Pait Nuklia—Yu Ting Nau i No Inap Kamap?
WINIM 40 yia, ol man i pret long pait nuklia bai kamap. Orait long 1989, Banis Belin i pundaun na bihain gavman komyunis bilong Rasia i pundaun. Liklik taim bihain, Amerika na Rasia i pasim tok long rausim ol roket-bom bilong ol, em ol i redi i stap bilong narapela i ken sutim i go long narapela. Em nau, i olsem pait nuklia i no ken kamap long dispela taim, olsem na ol man i stap isi na ol i no tingting planti long pait nogut bai kamap.
Tasol planti saveman i ting i no gat as tru na yumi ken ting pait nuklia i no inap kamap. Nius The Bulletin of the Atomic Scientists i gat piksa bilong wanpela klok i gat nem—em klok bilong de bilong bagarap. Long 1998 ol i surikim han bilong klok i kam inap 5-pela minit moa, olsem na han bilong klok i stap 9-pela minit paslain long 12 klok biknait. Dispela i kamapim klia olsem pait nuklia inap kamap yet.a Tru, planti senis i kamap pinis long graun. Olsem: Pasin birua i pinis namel long tupela strongpela kantri i holim ol bom nuklia. Nau sampela kantri moa inap wokim bom nuklia! Na tu, sampela saveman i pret—ol i ting bihain wanpela lain paitman bai kisim ol samting bilong nuklia na wokim wanpela bom atom.
Na tu, maski Amerika na Rasia ol i rausim planti samting bilong pait, ol i holim yet planti bom nuklia. Wanpela lain (Committee on Nuclear Policy) i tok, inap 5,000 roket-bom nuklia i redi i stap bilong sutim i go wantu tasol. Ripot bilong ol i tok: ‘Sapos toksave i kamap nau long sutim ol roket-bom i go, orait insait long sampela minit tasol ol inap sutim 4,000 roket-bom i go—em 2,000 bilong Rasia na 2,000 bilong Amerika—na liklik taim bihain ol inap sutim 1,000 roket-bom bilong ol sabmarin i go long hap ol i laik ol roket-bom i pundaun long en.’
Ol dispela planti samting bilong pait i stap, olsem na ol inap popaia na pait i kamap o ol inap tingting na kirapim pait. Wanpela bikman bilong Rasia (Vladimir Belous) i tok: ‘Sapos bikpela popaia i kamap, dispela inap kirapim pait nuklia nogut tru, maski ol man bilong politik ol i no laik bai dispela i kamap.’ Tru, pasin birua namel long Amerika na Rasia i pinis, tasol dispela hevi long pait nuklia i stap yet. Hevi i bikpela olsem wanem? Yu ting ol bom nuklia na ol narapela samting olsem bai pinis tru long graun? Ol stori i kamap bihain long dispela bai toktok long ol dispela samting.
[Futnot]
a Klok long skin bilong nius The Bulletin of the Atomic Scientists i makim olsem yumi stap klostu o longwe liklik long “biknait” olsem pait nuklia. Insait long planti yia ol i bin surikim han bilong klok i go i kam na dispela i makim ol senis i bin kamap long ol gavman.
[Piksa Kredit Lain long pes 3]
Ol bom i pairap long pes 2 na 3: Poto bilong U.S. National Archives