Dengi—Wanpela Sik i Go Bikpela
“Lain Helt Sevisis Bilong Morelos . . . , wantaim lain Helt Bod bilong Emiliano Zapata Taun Kaunsil, i givim setifiket long Haus Kingdom bilong ol Witnes Bilong Jehova, . . . long ol i wok bung wantaim long kamapim hap we i klin na ol moskito bilong dengi i no inap putim kiau.”
I GAT as na ol bikman bilong gavman bilong Meksiko i tingting planti long ol moskito i save givim sik long ol man. Ol dispela liklik binatang inap givim ol man vairas i save kamapim dengi, em wanpela sik inap kilim man i dai. Long Meksiko, inap 57,000 manmeri i bin kisim dispela sik long 2010. Sik dengi i go bikpela nau long Meksiko na long winim 100 narapela kantri. Lain Wol Helt Oganaisesen (WHO) i ting, inap olsem 50 milion manmeri long olgeta hap i kisim dengi long olgeta yia, na inap 40 pesen bilong olgeta manmeri bilong graun inap kisim dispela sik. Olsem na ol lain bilong helt i bin kirapim ol program bilong pinisim wanpela kain moskito (Aedes aegypti) i gat ol waitpela mak mak long en, em wanpela bilong ol moskito i save givim sik dengi long ol man.a
Dengi i save kamap long ol ples i hat o i hat liklik, na moa yet long taim bilong ren, na bihain long saiklon o bikpela tait. Meri moskito Aedes i save putim kiau long ol hap we i gat wara i stap.b Ol manmeri long Latin Amerika na long Karibian i save bungim wara long ol simen tenk, olsem na ol helt lain i tokim ol long karamapim tenk wara bilong ol. Dispela i pasim rot bilong ol moskito long putim kiau long ol tenk wara. Ol man inap pasim rot bilong ol dispela moskito long kamap planti, taim ol i klinim arere bilong haus na rausim ol olpela taia, tin, plaua pot, plastik kontena, na ol narapela samting we inap holim wara.
Luksave Long Dengi na Winim Sik
Taim ol man i kisim fiva na ol bun i pen, planti i ting em kus tasol na i no sik dengi. Tasol lain WHO i tok, taim yu gat fiva, na ol liklik buk buk i kamap long skin, pen long baksait bilong ai, ol masol i pen, na bikpela pen long ol join, dispela inap makim olsem yu gat dengi. Fiva bai stap inap 5-pela i go inap 7-pela de.
Ol dokta i no gat yet marasin bilong oraitim dengi, tasol planti taim sikman inap kamap orait long haus taim em i malolo na dring planti wara. Tasol wanpela i mas putim gut was long sikman, nogut em i kisim dengi i nogut moa, em dengue hemorrhagic fever o dengue shock syndrome. Man i kisim dispela kain dengi em inap i dai, na dispela kain dengi inap kamap bihain long fiva i pinis na i luk olsem sikman i wok long kamap orait gen. Wanem sampela mak bilong dispela kain dengi we man inap i dai long en? Bikpela pen long bel, traut planti, nus na gam i blut, blakpela pekpek, na ol ret na pepol blista aninit long skin. Na ol narapela mak bilong dispela kain dengi (dengue shock syndrome), em man i no inap stap isi, nek i drai klostu klostu, skin i go yelo na kol, na blut presa i go daun tru.
Tasol sori tru, ol marasin antibaiotik i no inap oraitim dengi bikos as bilong dispela sik em vairas, na i no binatang jem. Na tu, i gutpela long ol sikman i no kisim kain marasin olsem asprin o ibuprofen, long wanem, ol dispela marasin inap mekim na blut i lus. I gat 4-pela kain dengi na man i kisim dispela sik pinis, em inap kisim gen.
Sapos yu kisim dengi, orait yu mas malolo gut na dring planti wara samting. Na tu, yu mas stap insait long moskito net long olgeta taim na bai ol moskito i no ken kaikaim yu na karim dispela sik i go long ol narapela.
Yu inap mekim wanem na bai ol moskito i no ken kaikaim yu? Werim longpela han siot, longpela trausis o longpela dres, na yusim moskito ripelent. Tru, ol moskito inap kaikaim man long olgeta kain taim, tasol planti moskito i save raun inap 2-pela aua bihain long san i kam antap na 2-pela aua paslain long san i go daun. Na tu, sapos yu slip insait long moskito net i gat marasin bilong kilim i dai ol moskito, dispela bai lukautim yu.
Ol i wok yet long kamapim sut marasin bilong stopim dengi, na bihain bai yumi save sapos ol dispela sut marasin inap daunim dengi o nogat. Tasol Kingdom Bilong God bai pinisim tru olgeta kain sik na sik dengi tu. Tru tumas, taim bai kamap we God “bai mekim drai aiwara i stap long ai bilong ol, na bai i no gat dai moa, na ol bai i no bel hevi na krai moa, na ol bai i no inap pilim pen gen. Ol dispela samting bilong bipo ol i pinis olgeta.”—Revelesen 21:3, 4.
[Ol Futnot]
a Long sampela kantri, ol narapela moskito, olsem Aedes albopictus, inap karim vairas bilong dengi.
b Ol Aedes moskito i save raun inap sampela handret mita tasol long hap ol i putim kiau long en.
[Sat long pes 22]
(Bilong save ol dispela rait i stap we long pes, lukim buk o magasin)
Ol Hap We Ol Moskito i Putim Kiau
1. Ol olpela taia
2. Ol rup gata
3. Ol plaua pot
4. Ol plastik kontena
5. Ol olpela tin na dram
Pasim Moskito Long Kaikaim Yu
a. Werim longpela han siot, longpela trausis o dres. Yusim moskito ripelent
b. Slip insait long moskito net
[Piksa Kredit Lain long pes 21]
Source: Courtesy Marcos Teixeira de Freitas