela buk (The New Encyclopædia Britannica) i stori long dispela samting olsem: “Sampela taim pasin bilong man i pasim tambaran i senis—tingting i senis olsem em i driman na em i kisim pasin bilong masalai em tambaran i makim. Tasol planti man i pasim tambaran ol i kamap ‘poroman’ bilong samting tambaran i makim . . . I olsem tingting bilong man i pasim tambaran i pas tru long dispela samting em i wok long makim. Em i lusim pasin na laik bilong em yet na i olsem spirit o masalai bilong tambaran i bosim em.”
Long tingting bilong ol man i lukim dispela samting—na klostu olgeta i man tasol—tambaran i no makim tasol wanpela masalai; ol i bilip olsem wanpela spirit i stap laip insait long tambaran. Olsem na tambaran i wanpela samting holi, na sapos wanpela man i brukim lo bilong dispela samting, lain bilong em ol bai givim strafe long em—sampela taim ol i kilim em i dai. Bilong lukautim em yet, man bilong pasim tambaran i mas mekim olsem man bilong katim diwai, na man bilong sapim tambaran—em i mas bihainim sampela lo.
Ol Man i Save Bungim Ol Tambaran
Insait long 100 yia i go pinis planti man bilong olgeta hap ol i bin amamas long bungim bungim ol tambaran bilong Afrika. Tasol tingting bilong ol dispela man long tambaran i narapela kain long tingting bilong ol Afrika i save mekim wok long en long lotu bilong ol.
Ol man bilong bungim ol tambaran ol i no ting em wanpela samting holi na samting bilong lotu, nogat; ol i ting em i wanpela gutpela bilas i save kamapim pasin na tingting bilong ol Afrika. Ol i no tingim wok bilong tambaran long sindaun bilong ol Afrika, nogat; long ai bilong ol em i makim wanpela samting tru, na wanpela samting i bin stap longpela taim, na wanpela samting bilong kamapim tingting i stap long bel bilong man. Ol man bilong bungim tambaran i save askim olsem: Man bilong sapim pes olsem tambaran, em i save tingim tru dispela diwai em i mekim wok long en, olsem ol gutpela mak mak bilong en? Em i save mekim wok long tingting bilong em yet, tasol em i no lusim pasin bilong ol tumbuna tu long wokim dispela samting?
Tru, taim man bilong bungim tambaran i skelim ol tambaran, em inap save lotu i bikpela samting long ol man i bin sapim dispela pes. I gat kain kain as na man i kirap na wokim wanpela tambaran, olsem na ol tambaran bilong lotu na ol tambaran bilong ol turis i ken baim, i narapela narapela kain. Buk Masks of Black Africa i tok: ‘Man bilong wokim tambaran, em i bilip tru long wok bilong em—em i wanpela wok holi bilong wokim pes bilong wanpela strongpela spirit, na bilong inapim wanpela bikpela wok lain bilong em i bin givim long em. Taim em i wok long lusim bilip long dispela samting, wok bilong em i no gat stail maski em i gat bikpela save long wokim.’
Ol saveman bilong kisim ol tambaran bilong putim insait long ol bikpela haus tumbuna, ol i save tingim wok tru bilong tambaran long ples; ol man bilong bungim nating tambaran ol i no save tingim tumas dispela samting. Tasol ol man i no save gut long planti samting bilong ol tambaran, long wanem, pasin bilong ol man long bipo bilong bungim ol tambaran i mekim na dispela save i lus. Olsem: Sampela man i raun na baim ol tambaran bilong karim i go bek long ples bilong ol yet, o taim wanpela ami i winim pait na kisim planti samting na karim i go, ol i bin kisim ol tambaran tu. Na planti tambaran moa ol i bin kisim bilong mekim wok bisnis long en. Olsem na ol man i no save long wok tru bilong planti tambaran.
Tingting Bilong Ol Kristen Long Tambaran
Olsem na long man i bihainim lotu bilong ol tumbuna, tambaran i makim wanpela samting, tasol long man i save bungim na putim long ol bikpela haus tumbuna samting, tambaran i makim narapela samting. Na long ol Kristen tambaran i makim narapela samting.
Baibel i tokaut klia olsem i no gat wanpela bikpela strong i stap insait long tambaran, o long diwai man i bin sapim tambaran long en. Profet Aisaia i tok, man i mekim wok long wanpela hap bilong diwai bilong wokim paia na kukim kaikai na hatim skin bilong em, na long narapela hap bilong dispela diwai em i sapim god giaman bambai em i ken lotu long en, em i longlong man. (Aisaia 44:9-20) Na i wankain tu long ol tambaran bilong lotu.
Tasol ol Kristen i save i gat “ol spirit nogut i stap antap.” (Efesus 6:12) Satan i bosim ol na long rot bilong ol lotu giaman ol i wok long giamanim ol man.—KTH 12:9.
Na ol Kristen i save ol spirit nogut i mekim wok long sampela samting bilong toktok wantaim ol man. Olsem na ol wokman bilong God i no save holim wanpela samting bilong lotu bilong ol spirit nogut, olsem paspas o tambaran o kain samting olsem. Ol i bihainim pasin bilong ol Kristen bilong Efesus long bipo. Baibel i stori long ol olsem: “Planti manmeri i bin wokim posin na marila samting, ol i bungim ol buk bilong ol i gat tok long pasin bilong wokim ol dispela samting, na ol i kukim long paia long ai bilong olgeta manmeri. Ol i kaunim pe bilong olgeta dispela buk, na em inap 50,000 mani silva.”—Aposel 19:19.
Ol man i laik lotuim Jehova i no save holim o mekim wok long tambaran o narapela samting bilong lotu giaman. Wanpela elda Kristen long Naijiria, em Pius, em i tok: “Ol tambaran ol man i save mekim wok long en, i makim tingting bilong ol long lotu. Ol tambaran i gat nem bilong ol na sampela tambaran i makim ol god ol man i lotu long en o pret long en. Mi no inap tru hangamapim wanpela tambaran long haus bilong mi, long wanem, Jehova i no ken amamas long dispela pasin, na nogut ol man i kam long haus bilong mi ol i ting mi wanbel long lotu em tambaran i makim.”
Ol trupela Kristen i save long lo God i bin givim long lain Israel olsem: “Yupela i no ken wokim wanpela giaman god, na yupela i no ken wokim piksa bilong wanpela samting i stap long heven o i stap long graun o insait long wara i stap aninit long graun. Yupela i no ken brukim skru long wanpela giaman god o piksa na lotuim em, long wanem, mi Bikpela, mi God bilong yupela, na mi no inap larim wanpela giaman god i senisim mi. Nogat tru.”—Kisim Bek 20:4, 5.
[Blok long pes 19]
Tambaran Bilong Planti Lain
Yu ting dispela tok tambaran o long tok Inglis ol i tok “mask,” i makim wanem samting? Long planti lain ol man i save mekim wok long dispela tok bilong makim samting ol i haitim. Sapos yu laikim spot na yu harim dispela tok “mask,” ating yu tingim dispela samting ol man i pasim long pes bilong lukautim pes bilong ol taim ol i pilai olsem ol i save mekim long pilai beisbal samting. O ating yu tingim dispela samting ol man i pasim long maus na ol i no ken pulim win nogut, o dispela samting dokta i pasim long maus taim em i katim man, o narapela samting.
Tasol long planti man long nau, tambaran i makim lotu. Buk The New Encyclopædia Britannica i tok: “Ol tambaran i makim ol gutpela spirit na ol spirit nogut olsem samting i holi long ol danis bilong lotu, olsem long ol haus bruder bilong ol Buda long Nepal, Tibet, Japan, na long planti lain bilong bus. Ol i samting holi na ol man i save lotuim tambaran olsem ol i lotuim ol piksa holi.”
Long bipo yet olgeta lain i bin mekim wok long tambaran bilong lotu. Ating ol tumbuna bilong yumi i bin mekim bikpela wok long ol tambaran taim ol i mekim ol samting bilong lotu na amamas. Buk Masks—Their Meaning and Function i tok: ‘Bipo tru ol i ting olgeta tambaran i bikpela samting, na ol i ting tambaran yet o man i pasim, ol i makim wanpela strong o wanpela spirit.’