Wastaua INTENET LAIBRERI
Wastaua
INTENET LAIBRERI
Tok Pisin
  • BAIBEL
  • Ol PABLIKESEN
  • Ol MITING
  • g 4/06 p. 16-19
  • “Lapun Papa Thames”—Gutpela Samting Bilong Inglan

No gat vidio bilong dispela seksen.

Sori, popaia kamap long lodim vidio.

  • “Lapun Papa Thames”—Gutpela Samting Bilong Inglan
  • Kirap!—2006
  • Ol Liklik Het Tok
  • Wankain Infomesen
  • Ol Samting William Namba 1 i Mekim
  • Wara Thames i Helpim Wok Bisnis
  • Ol Samting Bilong King
  • Wara i Givim Amamas na Bel Isi
  • Yu Ting Dispela Graun Bai Bagarap Olgeta?
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1998
  • Wanpela Sik Ol Man i Bin Pret Tru Long En Long Yia 1850 Samting
    Kirap!—2010
  • “Dispela Laip Nau”—Kisim Amamas Long En!
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—2005
Kirap!—2006
g 4/06 p. 16-19

“Lapun Papa Thames”—Gutpela Samting Bilong Inglan

DISPELA STORI I KAM LONG BRITEN

Ol man bilong Inglan i save kolim wara Thames olsem Lapun Papa Thames. Fopela wara long Cotswold Hills long saut-sentral Inglan i as bilong dispela wara. Em i ran long hap is inap 350 kilomita na ol narapela wara i save bung wantaim em. Long maus bilong wara we em i bungim solwara Notsi, wara i op olsem 29 kilomita. Stori bilong ol samting i bin kamap long dispela wara i gutpela tru.

JULIUS SISAR i bringim ami bilong Rom i kam insait long Inglan long namba wan taim long 55 B.C.E. Long yia bihain, taim em i kam bek gen long Inglan dispela wara i pasim ami bilong em. Em i bin givim nem Tamesis, olsem Thames, long dispela wara. Empera Klodius bilong Rom i bin kam na daunim Inglan 90 yia bihain.

Long dispela taim i gat tais long tupela sait bilong wara Thames, tasol ol ami bilong Rom i bin lusim maus bilong wara na i go 50 kilomita antap long wara na ol i wokim wanpela bris diwai. Long sait not bilong wara ol i bin kamapim wanpela hap bilong putim ol sip ol i kolim Londinium.a

Inap 400 yia bihain long dispela taim, wok bisnis Rom i mekim wantaim ol narapela hap bilong Yurop i go bikpela na ol i kisim ol gutpela samting i kam long hap bilong Mediterenian, na ol diwai bilong Lebanon tu. Na tu, ol i yusim wara Thames bilong karim ol kago bilong bikples i kam long London. London i gat ol bikrot i go long planti hap. Ol dispela samting i mekim na London i kamap wanpela bikpela taun bilong wok bisnis.

Ol Samting William Namba 1 i Mekim

Taim Gavman Rom i bagarap, ami bilong ol i lusim Briten long 410 C.E., na ol man i lusim London, na wok bisnis long wara Thames tu i go daun. Ol lain Anglo-Saksan i save makim ol king bilong ol long Kingston​—⁠wanpela taun i stap antap long wara longwe long London olsem 19 kilomita, em hap we i no hatwok long brukim wara. Tasol dispela samting bilong makim ol king i pinis taim William Namba 1 i lusim Normandy na kam insait long Inglan long 1066. Bihain long ol i makim em king long Westminster long 1066, em i wokim Taua Bilong London insait long banis bilong taun ol Rom i bin sanapim. Em i mekim olsem bilong bosim wok bisnis, mekim wok bisnis i go bikpela, na bilong bosim hap we ol sip i save kam sua. Wok bisnis i kamap gutpela gen, na namba bilong ol man i sindaun long London i go antap long 30,000.

Na tu, 35 kilomita long hap wes bilong London, William Namba 1 i wokim wanpela strongpela haus long hap ol i kolim long nau olsem Windsor. Dispela haus i kisim ples bilong wanpela haus king bilong ol Saksan na long dispela hap ol man inap lukim gut wara Thames. Ol i wok long wokim ol narapela narapela hap bilong dispela haus na long dispela rot Windsor Kasel i kamap. Planti turis i save go lukim dispela kasel.

Long 1209 ol i wokim wanpela bris ston i brukim wara Thames long London. Ol i mas wok 30 yia bilong wokim dispela bris na i no gat planti kain bris olsem long Yurop long dispela taim. Dispela bris i narapela kain tru em i gat ol stua, ol haus, na wanpela haus lotu long en. Na tu bris hia i gat tupela hap bilong en we ol inap apim i kam antap na wanpela taua long Southwark, em long hap saut bilong wara, na em bilong was long ol birua.

King John bilong Inglan (1167-1216) i bin sainim bikpela kontrak Magna Carta long 1215 long taun Runnymede, em long wara Thames klostu long Windsor. Dispela kontrak i mekim na king i mas orait long ol raits bilong ol man bilong Inglan na moa yet ol raits bilong ol man long London na fridom bilong ol bisnisman long mekim wok bisnis.

Wara Thames i Helpim Wok Bisnis

Inap planti handet yia bihain long dispela, ol wok bisnis i kamap gutpela tru long wara Thames. Bihain, wok bisnis i go bikpela na ol i sot long ol hap bilong putim ol sip. Long 200 yia i go pinis wara Thames i gat hap we 600 sip tasol inap sua, tasol sampela taim i gat 1,775 sip i wet i stap bilong rausim kago bilong ol. Dispela i mekim na pasin stil i go bikpela. Long nait ol raskol bai katim baklain bilong sip na pulim i go stilim ol kago bilong ol, na ol liklik bot i save karim ol samting ol raskol i bin stilim i go long ol narapela hap bilong wara Thames bilong salim. Bilong stretim dispela hevi, London i kamapim namba wan lain polis i raun long bot. Dispela lain i wok yet.

Tasol ol i mas mekim sampela samting moa na bai i gat spes long ol sip i laik kam sua. Olsem na kirap long 1800 samting, Palamen bilong Inglan i orait long wokim planti dock, na i no gat narapela hap long graun we i gat planti dock olsem. Ol i wokim long graun i daunbilo long han sut na han kais bilong wara. Bihain liklik long 1800 samting ol i wokim Surrey Commercial Docks, London Dock, West India Dock, na East India Dock. Long 1855 ol i wokim Royal Victoria Dock na bihain long 1880 ol i wokim Royal Albert Dock.

Long 1840 tupela ensinia, Marc I. na Isambard K. Brunel​—⁠em papa na pikinini man​—⁠ol i katim namba wan rot aninit long wara bilong joinim tupela sait bilong wara Thames. Longpela bilong dispela rot em 459 mita na em i stap yet olsem hap we ol tren i ran. Long 1894 ol i pinisim Taua Bris, long nau em samting ol turis i amamas long lukim. Bris i gat hap we em inap op inap olsem 76 mita bilong larim ol bikpela sip i ken go kam. Na sapos yu go antap long 300 step bilong bris bai yu kamap long wanpela hap bilong wokabaut antap long bris, na long dispela hap yu inap lukluk gut long ol samting i stap long hap bilong wara.

I kam inap long 1900, ol dock bilong London inap lukautim ol bikpela sip i wok long karim ol kago i kam long taun. Long 1921 taim ol i wokim laspela dock​—⁠ol i putim nem bilong King George Namba 5 long en​—⁠i no gat narapela hap olsem London we “planti ol sip i go i kam na mekim wok bisnis.”

Ol Samting Bilong King

Taim London i wok long kamap bikpela, ol rot i no gutpela tumas na no gat kolta, na ol rot i bagarap tru long taim bilong kol. Olsem na nambawan rot long raun em long wara Thames, na planti man i raun long wara. Olsem na ol teksi bilong wara i save singaut “Pul!” bilong singautim ol pasindia long kalap long bot bilong ol bilong go antap, daunbilo o long hapsait bilong wara. O ol i go long ol hanwara olsem wara Fleet na wara Walbrook. Nau ol strit i stap long hap we ol dispela wara i bin ran na ol i gat wankain nem olsem bilong ol dispela wara.

Bihain London i luk wankain olsem Venice. Em i gat ol haus king we ol veranda i gat ol lata i go daun long wara. Ol king na ol famili bilong king i laik tru long sindaun arere long wara Thames, olsem na ol i wokim ol bikpela haus long Greenwich, Whitehall, na Westminster. Na tu, ol king na kwin bilong Inglan i bin sindaun long Hampton Court, na Windsor Kasel i stap yet olsem haus bilong ol famili bilong king.

Long 1717, George Frideric Handel i kamapim musik, nem bilong en “Water Music,” bilong amamasim King George Namba 1 taim famili bilong king i mekim piknik taim ol i raun long wara. Wanpela niuspepa long dispela taim i tok bot bilong king na “planti ol narapela bot tu i stap long wara, i olsem ol bot i karamapim olgeta hap bilong wara.” Bot i stap klostu long bot bilong king i gat 50 man bilong mekim musik na ol i pilaim song Handel i bin kamapim. Ol i pilaim dispela song 3-pela taim olgeta, taim bot i lusim Westminster na i ran 8-pela kilomita i go long Chelsea.

Wara i Givim Amamas na Bel Isi

I kam inap long 1740 samting, taim ol i wokim Westminster Bris, i gat wanpela rot tasol long wokabaut brukim wara Thames, em long rot bilong London Bris. Pastaim ol i bin stretim London Bris na bihain long 1820 samting ol i senisim em olgeta. Ol pos i sapotim bris bilong bipo i pasim tru ol wara. Long dispela as na 8-pela taim insait long 600 yia bris i bin stap, wara Thames i kamap ais. Taim dispela samting i kamap, ol i wokim ol bikpela so antap long ais, na ol i pilaim planti kain spot. Ol i kukim ol bulmakau long paia, na ol man inap lukim ol lain bilong king i kaikai long dispela hap. Ol man i amamas long baim ol buk na ol toi em ol man bilong salim i bin raitim liklik tok long ol olsem “baim long Thames.” Ol i bin prinim ol niuspepa na ol kopi bilong Beten Bilong Bikpela long ol masin ol i bin sanapim antap long wara Thames taim em i kamap ais!

Klostu moa long taim bilong yumi ol i kamapim Yunivesiti Bot Resis, em wanpela resis namel long Oxford na Cambridge yunivesiti. Ol i save mekim long olgeta yia long taim kol i pinis. Ol man i save sanap long sait sait bilong wara Thames namel long Putney na Mortlake bilong singaut long ol man i insait long resis. I gat 8-pela man insait long ol wan wan bot na ol bai pul i go 7-pela kilomita insait long 20 minit. Namba wan resis i bin kamap long 1829 long taun Henley. Bihain ol i kisim dispela resis i kam daunbilo moa long wara, na taun Henley i kirap kamapim wanpela bot resis bilong amamasim famili bilong king. Dispela resis long ol man i pul long kanu i olpela tru na i gat biknem, winim ol kain resis long olgeta hap bilong Yurop. Dispela resis i longpela olsem 1600 mita na ol nambawan man na meri bilong pul long kanu i save insait long dispela resis. Ol man i laik tru long lukim dispela resis.

Wanpela buk i stori long Briten i tok olsem taim man i raun long wara Thames em “inap lukim planti naispela samting olsem ol liklik maunten, ol diwai, ol gras, ol bikpela haus ausait long taun, ol naispela viles na ol liklik taun. . . . I gat sampela longpela hap we rot i no save bihainim wara. Olsem na ol man i raun long ka inap lukim wara long ol taun i stap arere long wara tasol, tasol bilong lukim gut ol naispela samting bilong wara Thames man i mas raun long bot o wokabaut long lek.”

Yu gat tingting long go raun long Inglan? Sapos olsem yu mas lukim gut wara Thames na tingim gut ol samting i bin kamap long dispela hap. Stat long kirap bilong dispela wara long ol ples kanaka we ol gras na diwai i naispela tru na i go inap long maus bilong en, we planti bot na sip i raun, i gat planti samting bilong lukim, mekim, na lainim! Bai yu amamas long lukim “Lapun Papa Thames.”

[Futnot]

a Nem London ol i kisim long tok Latin olsem Londinium, tasol ol i ting tupela nem wantaim i kam long tupela tok Keltik olsem llyn na din. Taim yu bungim tupela wantaim, mining bilong en i olsem “taun i stap long raunwara.”

[Blok long pes 19]

OL BUK I STORI LONG WARA THAMES

Jerome K. Jerome i bin raitim wanpela buk, Three Men in a Boat, i stori long raun bilong 3-pela poroman wantaim dok bilong ol long wara Thames. Ol i lusim Kingston long wara Thames na pul i go long Oxford. Jerome i bin raitim dispela buk long 1889 na ol i bin tanim buk long planti tok ples. Planti man i laikim dispela “naispela stori i save mekim ol man i lap.”

Narapela buk em planti man, meri na pikinini i laikim em The Wind in the Willows. Kenneth Grahame i bin raitim dispela buk long 1908. Grahame i bin sindaun long taun Pangbourne, em wanpela taun i stap arere long wara Thames. Buk i kamapim stori olsem sampela animal i raun long bot na sindaun klostu long wara.

[Blok/Piksa long pes 19]

KING NA WARA THAMES

King James Namba 1 i bin stap king bilong Inglan long 1603 i go 1625. King i tok gavman bilong London i mas givim em £20,000 mani. Nambawan bikman bilong taun i tok nogat. Olsem na bilong pretim bikman, king i tok: “Bai mi bagarapim taun bilong yu inap oltaim. Bai mi rausim ol haus kot, haus bilong mi yet, na kisim Palamen bilong mi i go long Winchester o Oxford na Westminster bai kamap wanpela ples nating i no gat man; na bai yu yet i stap nogut tru!” Bikman i bekim tok olsem: “Wanpela gutpela samting bai mekim ol man i wok bisnis long London i stap bel isi long olgeta taim i olsem: yu no inap kisim wara Thames i go wantaim yu.”

[Kredit Lain]

From the book Ridpath’s History of the World (Vol. VI)

[Ol Mep long pes 16]

(Bilong save ol dispela rait i stap we long pes, lukim buk o magasin)

INGLAN

London

Wara Thames

[Kredit Lain]

Map: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Piksa long pes 16, 17]

“Big Ben” na ol haus Palamen, Westminster, London

[Piksa long pes 17]

London Bris, ol i wokim long ston, 1756

[Kredit Lain]

From the book Old and New London: A Narrative of Its History, Its People, and Its Places (Vol. II)

[Piksa long pes 18]

Piksa ol i katim long ain i soim wara Thames na planti handet sip i anka i stap

[Kredit Lain]

Corporation of London, London Metropolitan Archive

[Piksa long pes 18, 19]

Piksa ol i katim long ain i soim so ol i mekim antap long ais long 1683

[Kredit Lain]

From the book Old and New London: A Narrative of Its History, Its People, and Its Places (Vol. III)

    Tok Pisin Pablikesen (1983-2025)
    Log Aut
    Log In
    • Tok Pisin
    • Serim
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ol Lo Bilong Yusim
    • Privacy Policy
    • Ol Praivesi Seting
    • JW.ORG
    • Log In
    Serim