Bilong Wanem Pasin Bilong Laikim Tru Poroman i Go Slek?
“I luk olsem i no gat hatwok long kirap na laikim tru wanpela man o meri, tasol i hatwok long laikim em long olgeta taim bihain.”—DOKTA KAREN KAYSER.
ATING yumi no kirap nogut olsem long nau planti marit moa i no gat pasin bilong laikim tru poroman i stap insait long en. Marit em i bikpela samting, na planti i save marit maski ol i no bin redi gut pastaim. Olsem Dokta Dean S. Edell i tok: “Taim yumi laik kisim laisens bilong draivim ka, pastaim yumi mas kamapim klia olsem yumi save draiv gut, tasol bilong kisim laisens bilong marit, yumi gat wok long sainim nem tasol long wanpela pepa.”
Olsem na maski planti marit ol i stap gut wantaim na i stap amamas, i gat sampela marit ol i gat hevi long sindaun wantaim. Taim ol i marit, ating wanpela poroman o tupela wantaim i gat tingting olsem marit bilong ol bai i gutpela tru, tasol ol i no save long wok ol i mas mekim bilong stap gut wantaim poroman inap longpela taim. Dokta Harry Reis i tok: “Taim man i laikim meri na meri i laikim man, tupela i pilim olsem narapela bai sambai long narapela.” Ol i ting poroman bilong ol “em tasol i gat wankain tingting olsem ol yet. Sampela taim dispela tingting bilong ol i save senis, na dispela inap kamapim bikpela hevi insait long marit.”
Tru, dispela samting i no kamapim bikpela hevi tumas long planti marit, na em i gutpela. Tasol yumi ken skelim sampela as na pasin bilong laikim tru poroman i go slek insait long sampela marit.
Tingting i Senis—“Mi No Bin Ting Em Bai Olsem”
Rose i tok: “Taim mi maritim Jim, mi bin ting olsem mipela bai poroman gut wantaim, winim ol narapela marit long hap bilong mipela, olsem pasin bilong tingim gut poroman na laikim tru narapela bai i stap insait long marit bilong mipela.” Tasol i no longtaim na tingting bilong Rose long pasin bilong man bilong em i senis. Rose i tok: “Bihain mi no amamas liklik long em.”
Planti ol piksa long TV, na ol buk, na ol singsing bilong nau, ol i no kamapim stretpela tingting long pasin bilong laikim tru narapela. Taim man o meri i painim pinis poroman ol i laik maritim, ol inap pilim bikpela amamas long dispela samting. Tasol taim ol i marit inap sampela yia pinis, ol i no pilim bikpela amamas moa. Maski ol inap stretim hevi long marit bilong ol, sapos marit i no gutpela tru olsem marit long sampela stori nating, ol inap ting marit bilong ol i nogut olgeta.
Tasol i gat sampela pasin i stret yumi ken ting em i mas i stap insait long marit bilong yumi. Olsem i stret yumi gat poroman i save laikim yumi, na tingim yumi, na helpim yumi. Tasol sampela taim poroman i no save bihainim ol dispela pasin. Meena em i wanpela yangpela meri marit bilong India, em i tok: “Mi pilim olsem mi no marit, olsem mi stap wanpis tasol na i no gat wanpela i tingim mi.”
Tupela i No Wanbel—“Mipela i No Gat Wankain Laik”
Wanpela meri i tok olsem: “Tingting bilong mi i narapela kain olgeta long tingting bilong man bilong mi. Long olgeta de mi save bel hevi tru long mi bin maritim em. I no gat wanpela samting mipela i save wanbel long en.”
Taim man na meri i marit pinis, i no longtaim na ol i kisim save olsem pasin bilong ol long stap wanbel i no wankain olsem long taim tupela i no marit yet. Dokta Nina S. Fields i tok: “Sampela taim man o meri singel i gat sampela pasin ol yet i no save long en inap long ol i marit, na nau dispela pasin i kamap ples klia.”
Dispela inap mekim na tupela marit ol inap ting i no gat wanpela samting ol i wanbel long en. Dokta Aaron T. Beck i tok: “Maski ol i gat sampela samting ol i wanbel long en, tingting na pasin bilong planti manmeri i no wankain liklik long taim ol i marit.” Na planti marit i no save olsem wanem ol i ken kamap wanbel taim tingting bilong ol i no wankain olsem poroman.
Kros Pait—“Mipela Tok Pait Olgeta Taim”
Cindy i tingim taim em i marit nupela na em i tok olsem: “Mipela i kirap nogut long pasin bilong mipela long kros planti; olsem mipela i bikmaus na kros, o kros i mekim na inap sampela de mipela i no toktok wantaim.”
Tru, tupela marit i no inap wanbel long olgeta samting. Tasol ol i mekim wanem taim ol i no wanbel? Dokta Daniel Goleman i tok: “Tupela marit i pas gut wantaim ol i no hatwok long kamapim ol samting ol i bel hevi long en. Tasol belhat i mekim na planti marit i kamapim bel hevi bilong ol long pasin i bagarapim bel bilong poroman, olsem ol i save sutim tok long sampela pasin bilong em.”
Taim dispela samting i kamap, toktok bilong tupela i no bilong stretim hevi, em bilong tok pait na autim strongpela tingting bilong ol yet. Sampela saveman i tok: “Tasol taim kros i go bikpela, dispela inap kirapim tupela marit long kamapim sampela tok i laik bagarapim marit bilong ol.”
Lespasin—“Mipela Les Pinis Long Stretim Hevi”
Wanpela meri i marit 5-pela yia pinis na em i tok: “Mi les pinis long traim stretim hevi bilong marit bilong mipela. Nau mi save, marit bilong mipela bai i no inap kamap gutpela. Olsem na mi save tingim ol pikinini tasol.”
Sampela i bin tok, pasin bilong les pinis long narapela i nogut moa, winim pasin bilong bel nogut long em. Tru tumas, dispela pasin bilong les tasol long poroman em inap bagarapim marit, wankain olsem pasin bilong kros pait.
Sori tru, sampela ol i lain pinis long karim hevi bilong marit i no gat pasin bilong laikim tru poroman i stap long en. Dispela i mekim na ol i no gat tingting liklik olsem gutpela samting bai i kamap long marit bilong ol. Wanpela man i marit inap long 23 yia pinis, em i tok marit bilong em i kain olsem “pasin bilong holim wanpela wok mani yu no save amamas long en.” Em i tok moa olsem: “Yu lain tasol long karim hevi bilong kain marit olsem.” Wendy em i wanpela meri i marit inap long 7-pela yia na em i no gat tingting liklik olsem pasin bilong man bilong em bai senis. Em i tok: “Maski mi givim bel tru long helpim marit bilong mipela long stap gut, olgeta taim man i save mekim ol samting i bagarapim bel bilong mi. Na dispela i mekim na mi stap bel hevi nogut tru. Mi no laik larim pasin bilong em i bagarapim gen bel bilong mi. Na dispela bai kamap sapos mi kisim tingting olsem gutpela samting inap kamap long marit bilong mipela. Olsem na mobeta mi no ken ting wanpela gutpela samting bai i kamap. Tru, dispela kain sindaun i no givim amamas long mi, tasol bai mi no inap kisim bikpela bel hevi gen.”
Taim marit i no gutpela olsem ol i bin tingim taim ol i no marit yet, o tupela marit i no gat wankain laik, o ol i les pinis long poroman, o i gat ol kros pait, ol dispela samting inap mekim na i no gat pasin bilong laikim narapela insait long marit. Tru, i gat ol narapela as bilong dispela hevi—sampela i stap long blok long pes 5. Tasol yu ting i gat wanpela samting i ken helpim tupela marit taim pasin bilong laikim tru poroman i no stap moa insait long marit bilong ol?
[Blok/Piksa long pes 5]
SAMPELA AS MOA NA PASIN BILONG LAIKIM TRU POROMAN I PINIS
• Mani: Dokta Aaron T. Beck i tok: “Yumi inap ting wok bilong skelim gut mani bilong famili inap helpim tupela marit long wok gut wantaim, long wanem, tupela bai wok wantaim bilong kisim ol samting ol i mas i gat na bilong kisim sampela amamas long hatwok bilong ol. Tasol planti taim dispela samting bilong helpim tupela marit long wok gut wantaim i save mekim na ol i no pas gut moa.”
• Kamapim Pikinini: Dokta John Gottman i tok: “Samting mipela skelim i makim olsem taim ol marit i kamapim namba wan pikinini, hevi i save kamap long planti marit olsem 67 pesen, olsem ol i no stap amamas wantaim olsem bipo. Hap asua bilong dispela samting i olsem papamama i mekim planti wok moa na skin bilong ol i les liklik, na ol i no gat bikpela hap taim long mekim ol samting wantaim poroman olsem bipo.”
• Pasin Giaman: Dokta Nina S. Fields i tok: “Sapos wanpela poroman marit i pamuk, em bai giaman bilong haitim dispela samting, na pasin giaman i save bagarapim pasin bilong bilip long narapela. Yumi save i mas i gat pasin bilong bilip long narapela na bai marit i ken stap gut na stap longpela taim. Olsem na yumi save, pasin giaman inap kamapim bikpela hevi namel long tupela marit.”
• Maritpasin: Dokta Judith S. Wallerstein i tok: “Taim ol i laik kot bilong katim marit, mipela kirap nogut olsem planti marit i no bin slip wantaim inap planti yia pinis. Na sampela ol i no bin mekim maritpasin wanpela taim, na long sampela narapela marit, maritpasin i no samting bilong amamas, em i bilong inapim laik bilong wanpela poroman tasol.”
[Blok/Piksa long pes 6]
HEVI BILONG MARIT I MEKIM WANEM LONG OL PIKININI?
Yu ting marit bilong yupela inap mekim sampela samting long ol pikinini? Dokta John Gottman bai tok yes tasol long dispela askim. Em wanpela dokta i bin skelim planti marit inap 20 yia samting. Em i tok: “Long wok bilong skelim ol marit insait long 10-pela yia, mipela kisim save olsem taim ol marit i no stap amamas wantaim, klok bilong pikinini bilong ol i wok hariap moa taim narapela i pilai wantaim ol, na tu ol dispela pikinini i gat hatwok moa long stap bel isi. Isi isi hevi bilong marit i mekim na ol mak ol pikinini i kisim long skul bai i no antap tumas, maski ol i no gat hevi long kisim save.” Tasol Dokta Gottman i tok, ol pikinini em papamama bilong ol i stap amamas wantaim, “ol i save mekim gutpela wok moa long skul na ol i no gat hevi long pas wantaim ol narapela lain, long wanem, papamama bilong ol i stap gutpela piksa long pasin bilong mekim gut long ol narapela na long pasin bilong stretim liklik kros samting.”