Wastaua INTENET LAIBRERI
Wastaua
INTENET LAIBRERI
Tok Pisin
  • BAIBEL
  • Ol PABLIKESEN
  • Ol MITING
  • g98 12/8 p. 17-20
  • Viktoria—Bikpela Raunwara Bilong Afrika

No gat vidio bilong dispela seksen.

Sori, popaia kamap long lodim vidio.

  • Viktoria—Bikpela Raunwara Bilong Afrika
  • Kirap!—1998
  • Ol Liklik Het Tok
  • Wankain Infomesen
  • Wanpela As Bilong Wara Nail
  • Ol Samting i Kamap Long Raunwara
  • Ol Pis na Pisin Samting
  • Hevi i Painim Raunwara
  • Baikal—Bikpela Raunwara i Daun Tru
    Kirap!—2008
  • Ol Ailan i Trip Long Raunwara Titikaka
    Kirap!—1995
  • Ol Gutpela Samting Bilong Bikpela Raunwara Bilong Sentral Amerika
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—2009
  • Hap we Wara i Save Ron i Go Bek
    Kirap!—2009
Kirap!—1998
g98 12/8 p. 17-20

Viktoria—Bikpela Raunwara Bilong Afrika

Wanpela man long Kenya i raitim dispela stori bilong Kirap!

INSAIT tru long Afrika, long yia 1858, wanpela man bilong Inglan i wokabaut long ples nogut em i no bin i go long en bipo. Liklik lain kagoboi tasol i wokabaut wantaim em, em ol Afrika. Maski dispela man i sik, na skin i les olgeta, na em i tingting planti long mekim kain raun olsem, em i kirapim ol kagoboi long wokabaut i go yet. John Hanning Speke, em i wok long painim wanpela samting i hatwok long painim​—⁠as bilong wara Nail.

Ol stori em i bin harim long wanpela bikpela wara i stap insait tru long Afrika i kirapim em long wokabaut i go i go, maski em i hatwok long wokabaut long bus i olsem i no gat pinis bilong en. Ol Arap i kisim ol Afrika bilong wok kalabus, ol i bin stori long dispela wara na kolim nem Ukerewe long en. Bihain long 25 de ol i bin wokabaut, dispela liklik lain man ol i lukim wanpela gutpela samting tru. Ol i lukim traipela wara i go longwe tru, em wara i no gat sol. Bihain Speke i raitim tok olsem: ‘Mi no gat tupela tingting moa olsem dispela raunwara klostu long lek bilong mi em i as bilong wara Nail, em wanpela samting ol man i gat kain kain tingting long en, na planti man ol i gat laik long painim.’ Em i kolim nem Viktoria long dispela raunwara em i painim, bilong litimapim nem bilong kwin bilong Inglan long dispela taim.

Wanpela As Bilong Wara Nail

Long nau, ol i kolim yet nem Viktoria long dispela raunwara, na ol i tok em namba 2 bikpela raunwara long olgeta hap i no gat sol​—⁠Raunwara Supiria long Not Amerika, em tasol i winim bikpela bilong en. Raunwara Viktoria i olsem wanpela traipela glas i stret olgeta na i lait gut long san, na em i wanpela bikpela raunwara tru, em inap olsem 69,484 skwe kilomita. Mak bilong ekweta i brukim hap not bilong en, na em i stap namel long hap is na hap wes bilong wanpela bikpela ples daun (Great Rift Valley), na bikpela hap bilong dispela raunwara i stap long Tansania na Yuganda, na em i klostu long Kenya.

Nambawan bikpela pasis i go insait long dispela raunwara em wara Kagera long Tansania, na wara bilong en i save kam long ol maunten bilong Ruanda. Tasol bikpela hap wara i save kapsait long raunwara Viktoria i save kam long ren i pundaun long bikpela hap graun i stap long arere bilong raunwara, em inap olsem 200,000 skwe kilomita. I gat wanpela hap tasol wara inap lusim raunwara, em long taun Jinja, Yuganda. Long Jinja, bikpela wara i save ran i go long hap not na kamap wara Wait Nail. Raunwara Viktoria tasol i no as bilong wara Nail, nogat; tasol long olgeta taim gutpela wara bilong raunwara i ran i go na i helpim planti samting long i stap laip i go inap long Isip.

Ol Samting i Kamap Long Raunwara

Wanpela kanu, em win i subim waitpela sel bilong en, em i wok long brukim raunwara. Long olgeta de win i save kirap long graun arere long raunwara na kisim liklik kanu i go namel long raunwara. Long belo, win i save senis na bringim kanu i kam bek long hap em i bin kam long en. Inap planti tausen yia, ol man bilong painim pis long dispela raunwara, ol i bin bihainim dispela pasin.

Arere long olgeta hap bilong raunwara Viktoria i gat ol bikpela na liklik ples, na ol haus i gat rup morota. Kaikai tru bilong lain Nilotik em pis, na long olgeta de ol i kisim pis long dispela raunwara. I no tulait yet na ol man bilong painim pis ol i kirap pinis long slip. Ol i rausim wara long kanu bilong ol na bihain ol i pul i go long wara em sno i karamapim. Ol i singsing wantaim, na ol i pul i go long hap em wara i daun moa, na nau ol i apim sel bilong ol kanu. Ol meri i sanap long nambis na lukluk i go inap long ol i no inap lukim moa ol liklik kanu. Kwiktaim ol i baut, long wanem, ol i gat planti wok.

Taim ol pikinini i pilai long hap bilong raunwara i no daun tumas, ol meri i wasim klos na kisim wara bilong dring. Taim wok bilong ol i pinis, isi isi ol meri i wokabaut i go bek long ples. Sospen graun i sindaun gut long het bilong ol, na ol i bin pasim bebi long baksait bilong ol, na long han ol i karim basket i gat ol klinpela laplap long en. Long ples, ol i lukautim liklik gaden kon na bin, na ol i bungim paiawut, na ol i stretim sampela hap bilong haus i bruk. Ol i bin wokim haus long graun malumalum na bilong stretim ol hap i bruk, ol i mekim wok long pekpek bilong bulmakau ol i bin tanim wantaim sit bilong paia. Longwe liklik arere long raunwara, sampela meri i mekim wok long ol liklik rop bilong liklik diwai saisal bilong wokim strongpela baklain na ol naispela basket. Akis bilong sampela man i pairap taim ol i rausim namel bilong wanpela bikpela diwai ol i laik wokim kanu long en.

San i laik i go daun, na ai bilong ol meri i stap gen long traipela raunwara. Taim ol i lukim sap bilong ol waitpela sel, ol bai save ol man i wok long i kam bek. Ol i amamas long wetim mak bilong sel, long wanem, ol bai lukim gen man bilong ol na pis ol i bin kisim.

Long olgeta hap bilong raunwara na ol ailan bilong en, ol lain i sindaun long en, ol i amamas long harim tok bilong sampela man i save kam lukim ol na autim gutpela tok long Baibel. Ol dispela man i wokabaut long lek na long kanu, na ol i autim tok long olgeta bikpela na liklik ples. Ol manmeri long dispela hap ol i gat pasin daun na ol i laik harim tok. Na ol i amamas tru long kaunim sampela buk bilong Baibel ol i bin wokim long tok ples bilong ol, em tok ples Nilotik na Bantu.

Ol Pis na Pisin Samting

Long raunwara Viktoria i gat inap olsem 400 lain pis, na sampela bilong ol i no stap long narapela hap bilong graun. Wanpela lain pis i gat planti bilong en, em siklet. Ol dispela liklik pis i gat kala kala, na sampela bilong ol i gat narapela kain pasin long lukautim ol pikinini bilong ol. Taim birua i kam, pis papa o mama em i opim maus bilong en na ol liklik pikinini i sut i go insait long maus bilong hait. Taim birua i go pinis, orait papa o mama i spetim ol pikinini i kam ausait na ol i raun gen.

Raunwara Viktoria em i ples tru bilong ol kain kain naispela pisin bilong wara. Ol pisin grib, komarant, na anhinga, ol i save go insait long wara na ol i sutim pis long maus bilong ol i gat sap. Ol pisin krein, heron, stok, na spunbil, ol i wokabaut long wara i no daun tumas. Taim ol i sanap na apim wanpela lek, ol i no meknais liklik. Ol i wetim pis i kam klostu. Ol lain pelikan i flai antap long wara na ol i flai olsem balus i no gat ensin. Taim planti bilong ol i trip wantaim long wara, ol i save banisim bikpela lain pis na bihain ol i go insait long wara na pulapim ol pis long bikpela maus bilong ol. Nambawan pisin bilong antap em tarangau bilong kaikai pis. Pul bilong en i strong tru. Em bai lusim ples sindaun bilong en long han bilong diwai i antap tru long wara, na taim em i siksti stret i kam daun, win bai pairap long pul bilong en. Em i no hatwok long kisim pis long wara. Gras bilong ol pisin wiva i gat kala kala i lait tru na ol i wokim haus insait long ol planti wel pitpit arere long raunwara, na kokomo i wok long singaut insait long ol diwai akas longwe liklik long nambis.

Long moningtaim na long apinun raunwara i no meknais liklik, olsem na strongpela krai bilong ol hipopotamus i save go longwe tru. Long belo ol i save slip arere long raunwara na skin bilong ol i luk olsem bikpela ston i slip long wara i no daun tumas na hap bilong en i stap ples klia. Long olgeta taim, ol manmeri i sindaun klostu long raunwara, ol i save was gut long ol pukpuk nogut, em ol pukpuk bilong wara Nail. Wan wan bilong dispela kain pukpuk i stap yet long sampela hap bilong raunwara Viktoria i no gat man long en, tasol planti bilong ol i pinis, long wanem, ol man i bin kilim ol.

Hevi i Painim Raunwara

Bihain long John Speke i lukim raunwara Viktoria long namba wan taim, ol manmeri long Afrika ol i kamap planti moa. Winim 30 milion manmeri ol i sindaun klostu long ol hap bilong dispela raunwara i no gat sol, na raunwara i helpim ol long i stap laip. Long bipo, ol man bilong painim pis ol i bin kisim pis long pasin bilong bipo. Ol i bin kisim pis long huk, na long spia, na long umben ol i bin wokim long wel pitpit samting, na ol i kisim pis inap long skel bilong ol. Long nau, ol bikpela bot i gat ol longpela umben ol i wokim long rop nailon na i go daun moa insait long solwara, ol inap kisim planti ton pis. Olsem na dispela pasin bilong kisim planti pis tumas inap mekim nogut long raunwara.

Na ol i bin putim sampela narapela kain pis insait long raunwara, na dispela i bagarapim ol samting long raunwara na wok bilong ol asples long kisim pis. Na narapela hevi bilong raunwara em wanpela kain gras nogut bilong wara (hyacinth). Dispela gras i save trip antap long wara na em i save kamapim wanpela naispela retpela plaua. Dispela gras i bin kam long Saut Amerika na em i save go planti hariap tru, olsem na em i pulap tru long planti hap arere long raunwara na long ol pasis. Dispela i mekim na ol bot i karim ol kago na ol pasindia, na kanu bilong ol man bilong painim pis, ol i no inap sua long nambis o long bris. Na pasin bilong katim na rausim bus klostu long raunwara, na tromoi pekpek bilong ol man long en, na ol faktori samting​—⁠olgeta dispela samting i mekim nogut long raunwara.

Olsem wanem? Raunwara Viktoria bai abrusim bagarap? Ol man i tok pait yet long dispela askim, na i no gat wanpela man em i save tru long olsem wanem ol bai stretim ol planti hevi bilong raunwara. Tasol raunwara Viktoria em i wanpela samting tru bilong graun, olsem na ating em bai stap bihain long taim Kingdom bilong God i rausim ol man i wok long “bagarapim graun.”​—⁠KTH 11:18.

[Blok/Piksa long pes 20]

Pis i Wok Long Bagarapim Raunwara

Mit bilong en i gat gris, na em i save kaikai planti moa yet, na kwiktaim em i kamap planti, na em i go bikpela inap 1.8 mita. Em wanem samting? Em lates niloticus! Grilepis bilong wara Nail. Ol i putim dispela bikpela pis i save kaikai planti, i go insait long raunwara Viktoria long 1958 samting, na dispela i bagarapim tru ol samting long raunwara. Insait long 40 yia, grilepis i bin pinisim bikpela lain tru bilong ol 400 lain pis, em ol pis tru bilong raunwara. Dispela bikpela hevi i mekim na kaikai bilong planti milion manmeri bilong ples inap pinis, em ol liklik pis olsem makau, siklet, na ol narapela pis ol i save kisim long lukautim famili bilong ol long kaikai. Na ol dispela liklik pis i gat wok long lukautim raunwara. Sampela bilong ol i save kaikai wanpela demdem i save kamapim bikpela sik bilhasia, olsem na wok bilong ol i mekim na dispela sik i no save kamap planti taim. Ol narapela pis i save kaikai ol gras nogut i go bikpela moa long raunwara. Dispela i mekim na taim ol dispela gras bilong wara i sting, oksijen long wara i wok long pinis. Na nau i no gat planti pis bilong stretim dispela hevi, olsem na planti hap moa bilong raunwara i no gat oksijen long en na planti pis moa i wok long i dai. Em nau, grilepis​—⁠em wanpela pis i save hangre long olgeta taim​—⁠em i no gat planti pis bilong kaikai, olsem na em i kaikai nupela samting​—⁠em ol pikinini bilong en yet! Olsem na dispela pis i wok long bagarapim raunwara, nau em i wok long bagarapim em yet!

[Mep long pes 17]

(Bilong save ol dispela rait i stap we long pes, lukim buk o magasin)

YUGANDA

KENYA

TANSANIA

RAUNWARA VIKTORIA

[Piksa long pes 17]

Ol i autim tok long arere bilong raunwara Viktoria

[Piksa long pes 18]

Pisin Wiva

[Piksa long pes 18, 19]

Ol Pelikan

[Piksa long pes 19]

Pisin Egret

[Piksa long pes 18, 19]

Pukpuk bilong wara Nail

[Piksa long pes 18, 19]

Pisin Heron i sanap long hipopotamus

    Tok Pisin Pablikesen (1983-2025)
    Log Aut
    Log In
    • Tok Pisin
    • Serim
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ol Lo Bilong Yusim
    • Privacy Policy
    • Ol Praivesi Seting
    • JW.ORG
    • Log In
    Serim