Mekim Gut Bel Bilong Ol Man Ol Narapela i Daunim Ol
OLSEM WANEM? Inap longtaim pinis yu save lukim sampela kain tok i kamap planti taim long het-tok bilong ol nius? Yu les long kaunim kain tok olsem pait, pasin raskol, bagarap, hangre, pen na hevi? Tasol wanpela tok i no bin kamap liklik long ol nius. Na dispela tok i makim wanpela samting ol man i sot tru long en. Dispela tok i olsem, “mekim gut bel.”
Insait bilong dispela tok “mekim gut bel” i olsem, “givim strong long narapela na helpim em long wetim gutpela samting,” na ‘mekim isi bel bilong man i krai sori o i gat hevi.’ Nau long dispela taim planti hevi tru i bin kamap long graun, olsem na i mas i gat gutpela samting ol man i ken wetim na man bilong mekim isi bel bilong ol man i krai sori. Tru, yumi sampela long nau i gat planti samting bilong helpim sindaun bilong yumi, winim tru ol samting ol tumbuna bilong yumi bipo i gat. As bilong dispela samting, em wok bilong saiens i kamap gutpela. Tasol saiens na ol nupela samting saiens i kamapim, i no bin mekim gut bel bilong yumi long rot bilong pinisim olgeta samting i save kamapim pen na hevi long ol man. Wanem ol dispela samting i save kamapim pen na hevi?
Planti handet yia i go pinis saveman Solomon i stori long wanpela as bilong pen na hevi taim em i tok: “Sampela bikman i wok long daunim ol arapela manmeri na mekim nogut long ol.” (Saveman 8:9) Saiens na ol nupela samting saiens i kamapim i no bin senisim liklik dispela laik nogut i stap long man na i save kirapim em long daunim narapela man. Nau long dispela taim, dispela laik nogut em i as na long sampela kantri sampela man i bin kamap hatpela bos na ol i mekim nogut long ol man, na tu ol bikpela pait i bin kamap namel long ol kantri.
Kirap long 1914 na i kam inap long nau, winim wan handet milion manmeri i bin dai long pait. Tingim bikpela pen na hevi dispela namba i makim—planti milion famili ol i krai sori na i mas i gat man bilong mekim gut bel bilong ol. Na pait i save kamapim sampela narapela bikpela hevi tu—i no indai tasol. Long pinis bilong Namba 2 Pait, winim 12 milion refyuji i bin stap long Yurop. Long nau, winim wan milion faiv handet tausen i bin ranawe na lusim ol hap bilong pait long Saut-Is Esia. Pait long hap bilong Bolkan i mekim na inap 2 milion manmeri i mas lusim haus bilong ol na ranawe—planti i ranawe bilong abrusim bagarap, long wanem, ol man i laik bagarapim na pinisim lain bilong ol.
Ol refyuji i mas i gat man bilong mekim gut bel bilong ol, em sampela i mas ranawe lusim haus bilong ol na kisim tasol ol samting ol inap karim long han; ol i no save ol bai go we o wanem samting bai painim ol yet na famili bilong ol long bihain. Long olgeta man em ol hevi i daunim ol, ol dispela refyuji i stap nogut tru; ol i mas i gat man bilong mekim gut bel bilong ol.
Long ol hap i no gat pait, planti milion manmeri i stap olsem kalabus long ol wok bisnis bilong dispela graun. Tru sampela i gat planti samting bilong skin. Tasol klostu olgeta man long olgeta de, ol i mas wok strong bilong kisim liklik wansiling. Planti ol i wok long painim gutpela haus inap long ol i ken stap long en. Ol lain i no gat wok mani i wok long i go bikpela. Wanpela nius bilong Afrika i tok, “Bikpela hevi bilong wok mani bai kamap long graun em bipo i no gat kain hevi olsem, long wanem, long yia 2020 bai i gat 1.3 bilion samting moa manmeri ol i painim wok.” Olsem na ol man em ol hevi bilong wok mani i daunim ol, ol i mas i gat man bilong ‘givim strong long ol na helpim ol long wetim gutpela samting,’ olsem mekim gut bel bilong ol.
Sampela, em sindaun bilong ol i nogut tru, ol i kirap mekim pasin raskol. Tasol dispela i givim hevi long ol man ol raskol i mekim nogut long ol, na taim ol raskol i mekim planti pasin nogut, dispela i mekim na ol man i pilim moa yet olsem ol hevi i wok long daunim ol. I no longtaim i go pinis, wanpela nius bilong Johanisbek long Saut Afrika i bin kamapim wanpela stori i gat het-tok olsem: “Wanpela de long i stap bilong ol man long ‘kantri i winim ol narapela kantri long pasin bilong kilim man i dai.’ ” Nius i stori long ol samting i save kamap insait long wanpela de long biktaun Johanisbek na long ol hap klostu. Long dispela wanpela de, ol i kilim i dai 4-pela manmeri, na stilim ka bilong 8-pela man. Long wanpela hap em ol man i gat gutpela sindaun liklik, ol i brukim 17-pela haus na stilim ol samting. Na tu, planti taim ol i holim gan na hansapim man na stil. Nius i stori olsem ol polis i tok, dispela de em wanpela de “i no gat planti hevi tumas.” Yumi ken save, ol famili bilong ol dispela man em ol i bin kilim ol i dai, na ol man em ol raskol i bin brukim haus o stilim ka bilong ol, ol i pilim olsem ol dispela hevi i daunim ol tru. Ol i mas i gat man bilong strongim bel bilong ol na helpim ol long wetim gutpela samting—olsem mekim gut bel bilong ol.
Long sampela hap, sampela papamama i baim i go ol pikinini bilong ol bilong mekim wok pamuk. Wanpela kantri long Esia i gat inap olsem 2 milion pamukmeri, em planti bilong ol, ol i bin baim o stilim long taim ol i pikinini yet, na planti turis tru i save go long ol kampani em wok bilong ol long stretim rot bambai ol man i ken go long dispela kantri bilong slip wantaim ol pamukmeri. Ating i no gat sampela i gat hevi i winim bikpela hevi bilong ol dispela tarangu lain na ol narapela i daunim ol, a? Wanpela nius (Time) i stori long dispela wok bisnis nogut na nius i tok, long 1991 ol oganaisesen bilong helpim ol meri long Saut-Is Esia i bin mekim wanpela bikpela bung. Long dispela bung ol i tok, “kirap long 1975 samting, sampela lain i bin baim i go inap 30 milion meri long olgeta hap.”
Tasol i no long dispela rot tasol ol i mekim nogut long ol pikinini—i gat ol narapela rot tu. Planti pikinini, long haus bilong ol yet, papamama o wanblut i save paitim ol nogut tru o reipim ol. Ating ol dispela pikinini bai karim hevi bilong dispela samting long bel na tingting bilong ol inap longtaim. Tru tumas, ol dispela tarangu lain, em ol narapela i mekim nogut long ol, ol i mas i gat man bilong mekim gut bel bilong ol.
Wanpela Man Bipo i Bin Skelim Dispela Pasin
Taim King Solomon i bin skelim pasin ol man i save mekim long daunim ol narapela man, na em i lukim olsem dispela pasin i kamap long olgeta hap, em i tingting planti tru. Em i tok: “Mi tingting gen long olkain pasin i no stret, ol manmeri bilong graun i save mekim. Ol man nogut i save daunim planti manmeri, na ol dispela manmeri i krai nogut tru. Tasol i no gat man bilong helpim ol. Na gavman tu i no helpim ol. Long wanem, strong bilong gavman i helpim ol man nogut tasol.”—Saveman 4:1.
Sapos 3,000 yia i go pinis, dispela king i gat save olsem ol man i daunim ol narapela na ol i mas i gat man bilong helpim ol, em bai tok wanem long nau? Tasol Solomon i save, i no gat wanpela man bilong graun—em tu nogat—ol inap long helpim tru ol man na mekim gut bel bilong ol. I mas i gat wanpela man i gat bikpela strong winim bilong yumi man, na bai em inap daunim ol man nogut. Olsem wanem? I gat wanpela man olsem?
Long Baibel, Song 72 i stori long wanpela man em bai mekim gut bel bilong ol man na helpim ol. King Devit, em papa bilong Solomon, i bin raitim dispela song. Taim lapun King Devit i raitim, i olsem em i tingting long wanpela Man bai kam bihain na kisim wok king bilong em. Olsem dispela song i tok, dispela Man bai pinisim tru pasin bilong daunim ol man. “Na taim em i stap yet ol manmeri i ken bihainim stretpela pasin tasol. Taim mun i lait yet, planti gutpela samting i ken kamap. Em bai i stap king na bosim olgeta manmeri long hap bilong solwara i stap klostu na i go inap long solwara i stap longwe . . . na i go inap long olgeta hap bilong graun.”—Song 72:7, 8.
Ating taim Devit i raitim ol dispela tok, em i tingim pikinini bilong em Solomon. Tasol Solomon i save, em i no gat strong long helpim ol man olsem dispela song i stori. Em inap mekim sampela samting bilong helpim lain Israel olsem liklik truim tasol bilong dispela song, tasol em i no inap helpim olgeta man bilong graun. Olsem na yumi ken save, dispela song olsem tok profet, em spirit bilong God i kamapim, i mas makim wanpela man i winim Solomon. Em husat? Em i makim Krais Jisas tasol.
Taim ensel i tokim Maria long Jisas bai kamap, em i tok: “God bai i putim em i stap king olsem tumbuna bilong en Devit.” (Luk 1:32) Na tu, Jisas i tok long em yet olsem man “i winim tru Solomon.” (Luk 11:31) Taim Jisas i kirap bek na go antap long heven em i sindaun long han sut bilong God, em dispela hap em i ken mekim ol samting bilong truim ol tok bilong Song 72. Na tu, em i bin kisim strong na namba long God bambai em inap pinisim strong bilong ol man i save daunim ol narapela man. (Song 2:7-9; Daniel 2:44) Olsem na Jisas em dispela man bilong truim ol tok bilong Song 72.
Pasin Bilong Daunim Narapela Klostu Bai Pinis
Dispela i makim wanem samting bai kamap? Em i makim olsem: Olgeta kain pasin bilong mekim nogut long narapela man klostu nau bai pinis na ol man bai stap fri. Ol pen na hevi na pasin nogut i kamap long nau i winim tru olgeta taim bipo, na Jisas i bin tok profet olsem ol dispela samting bai insait long wanpela mak bilong toksave olsem “dispela graun i laik pinis.” (Matyu 24:3) Wanpela samting em i kolim i olsem: “Ol man bilong sampela lain bai i kirapim pait long ol narapela narapela lain. Na ol lain bilong sampela king bai i kirapim pait long ol lain bilong ol narapela narapela king.” (Matyu 24:7) Truim bilong dispela hap tok bilong Jisas i stat long kamap long 1914, long taim namba wan pait bilong olgeta hap i bin kirap. Na Jisas i tok moa: “Pasin nogut bai i kamap bikpela, olsem na planti man bai i lusim pasin bilong laikim ol arapela.” (Matyu 24:12) Long nau, dispela pasin bilong ol man long sakim lo na lusim pasin bilong laikim ol narapela man em i bin kamapim ol lain manmeri nogut bilong daunim ol narapela man. Olsem na taim bilong Krais Jisas long kirap mekim sampela samting olsem nupela King bilong graun, em i mas klostu pinis. (Matyu 24:32-34) Dispela i makim wanem samting bai painim ol manmeri em ol narapela i daunim ol, na ol i bilip long Krais Jisas na wetim em i helpim ol, em dispela Man God i makim bilong mekim gut bel bilong ol man?
Bilong bekim dispela askim, yumi ken kaunim sampela tok moa bilong Song 72, em truim bilong en i kamap long Krais Jisas: “Em i save helpim ol rabisman i singaut long em. Na ol manmeri i sot long ol samting na i no gat helpim, orait em yet bai i helpim ol. Em i save sori long ol manmeri i no gat strong na i stap rabis. Na ol manmeri i no gat samting em i save kisim bek ol. Sapos ol man nogut i laik daunim ol na bagarapim ol, em i save kisim bek ol. Em i save laikim ol tumas na em i mekim olsem.” (Song 72:12-14) Olsem na Krais Jisas, dispela King God i makim, em bai mekim na bai i no gat wanpela man i karim hevi, long wanem, narapela i daunim em. Em i gat strong inap long pinisim olgeta kain pasin i no stret.
Ating wanpela bai tok olsem, ‘Em gutpela, tasol olsem wanem long nau? I gat samting bilong mekim gut bel bilong ol man i karim pen na hevi long nau?’ Yes, i gat samting bilong mekim gut bel bilong ol man ol narapela i daunim ol. Tupela stori i kam bihain bai kamapim klia olsem wanem planti milion manmeri i wok long kisim gutpela bel isi taim ol i wok long stap pren wantaim God tru, em Jehova, na Pikinini bilong em, Krais Jisas. Kain pasin pren olsem inap mekim gut bel bilong yumi long dispela taim bilong planti hevi, na inap helpim man long kisim laip i stap oltaim long bihain na em bai stap fri—nogat man bai daunim em moa. Jisas i beten long God na i tok: “Na laip bilong i stap gut oltaim, em i olsem. Ol man i kisim dispela laip, ol i save long yu, yu wanpela tasol yu God tru. Na ol i save long Jisas Krais, em yu bin salim i kam.”—Jon 17:3.
[Ol Piksa long pes 4, 5]
Long nupela taim God bai kamapim, i no gat wanpela man bai daunim narapela