‘I No Olgeta Man i Save Kisim Planti Samting Bilong Skin’
WANPELA ripot (Human Development Report 1998), em lain UN Development Programme, o UNDP i save kamapim long olgeta yia, i stori long pasin bilong ol man long kisim planti kago samting, winim ol narapela taim bipo. Ripot i kamapim olsem, long olgeta hap bilong graun yumi ol man long nau i save tromoi bikpela mani moa bilong baim ol samting winim mani yumi bin tromoi bilong baim ol samting long 1950 inap 6-pela taim, na i winim mani yumi tromoi long 1975 inap 2-pela taim. Maski ol man i baim planti kago moa, dairekta bilong UNDP, em James Gustave Speth, i tok: ‘I no olgeta man i save kisim planti samting bilong skin.’
Yumi ken tok olsem: Twenti pesen bilong ol maniman bilong graun ol i save kaikai planti pis, winim tru 20 pesen bilong ol man i stap rabis tru. Ol dispela maniman i save kaikai planti mit, winim tru ol dispela rabisman, na ol i mekim wok long bikpela paua tru, winim tru ol rabisman, na ol maniman i gat planti telefon moa, na ol i mekim wok long planti pepa moa yet, na ol i gat planti planti ka, winim tru ol man i stap rabis.
Wanpela redio-stesin (UN Radio) i stori long dispela samting na i tok, bilong pasim dispela pasin bilong bagarapim ol samting bilong graun, ol kantri i gat planti wok bisnis long en ol i mas senisim pasin bilong ol long laikim planti kago samting. Na tu, ol kantri i gat planti mani samting, ol i mas tilim mani samting bilong ol long ol rabisman bambai ol tu i ken kisim sampela samting bilong graun. Hamas mani samting ol i ken givim bilong helpim ol man i stap rabis?
Mista Speth i tok, sapos ol kantri i gat planti wok bisnis long en ol i dabolim mani ol i save givim long ol kantri bilong helpim ol, olsem 50 bilion dola i go antap long 100 bilion dola long wanpela yia, orait olgeta rabisman bai ol i gat kaikai, na ol i no ken sik tumas, na ol i ken kisim skul, na haus. Fifti bilion dola i bikpela mani tru. Tasol Mista Speth i tok: “Dispela mani i wankain olsem mani ol Yurop i save tromoi long olgeta yia bilong baim sigaret, na i olsem hap long mani ol Amerika i save tromoi bilong baim bia samting long nau.”
Olsem na sapos ol man i wok strong long tilim ol samting bilong graun i stret long olgeta man, dispela bai helpim tru ol long pinisim bel hevi bilong i stap rabis. I mas i gat wanem samting bilong kamapim dispela? Wanpela bikman bilong Yunaitet Nesen i tok: ‘Ol man i mas mekim wanpela samting tasol, ol i mas senisim bel, tingting, na laik bilong ol.’ Planti man i wanbel long dispela tok, tasol ol i luksave tu olsem ol oganaisesen i save kamapim ol lo long nau, maski ol i gat laik long helpim ol man ol i no inap senisim bel, tingting, na laik bilong ol man, na ol i no inap tru long pinisim pasin bilong ol man long laikim tumas planti samting.
Tasol ol man i tingting planti long i stap bilong ol man na long dispela graun long bihain, ol i gat gutpela samting ol i ken wetim. Man bilong wokim graun em i tok promis long pinisim olgeta hevi bilong ol man na dispela i strongim bel bilong yumi. Man bilong raitim Song i tok: “Planti gutpela kaikai i kamap pinis long graun bilong mipela. God, em i God bilong mipela, em i bin mekim gut tru long mipela. Planti rais na wit samting i ken kamap long ol gaden bilong ol manmeri.” (Song 67:6; 72:16) Tru tumas, bihain olgeta man bai ‘kisim planti samting bilong skin!’