“Wanpela Bikpela Sik i Winim Olgeta Narapela Sik Bilong Bipo”
WANPELA MAN LONG SAUT AFRIKA I RAITIM DISPELA STORI BILONG KIRAP!
“I no gat wanpela pait long graun i bagarapim planti man olsem sik AIDS.”—U.S. SECRETARY OF STATE COLIN POWELL.
NAMBA wan ripot long sik AIDS i bin kamap long Jun 1981. Peter Piot, em dairekta bilong wanpela oganaisesen (Joint United Nations Programme on HIV/AIDS o UNAIDS) i tok: “Taim AIDS i kamap nupela, i no gat wanpela bilong mipela i bin save olsem dispela sik bai go bikpela tru olsem long nau.” Insait long 20 yia AIDS i kamap bikpela nogut tru, winim ol narapela sik bilong nau na bilong bipo, na i luk olsem em bai i go bikpela yet.
Ol i ting olsem 36 milion man i kisim pinis binatang jem HIV i kamapim sik AIDS, na sik AIDS i mekim na 22 milion man ol i dai pinis.a Long yia 2000, i gat 3 milion man long olgeta hap i dai long sik AIDS, dispela i winim ol narapela yia. Na dispela i kamap maski i gat sampela marasin bilong daunim dispela sik liklik, em ol i yusim moa yet long ol kantri i gat planti mani.
AIDS i Go Bikpela Long Afrika
Long ol kantri bilong Afrika i stap long hap saut bilong ples wesan Sahara i gat planti man tru i kisim dispela sik, samting olsem 25.3 milion man. Long dispela hap tasol i gat 2.4 milion man i dai long AIDS long yia 2000, em 80 pesen bilong olgeta man i bin dai long AIDS long dispela yia. AIDS em i namba wan samting i kilim ol man long dispela hap.b
Saut Afrika i gat planti man moa i gat dispela sik, olsem 4.7 milion man, na dispela i winim olgeta narapela kantri. Long olgeta mun long dispela kantri i gat 5,000 bebi i gat jem HIV taim mama i karim ol. Long tok em i mekim long wanpela bikpela bung (13th International AIDS Conference) i bin kamap long Durban long Julai 2000, Nelson Mandela, em presiden bilong Saut Afrika long bipo, i tok: “Yumi kirap nogut tru long kisim save olsem hia long Saut Afrika, 50 pesen bilong ol yangpela bilong yumi bai dai long AIDS. Samting i nogut moa i olsem ol dispela yangpela i kisim dispela sik, olsem ol namba i stori long ol, na ol pen na hevi ol i karim . . . ol inap abrusim dispela na ol inap abrusim yet long nau.”
AIDS i Go Bikpela Long Ol Narapela Kantri
Namba bilong ol man i kisim dispela sik i wok long go antap hariap long Isten Yurop, Esia, na Karibian. Long pinis bilong 1999 i gat 420,000 man i gat dispela sik long Isten Yurop.c Nau long pinis bilong 2000, namba i go antap inap olsem 700,000.
Long wanpela wok painimaut ol i mekim long sikspela bikpela siti long Amerika na ol i kisim save olsem 12.3 pesen bilong ol yangpela homosexual man (em ol man i save mekim pasin sem wantaim man) i kisim pinis binatang jem HIV. Na tu, 29 pesen tasol bilong ol man i kisim pinis HIV ol i bin save olsem dispela jem i stap long skin bilong ol. Dokta i bin go pas long wok bilong skelim ol dispela samting i tok: “Mipela i bel hevi stret long kisim save olsem planti man i gat jem HIV ol yet i no save olsem ol i kisim pinis dispela jem. Dispela i makim olsem ol man i kisim jem HIV nupela ol i no save olsem ol i wok long givim dispela jem long ol narapela man.”
Long wanpela miting long Swiselan long Me 2001, ol man i gat bikpela save long sik AIDS, ol i tok olsem sik AIDS em i “wanpela bikpela sik i winim olgeta narapela sik bilong bipo.” Olsem yumi stori pinis, AIDS i go bikpela tru long ol kantri bilong Afrika i stap long hap saut bilong ples wesan Sahara. Stori i kamap bihain long dispela bai stori long as na i olsem.
[Ol Futnot]
a Ol dispela namba i kam long UNAIDS.
b Lukim Kirap! bilong Epril-Jun, 2001, pes 30, 31.
c Nesenel AIDS Kaunsil na Helt Dipatmen bilong Papua Niugini i tok long yia 2001 i gat klostu 5,000 manmeri ol i kisim pinis sik AIDS. Sik AIDS i kamap olsem namba foa sik we planti pipel i dai long en bihain long sik malaria, TB, na numonia.
[Rait long pes 3]
“Samting i nogut moa i olsem ol dispela yangpela i kisim dispela sik . . . na ol pen na hevi ol i karim . . . ol inap abrusim dispela na ol inap abrusim yet long nau.”—NELSON MANDELA
[Piksa long pes 2, 3]
Planti man ol i kisim pinis HIV, tasol ol i no save
[Piksa Kredit Lain long pes 3]
UN/DPI Photo 198594C/Greg Kinch