Diwai Nim Em Wanpela Gutpela Diwai Tru
WANPELA MAN LONG NAIJIRIA I RAITIM DISPELA STORI BILONG KIRAP!
“MARASIN bilong ples”—ol manmeri bilong India i save kolim dispela diwai olsem. Inap planti handet yia ol manmeri bilong India i kisim marasin long diwai nim bilong helpim ol long taim ol i pilim pen, na skin i hat, na ol i gat sua samting. Long kirap bilong olgeta wan wan yia planti Hindu i save kaikai sampela lip bilong diwai nim, long wanem, ol i bilip olsem lip inap klinim blut bilong ol. Ol manmeri i save klinim tit bilong ol long ol liklik han bilong diwai nim, na ol i putim wara bilong lip bilong dispela diwai long ol sua samting, na ol i dring ti ol i wokim long diwai nim bilong strongim skin.
Inap sampela yia nau ol saveman i laik kisim save long diwai nim. Tasol wanpela ripot bilong saiens (Neem—A Tree for Solving Global Problems) i tok: “Tru, i luk olsem yumi inap mekim planti wok long diwai nim, tasol yumi no save yet long olgeta samting yumi inap mekim long en. Sampela saveman i laikim tru dispela diwai na ol wok ol inap mekim long en, ol i tok, ol i no klia gut yet long ol samting ol inap mekim long en.” Na ripot i tok moa: “Inap 20 yia ol saveman i wok long kisim save long diwai nim, na ating dispela diwai inap mekim bikpela wok bilong helpim ol kantri i stap rabis na ol kantri i gat planti samting. Sampela saveman i no laik tokaut hariap long ol gutpela wok ol man inap mekim long diwai nim ol i tok ‘i stret yumi ken kolim diwai nim olsem diwai bilong mekim planti samting.’ ”
Wok Bilong En Olsem Diwai
Diwai nim i save stap long ol ples i hat, na em i wanpela bilong ol lain diwai ol i save kolim mahogani. Em i go longpela inap 30 mita na go braitpela inap 2.5 mita. Klostu olgeta taim em i gat lip, olsem na long planti mun bilong yia ol man inap hait long san aninit long en. Em i go bikpela hariap, na no gat planti wok bilong lukautim, na em inap kamap gut long graun i no gat planti gris long en.
Long yia 1900 samting ol i kisim dispela diwai i go long Wes Afrika bilong ol man i ken hait long san aninit long en, na bilong pasim ples wesan Sahara long go bikpela long hap bilong saut. Ol man bilong planim ol diwai ol i kisim dispela diwai i go long Fiji, Marisas, Saudi Arebia, Sentral na Saut Amerika, na long ol ailan Karibian. Long Yunaitet Stets ol i mekim traim na planim dispela diwai long hap saut bilong Arisona, Kalifonia, na Florida.
Long ol ples hat, long planti mun bilong yia ol man i ken hait long san aninit long en, na ol i ken kisim paiawut long en. Na tu, ol waitpela anis i no save kaikai dispela diwai, olsem na em i gutpela diwai bilong wokim haus na ol sia tebol samting. Taim yumi skelim ol samting ol man inap mekim long dispela diwai, em i wanpela gutpela samting tru. Tasol i gat ol narapela wok bilong en tu.
Ol Binatang i No Laik Tru Long En
Inap longpela taim ol manmeri long India i save olsem ol lip bilong diwai nim i save rausim ol binatang, olsem na ol i save putim lip bilong en long ol bet, ol buk, baket bilong tromoi pipia, na ol kabot samting. Long 1959 wanpela man bilong Jemani, em i saveman bilong ol binatang, na ol sumatin bilong em ol i lukim planti bilion grasopa i pinisim ol lip bilong olgeta diwai long Sudan, tasol ol i no kaikai lip bilong diwai nim. Dispela i kirapim ol long kisim sampela save moa long diwai nim.
Kirap long dispela taim ol saveman i kisim save olsem marasin bilong diwai nim inap rausim 200 binatang, na ol talinga, na ol binatang jem i save givim sik long man na animal na diwai, na kain kain vairas. Ol saveman i mekim wanpela traim olsem: Ol i putim sampela lip bilong bin wantaim wanpela kain binatang bilong Japan insait long wanpela glas. Long wanpela hap bilong ol lip ol i putim marasin bilong diwai nim. Ol binatang i kaikai hap bilong lip i no gat marasin long en, tasol ol i no kaikai hap i gat marasin long en. Maski ol binatang i hangre na ol i dai, ol i no laik tru long kaikai dispela hap bilong lip i gat marasin long en.
Ol dispela kain traim i kirapim tingting bilong ol man olsem, ol inap wokim wanpela marasin bilong rausim ol binatang i winim sampela narapela marasin ol i bin wokim. Dispela marasin i no gat bikpela pe, na i no gat gip long en, na i no hatwok long wokim. Olsem: Long Nikaragua ol fama i save memeim pikinini bilong diwai nim na putim long wara—long wanpela lita wara ol i putim 80 gram. Ol i larim i stap inap 12-pela aua na bihain ol i rausim na spreim dispela wara long gaden.
Ol marasin ol i wokim long diwai nim i no save kilim olgeta binatang wantu tasol. Dispela marasin i save senisim pasin bilong sampela binatang, olsem na bihain em i no inap kaikai, na kamapim pikinini, na tanim i kamap narapela binatang. Ol marasin ol i wokim long diwai nim inap rausim o bagarapim ol binatang, tasol i luk olsem ol i no bagarapim ol pisin, na ol animal, na ol manmeri.
“Marasin Bilong Ples”
Diwai nim i gat ol narapela samting tu bilong helpim ol manmeri. Ol pikinini bilong diwai nim na lip bilong en i gat ol marasin bilong daunim sampela jem i save kamapim kain kain sik. Sampela man i tok, marasin bilong diwai nim inap helpim man i gat sua long skin o bel, na em inap daunim mak bilong blut. Ol i tok marasin ol i wokim long diwai nim inap helpim ol man i gat sik daiabitis na malaria. Sampela narapela gutpela samting ol inap kisim long diwai nim em olsem:
Marasin bilong rausim ol binatang. Wanpela marasin ol i kisim long diwai nim ol i save kolim salanin, na em i gat bikpela strong long rausim sampela binatang i save kaikaim man. Marasin ol i wokim long wel bilong diwai nim bilong rausim lang na natnat i stap pinis long ol stua.
Marasin bilong klinim tit. Long olgeta moningtaim planti milion man bilong India i save kisim hap bilong liklik han bilong diwai nim na kaikai bilong mekim i kamap malumalum na klinim tit na maus long en. Save ol i kisim pinis long dispela i kamapim olsem dispela pasin i gutpela, long wanem, ol marasin i stap long skin bilong diwai inap kilim ol jem.
Marasin bilong pasim bel. Wel bilong diwai nim em i strongpela marasin bilong kilim melek. Ol i givim pinis dispela marasin long sampela animal i stap long laboritori, na ol i no karim planti pikinini. Ol i givim dispela marasin long ol monki, na dispela i givim tingting long ol man olsem ol inap wokim wanpela marasin na ol man i no ken kamapim pikinini.
Tru tumas, diwai nim em i gutpela diwai tru. Maski ol man i no kisim yet save long olgeta samting bilong dispela diwai, i luk olsem diwai nim inap mekim planti samting—rausim ol binatang, helpim skin bilong ol man long stap strong, helpim ol man long planim ol diwai long bikbus, na ating em inap mekim na ol man i no inap kamapim planti pikinini tumas. Olsem na yumi no kirap nogut taim ol man i kolim dispela nambawan gutpela diwai nim olsem “presen God i givim long ol manmeri”!
[Ol Piksa long pes 27]
Diwai nim, long liklik piksa i gat lip bilong diwai nim