Famili—Bikpela Samting Long Ol Man!

SAMPELA man i tok, ol lain bilong graun i stap gut sapos ol famili i stap gut. Ol samting i kamap long bipo i kamapim klia olsem taim ol famili i wok long bagarap, strong bilong ol lain na kantri i wok long pinis. Taim pasin nogut i bagarapim ol famili Grik long bipo, gutpela sindaun bilong ol Grik i pinis, na i no hatwok long ol Rom i daunim ol. Gavman Bilong Rom i bin stap strong inap long taim ol famili bilong en i stap strong. Tasol sampela handet yia bihain, ol famili i wok long bagarap, na strong bilong gavman tu i wok long pinis. Charles W. Eliot, bipo em i presiden bilong Yunivesiti Havat, em i tok: ‘Famili i stap gut wantaim na i olsem bikpela samting, na papa na mama na ol pikinini i pas gut wantaim, ol i bikpela samting long olgeta lain man.’

Tru tumas, famili em i bikpela samting long ol man. Famili i mekim na ol lain manmeri i stap strong na ol pikinini na ol lain i kamap bihain ol inap stap gut. Yumi save, planti mama singel i wok strong tru long mekim bikpela long ol pikinini na ol i ken kamap gutpela, na yumi mas litimapim nem bilong ol long gutpela wok ol i mekim. Tasol ol saveman i kisim save olsem ol pikinini i stap long ol famili i gat papa na mama, ol i kamap gutpela moa.

Sampela saveman long Ostrelia i skelim 2,100 yangpela na ol i kisim save olsem “ol yangpela i stap long ol famili i gat hevi ol i kisim planti sik moa long skin, na ol i bel hevi moa, na planti bilong ol i save mekim maritpasin, winim ol yangpela bilong ol famili i pas gut wantaim.” Wanpela lain bilong Amerika (National Institutes of Health Statistics) i tok, planti hevi moa i painim ol pikinini bilong ol famili i bruk. Olsem: Inap “20 i go 30 pesen moa ol i kisim bagarap, na 40 i go 75 pesen moa ol i mas wokim gen wanpela gret long skul, na 70 pesen moa ol i rausim long skul.” Na wanpela saveman i tok, “planti pikinini moa bilong ol famili i gat papa tasol o mama tasol ol i insait long pasin raskol, winim ol pikinini i stap insait long ol famili i gat papa na mama.”

Famili Em Ples Bilong i Stap Bel Isi

Famili i gat papa na mama na pikinini i save givim amamas na gutpela sindaun long olgeta i stap insait long famili. Wanpela bikman long Swiden i tok: “Nambawan bikpela as na man i ken stap amamas na stap gut em i no wanpela gutpela wok mani, na kago, na sampela wok em man i mekim bilong kisim amamas, na ol pren, nogat; famili em i nambawan bikpela samting.”

Baibel i kamapim ples klia olsem Bikpela Man bilong wokim ol famili, em God Jehova, em yet i givim nem long olgeta famili, long wanem, em i bin kamapim famili. (Stat 1:​27, 28; 2:​23, 24; Efesus 3:​14, 15) Tasol long buk bilong God aposel Pol i tok profet olsem, bikpela hevi tru bai painim ol famili, na dispela bai mekim na ol manmeri i no stap insait long kongrigesen Kristen ol bai lusim stretpela pasin na pasin bilong ol man bai go nogut tru. Em i tok long “las de” ol manmeri bai givim baksait long pasin bilong God, na ol “i no save long pasin bilong i stap pren bilong ol narapela,” na ol pikinini i sakim tok bilong papamama. Na ol “i bihainim pasin bilong God long skin tasol,” ol tu bai mekim ol dispela kain pasin. Em i kirapim ol Kristen long lusim kain man olsem. Jisas i tok profet olsem ol man bai birua long tok i tru bilong God na dispela bai brukim ol famili.​—⁠2 Timoti 3:​1-5; Matyu 10:​32-37.

Tasol God i wok long helpim yumi. Baibel i kamapim planti gutpela tok bilong helpim ol famili long wok bilong ol. Em i soim yumi long samting yumi ken mekim bambai famili i ken pas gut wantaim na stap amamas na olgeta wan wan insait long famili i ken inapim wok bilong ol long ol narapela insait long famili.a​—⁠Efesus 5:33; 6:​1-4.

Olsem wanem? Yu ting famili inap i stap gut, maski planti hevi i painim famili long nau? Tru tumas, em inap i stap gut. Yu inap mekim na famili bilong yu inap i stap olsem wanpela gutpela ples i gat grinpela gras namel long ol manmeri bilong dispela graun ol i olsem ples wesan nating. Tasol bilong kamapim dispela gutpela ples olgeta wan wan insait long famili i mas mekim sampela wok. Nau mipela i laik kamapim sampela tok bilong helpim famili.

Helpim Famili Bilong Yu Long Abrusim Bagarap

Wanpela gutpela rot tru bilong helpim famili long stap wanbel em pasin bilong lusim hap taim bilong bung wantaim. Olgeta wan wan insait long famili i mas lusim hap taim bilong ol yet bambai ol i ken stap wantaim famili. Bilong mekim olsem ating ol i mas lusim sampela laik bilong ol yet. Ating yupela ol yangpela i mas lusim wanpela program bilong televisen yupela i laikim tru, o wanpela spot, o pasin bilong raun wantaim ol pren. Yupela papa, planti bilong yupela i go pas bilong mekim wok long lukautim famili long kaikai, yupela i no ken mekim ol samting yupela yet i gat laik long mekim long taim yupela i gat malolo. Tingting long mekim ol samting wantaim famili bilong yu, olsem long Sarere Sande o long taim bilong malolo. Tasol yu mas tingting long mekim ol samting em olgeta bai amamas long mekim.

Yu no inap long makim hap taim tasol, olsem 30 minit samting, bilong i stap wantaim ol pikinini bilong yu. Yu mas i stap planti taim wantaim ol. Wanpela niusman bilong wanpela nius long Swiden, em i tok: “Insait long 15 yia mi mekim wok olsem niusman, mi bungim planti yangpela i bikhet . . . Sindaun bilong planti i wankain. Papamama i no lusim bikpela hap taim bilong i stap wantaim ol, sampela taim tasol papamama i makim hap taim bilong stap wantaim ol. Ol yangpela i tok: ‘Papamama i no gat taim.’ ‘Ol i no save harim tok.’ ‘Long olgeta taim em i save raun.’ . . . Yu papa o mama, yu inap makim hap taim yu laik stap wantaim pikinini bilong yu. Tasol 15 yia bihain taim pikinini i gat 15 krismas em bai skelim samting yu bin mekim na kotim yu long dispela.”

Kisim Stretpela Tingting Long Mani

Olgeta wan wan insait long famili i mas kisim stretpela tingting long mani. Ol i mas redi long givim sampela mani em ol inap long givim bilong baim kaikai, haus na paua samting. Planti meri i mas kisim wanpela wok mani bilong helpim famili, tasol yupela ol meri i mas was gut long ol hevi na traim inap painim yupela. Ol manmeri bilong dispela graun i kirapim yupela long “inapim laik bilong yupela yet” na “mekim ol samting yupela yet i laik mekim.” Dispela inap mekim na yupela i no laik stap daun long man bilong yupela na yupela i no amamas moa long wok God i givim long yupela bilong lukautim ol pikinini na haus.​—⁠Taitus 2:​4, 5.

Sapos yupela mama inap i stap long haus na stap olsem pren bilong ol pikinini bilong yupela na stiaim tingting bilong ol, dispela bai helpim tru famili bilong yupela long pas gut wantaim maski wanem kain hevi i kamap. Wanpela meri inap mekim planti samting tru bilong helpim famili long i stap amamas, na stap bel isi, na ol samting insait long famili i ken wok gut. Wanpela man politik bilong yia 1850 samting, em i tok: “I mas i gat 100 soldia bilong mekim ol wok bilong wanpela kem, tasol wok bilong wanpela meri inap mekim na famili i stap gut.”

Sapos olgeta insait long famili i wok gut wantaim na ol i lusim mani long skel bilong famili tasol, dispela bai helpim famili long abrusim planti hevi. Ol marit i no ken wok long painim planti samting bilong skin, ol i mas putim ol samting bilong spirit i stap olsem namba wan samting long ol. Ol pikinini i mas lain long stap belgut, ol i no ken krai krai long baim samting em famili i no gat mani bilong baim. Lukaut long pasin bilong aigris! Pasin bilong larim bel i pulim yu long baim samting yu no gat mani bilong baim, na yu kisim dinau, ol dispela samting i bagarapim pinis planti famili. Sapos olgeta insait long famili i bungim mani wantaim bilong mekim wanpela samting​—⁠olsem raun wantaim, o bilong baim wanpela gutpela samting bilong mekim wok long en long haus, o givim sampela mani bilong helpim kongrigesen Kristen​—⁠dispela bai helpim famili long pas gut wantaim.

Narapela samting bilong helpim famili long stap gut wantaim em olsem: Olgeta insait long famili i mas mekim wok bilong klinim na stretim sampela samting​—⁠lukautim haus, gaden, ka, na sampela samting moa. Ol i ken makim sampela wok bilong olgeta wan wan long famili, long ol yangpela tu. Yupela pikinini, no ken lusim nating taim bilong yupela. Wok long kisim pasin bilong helpim narapela insait long famili na wok gut wantaim ol; dispela bai mekim na famili bai pren gut wantaim, na em bai helpim famili long stap wanbel.

Skul Long Baibel i Bikpela Samting

Long wanpela famili Kristen i stap wanbel, pasin bilong stadi long Baibel long olgeta taim em i bikpela samting. Pasin bilong toktok wantaim long wanpela tok bilong Baibel long olgeta de na stadi long Baibel long olgeta wik, em i olsem as bilong helpim famili long stap wanbel. Long pasin i kirapim bel bilong olgeta insait long famili, famili i mas toktok wantaim long ol as tok bilong Baibel na ol lo bilong en.

Dispela hap taim em famili i sindaun wantaim bilong stadi long Baibel em bilong skulim gut ol, tasol em i taim bilong amamas na strongim bilip bilong ol tu. Wanpela famili long hap not bilong Swiden i bin tokim ol pikinini long raitim long wanpela pepa sampela askim i bin kamap long tingting bilong ol long dispela wik stret. Na long taim bilong famili-stadi ol i bin toktok long ol dispela askim. Ol pikinini i bin kamapim ol strongpela askim i kirapim tru tingting bilong man na i kamapim klia olsem ol pikinini i pilim tru ol tok bilong Baibel. Sampela askim i olsem: “Long olgeta taim Jehova i save mekim ol diwai plaua samting i kamap, o em i bin mekim olsem wanpela taim tasol long bipo? Bilong wanem Baibel i tok God i bin wokim man na ol i ‘kamap olsem God yet,’ tasol God i no wanpela man?” “Olsem wanem? Adam na Iv i kol nogut tru long taim bilong kol long Paradais, long wanem, ol i no gat su na klos?” “Nait em taim bilong tudak, olsem wanem na i mas i gat mun?” Nau ol pikinini i bikpela pinis na ol i mekim wok bilong God long olgeta de.

Taim yupela papamama i stretim sampela hevi bilong famili, yupela i mas wok strong long givim gutpela tok bilong helpim ol na mekim long gutpela pasin. Tingim gut ol pikinini na no ken strong tumas long ol, tasol no ken senisim nabaut tok bilong yu long ol bikpela lo ol i mas bihainim. Ol pikinini i mas save olsem pasin bilong laikim tru God na ol stretpela lo bilong em i bosim ol samting yupela pasim tok long mekim. Planti taim skul em wanpela ples nogut na bel bilong ol pikinini i no stap isi taim ol i skul, olsem na yupela i mas wok strong long strongim bel bilong ol long haus.

Yupela papamama, no ken giaman na mekim olsem yupela i gutpela olgeta. Kamapim popaia bilong yupela na tok sori long ol pikinini bilong yupela taim yupela i mas mekim olsem. Yupela ol yangpela, sapos mama na papa i kamapim popaia bilong em​—⁠wok long laikim ol moa yet.​—⁠Saveman 7:⁠16.

Tru tumas, famili i stap wanbel bai sindaun gut wantaim na amamas, na famili bai stap olsem ples hait. Wanpela man bilong raitim ol stori long Jemani, em Goethe, i tok: “Man i amamas tru​—⁠maski em king o man nating​—⁠em man i kisim amamas long famili.” Ol papamama na pikinini i pilim tru gutpela pasin bilong narapela insait long famili, ol i ting olsem i no gat narapela gutpela ples olsem famili.

Tru tumas, ol bikpela hevi bilong dispela graun yumi stap long en i laik bagarapim tru ol famili long nau. Tasol God i kamapim famili, olsem na em bai abrusim bagarap. Famili bilong yu bai abrusim bagarap, na yu tu, sapos yu bihainim ol stretpela lo bilong God bilong helpim famili long i stap amamas.

[Futnot]