Wastaua INTENET LAIBRERI
Wastaua
INTENET LAIBRERI
Tok Pisin
  • BAIBEL
  • Ol PABLIKESEN
  • Ol MITING
  • w98 7/15 p. 25-28
  • Agora—Nambawan Ples Bilong Atens Bilong Bipo

No gat vidio bilong dispela seksen.

Sori, popaia kamap long lodim vidio.

  • Agora—Nambawan Ples Bilong Atens Bilong Bipo
  • Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1998
  • Ol Liklik Het Tok
  • Wankain Infomesen
  • Atens i Kisim Ples Bung
  • Ol Tempel, Haus Lotu, na Ol God
  • Rot Panatinian
  • “Planti Tumas Piksa”
  • Ples Bilong Wok Gavman
  • Haus Bilong Atalus
  • Ples Bilong Mekim Ol Pilai Samting
  • Agora Long Nau
  • Wok Strong Long “Painim God”
    “Autim Gut Tru” Tok Bilong Kingdom Bilong God
  • Husat Inap Kamapim Stretpela Pasin Tru Long Graun?
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1989
  • Bikpela Pait Bilong Maraton—Ol i Daunim Wanpela Bikpela Gavman
    Kirap!—1995
  • “Haus Bilong God” na Ol God Giaman Long Kantri Grik Ol i Wanbel?
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1997
Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1998
w98 7/15 p. 25-28

Agora—Nambawan Ples Bilong Atens Bilong Bipo

LAIN saveman bilong Atens i kros na singaut strong! Long olgeta taim ol man i bin autim ol nupela tingting bilong ol long ples maket bilong dispela biktaun long kantri Grik​—⁠dispela ples maket ol i kolim agora. Tasol nau samting i narapela kain tru i kamap. Nau tasol wanpela man Juda i kam long dispela biktaun, na i olsem em i “autim tok bilong ol god bilong narapela ples.” Em i mekim ol narapela kain tok long “ol manmeri i kam i stap long dispela hap.” Ol Epikurian, em ol man i gat pasin antap, na ol Stoik, em ol man i no save lap liklik, ol i tok: “Dispela man bilong toktok nabaut em i laik tok wanem?” Tru, ples agora long Atens em ples tru bilong ol man i tok pait long planti samting, tasol nau wanpela man i kirap toktok long ol narapela god ol i no save long ol. Man! Dispela pasin i no stret liklik long ol!​—⁠Aposel 17:​17, 18.

Ol man bilong Atens i gat dispela kain tingting taim aposel Pol i kirap autim tok long namba wan taim long dispela ples agora bilong Atens. Em i toktok long Krais Jisas na long kirap bek bilong ol daiman. Ol man bilong Atens i amamas long kisim save long ol nupela samting, olsem na i gat wanem as na ol i kirap nogut long dispela nupela tok ol i harim long agora?

Atens i Kisim Ples Bung

Agora em narapela kain ples na bikpela samting long i stap na lotu bilong ol man bilong Atens. Bikpela bilong agora bilong Atens em inapim 10-pela hekta na em i stap long not-wes bilong hap ol i kolim Akropolis. Ating long yia 600 B.C.E. samting, long taim bilong Solon​—⁠em wanpela man bilong Atens na wanpela bikman bilong gavman na man bilong kamapim lo​—⁠ol i makim dispela hap graun bilong kamap ples bung bilong biktaun. Ol i kamapim gavman demokratik long Atens na ol i tingim strong wok bilong helpim sindaun bilong ol manmeri bilong kantri, olsem na long yia 500 B.C.E. samting ol man i kirap wokim planti haus samting. Dispela i strongim wok bilong ples agora na em i kamap olsem bikpela samting moa long i stap bilong ol man.

Dispela tok Grik a·go·raʹ ol i kisim long wanpela tok insait bilong en i olsem “bung.” Dispela tok i stret long wok ol i mekim long agora, em i olsem bikpela ples bung bilong biktaun. Agora i kamap nambawan ples bilong bung na bilong ol samting long i stap bilong ol man. Em ples gavman i sindaun long en na bosim kantri na i gat haus kot tu, na em i nambawan ples bilong maketim ol samting na mekim wok bisnis. Long dispela ples ol i soim ol pilai bilong ol Grik, na ol i pilai spot, na ol man i amamas long bung long en bilong paitim tok i go i kam long save bilong graun.

Olsem wanem? Yu laik raun na lukim ol hap ston i stap yet bilong ol tempel, ol bikpela pos ston, ol imis, ol bikpela ston i gat rait long en, na ol haus bung samting bilong agora long Atens? Bilong kisim save long ol samting i bin kamap bipo long agora, orait, yumi ken lusim pairap bilong ol man na ol ka i stap long biktaun Atens bilong nau, na go long ol liklik rot i stap namel long ol pipia ston mabel, na ol ston ol man i bin sapim, na ol brukpela dua em kain kain gras i karamapim.

Ol Tempel, Haus Lotu, na Ol God

Ol turis i save kirap nogut long ol planti tempel na haus lotu ol man i bin wokim bilong kain kain god. Ol dispela samting i mekim na agora i kamap wanpela bikpela ples bilong lotu; Akropolis tasol i winim agora. Long taim bilong Gutpela Taim Bilong Atens bilong bipo, lotu em i bikpela samting long olgeta samting ol man i bin mekim long i stap bilong ol. Olsem na ol god ol i bin makim olsem ‘ol nambawan god’ bilong ol dipatmen bilong gavman na ol wok bilong lukautim ol man, ol i kisim ol tempel long agora.

Wanpela bilong ol dispela samting em Tempel Bilong Hifestos. God meri Atina na Hifestos ol i wok wantaim. Ol man i bin lotuim dispela tupela god long dispela tempel olsem ol nambawan god bilong ol samting ol man i wokim long han. Ol saveman i painim ol samting insait long graun ol i painim ol samting ol i bin wokim long ain na ol sospen graun samting klostu long tempel bilong Hifestos, em dispela god Grik bilong ol samting ol i bin wokim long paia. Dispela tempel i no bruk tumas, olsem na ating long yia 600 C.E. samting, em i kamap haus lotu bilong Misin Grik Otodoks Bilong Sen Jos, tasol nau ol i no mekim moa wok long en.

Agora tu i mas i gat nambawan god bilong en. Em Sus Agoraios, na ol man i save tok, em i bin kirapim pasin bilong toktok gut long ai bilong ol man, na ol i dediketim long dispela god wanpela alta i gat ol naispela bilas ol man i bin wokim long ston mabel i gat bikpela pe. (Skelim wantaim Aposel 14:​11, 12.) Klostu long dispela hap i gat wanpela alta bilong Mama Bilong Ol God na planti hap ston ol man i katim piksa long ol man i gat nem i raunim dispela alta.

Longwe liklik mipela i painim wanpela liklik tempel Aionik. Saveman Posanias i tok, em i Tempel Bilong Papa Apolo. Bilong wanem em i tok olsem? Long wanem, wanpela stori bilong ol Grik bilong bipo i tok, Apolo em i papa bilong Aion, em man i bin kamapim lain Aion, na ol Atens i bilong dispela lain.a Olsem na Apolo em i wanpela bilong ol nambawan god bilong ol wok bilong gavman na sampela lain i stap long dispela biktaun.

Long hap not, mipela i lukim ol pipia ston bilong wanpela tempel ol man i bin wokim long yia 350 B.C.E. samting. Long dispela tempel ol i bin lotuim Sus na Atina Fatrios, em ol nambawan god bilong ol lain lotu bilong bipo i stap olsem brata brata. Bilong stap olsem man bilong Atens, ol man i mas insait long ol dispela lain lotu. Long hapsait bilong rot, mipela i lukim ol pipia ston bilong wanpela alta bilong Twelpela God.

Long Haus Bilong Sus Eluterios, ol i bin givim biknem long nambawan god bilong ol Grik, tasol long dispela taim em i olsem god bilong pasin bilong i stap fri na kisim bek man. Dispela traipela haus i gat planti pos, em wanpela ples planti man i amamas long raun long en na em i ples bilong bung. Ol man i tok, saveman Sokratis i bin bung wantaim ol pren bilong em long dispela haus bung, em ol inap sindaun na stori na wokabaut long en. Ol man i bin dediketim na ofaim planti samting bilong bilasim dispela haus, olsem ol plang bilong pait bilong ol soldia em ol i bin dai long pait bilong helpim Atens, na long planti samting bilong dispela bilas ol i bin mekim wok long en taim ol i bin kisim bek dispela biktaun long ol birua o bilong helpim biktaun long stap fri.

Rot Panatinian

Wanpela bikpela rot ol i wokim long karanas, em Rot Panatinian, i brukim agora. Dispela rot i kisim nem bilong en long wanpela bikpela bung bilong Atens, em bung Panatinaia. Long taim bilong dispela bung ol man i wokabaut long dispela rot, na ol i karim laplap i karamapim het bilong god meri Atina, kirap long Haus Prosesen (klostu long dua bilong biktaun) i go inap long Akropolis. Wanpela longpela piksa ol man i bin sapim long ston i helpim yumi long tingim bikpela bilaspasin ol i bin mekim taim bikpela lain man i wokabaut long taim bilong dispela bung​—⁠ol man i sindaun long hos, ol karis i spit, ol bulmakau meri na sipsip bilong mekim ofa long ol, na ol yangpela man na meri i karim ol samting ol bai mekim wok long en taim ol i mekim ofa. Ol man bilong Atens na ol man ol i bin singautim ol long kam long dispela bung, ol inap lukim gut dispela bikpela lain man i wokabaut, long wanem, taim ol i laik wokim agora, ol man bilong wokim piksa bilong en ol i bin makim bikpela hap bilong ol man i ken sindaun long en. Olsem: Long poret bilong ol haus, ol i stretim graun na wokim olsem lata lata, na long ol dispela hap ol man inap sindaun na lukluk gut i go long rot em bikpela lain manmeri i wokabaut long en. Ol i katim planti lata long dispela hap graun, olsem na planti man inap sindaun na lukim ol samting i kamap.

“Planti Tumas Piksa”

I gat planti tempel, na imis, na ol bikpela ston i gat rait long en, olsem na yumi ken save long as na aposel Pol i “lukim dispela biktaun i gat planti tumas piksa bilong ol giaman god. Na dispela i mekim bel bilong en i nogut tru.” (Aposel 17:16) Ating taim Pol i go insait long agora, em i kirap nogut long ol samting em i lukim. Ol piksa i olsem mak bilong god Hermes ol i planti tru, olsem na ol i mas i gat wanpela bikpela haus bilong putim ol dispela samting, em Haus Bilong Hermes. Long ol narapela imis long god Hermes ol i bin penim, laplap bilong en i gat piksa i olsem mak bilong kamapim pikinini na laip. Na i gat imis bilong Vinas Jenetriks, em god meri bilong kirapim bel bilong man na meri long slip wantaim, na i gat wanpela imis bilong Dionisus i gat sampela kruse long en. Bilong makim olsem agora em i ples “holi,” i gat wanpela ston olsem mak bilong graun na wanpela dis i gat wara i “holi” long en bambai ol man i ken waswas taim ol i go insait long agora.

Ol man i bin givim bel tru long lotu, olsem na yumi ken save bilong wanem Pol inap kisim bagarap long dispela hap. Ol man i tok, Pol “i autim tok bilong ol god bilong narapela ples,” na long dispela taim lo i tok, ‘wanpela man i no inap lotuim ol narapela god, o ol nupela god, na tu, em wanpela i no ken lotuim ol narapela god sapos ol man i no tok orait long dispela.’ Olsem na yumi no kirap nogut taim ol man i kisim dispela aposel i go long Areopagus bilong sutim ol askim long em.​—⁠Aposel 17:​18, 19.

Ples Bilong Wok Gavman

Long wanpela raunpela haus, nem bilong en Tolos, hetkota bilong gavman bilong Atens i bin stap long en. Planti bikman bilong biktaun ol i bin slip long dispela haus long nait bambai sampela bikman bilong gavman i stap long olgeta taim. Na long haus Tolos ol i holim sampela samting bilong skelim na metaim ol samting, em bilong helpim ol man long mekim wok long wankain skel samting. Ol haus bilong kain kain dipatmen bilong gavman i stap klostu. Haus Kaunsil i stap long wanpela hap graun ol i katim olsem lata lata long arere bilong liklik maunten long hap not-wes bilong haus Tolos. Long dispela haus, lain Kaunsil i gat 500 man ol i bung na mekim wok komiti na redim ol lo bilong gavman.

Wanpela narapela haus i bikpela samting long wok bilong gavman, em Haus Bilong King. Dispela haus em olsem ples wok bilong wanpela bilong ol 3-pela nambawan majistret bilong Atens (Royal Archon of Athens). Long dispela haus em i mekim planti wok bilong skelim ol samting bilong lotu na lo. Ating ol i bin singautim Sokratis i kam long dispela haus taim ol man i bin sutim tok long em, olsem em i mekim pasin i no stret long God. Ol man i bin sapim ol lo bilong Atens bilong bipo long banis bilong wanpela haus i stap long ai bilong Haus Bilong King. Long ai bilong dispela traipela haus i gat wanpela ston, na long olgeta yia taim ol nambawan majistret i mekim tok tru antap long mekim wok bilong gavman ol i sanap antap long dispela ston.

Haus Bilong Atalus

Wanpela haus long agora i stap gut yet, em Haus Bilong Atalus. Atalus, em King bilong Pergamum (yia 150 B.C.E. samting), na taim em i yangpela em i skul long Atens, olsem sampela narapela pikinini bilong ol famili bilong king long hap bilong Mediterenian i bin mekim. Taim em i kamap king, em i givim dispela gutpela presen​—⁠em Haus Bilong Atalus​—⁠long dispela biktaun em i bin skul long en.

Nambawan wok bilong Haus Bilong Atalus em bilong givim wanpela gutpela ples long ol man bambai ol i ken wokabaut raun long en na stori, na san na ren i no ken bagarapim ol. Ol plua bilong en na ol hap graun ol i katim olsem lata lata ol i gutpela ples tru bilong ol man i ken lukim gut ol bikpela lain man i wokabaut, na tu, ol man i laikim dispela haus, olsem na ating em gutpela ples bilong salim na baim ol samting long ol man. Ating gavman i rentim ol stua long ol bisnisman, olsem na dispela bikpela haus i rot bilong gavman i ken kisim mani.

Ol man i stretim bek Haus Bilong Atalus olsem em i bin stap bipo, na dispela i kamapim klia olsem mak bilong en i gutpela tru. Olgeta samting bilong dispela haus, olsem mak bilong haus, na ol pos antap na daunbilo i nais tru, na ol samting ol i bin wokim dispela haus long en, ol i gutpela gutpela samting tru, olsem na dispela haus i narakain tru. Long kain kain samting haus i no gat wankain stail. Olsem: Taim ol i wokim ol pos bilong haus, ol i bihainim pasin bilong 3-pela lain, em Dorik, na Aionian, na Isip.

Ples Bilong Mekim Ol Pilai Samting

Wanpela bikpela haus long Atens ol man i bin bung long en bilong mekim ol pilai samting em Haus Musik. Dispela haus em wanpela presen bilong Vipsanius Agripa, em tambu pikinini bilong King Ogastus bilong Rom. Ol i bin wokim poret bilong en long ston mabel i gat kain kain kala. Inap 1,000 manmeri i ken sindaun long ples bung long en, longpela bilong en inap 25 mita, na pastaim wanpela rup i no gat ol pos i bin karamapim dispela ples bung. I no gat narapela rup olsem long dispela taim bipo! Tasol ating planti pilai ol i bin mekim long dispela haus i no stret long ol trupela Kristen, em ol i bihainim stretpela pasin.​—⁠Efesus 5:​3-5.

Ating sampela man bilong bipo em ol i gat laik long kisim save long planti samting, ol i bin go long Laibreri Bilong Pantainos. Long banis bilong en i gat planti kabot na insait long ol kabot i gat ol rait ol i bin wokim long wel pitpit bilong wara na long skin bilong animal. Nambawan rum bilong laibreri i stap long hap bilong wes, na taim ol man i sanap long en na lukluk i go long wanpela lain pos, ol inap lukluk i go stret long banis daunbilo​—⁠em wanpela gutpela ples bilong wokabaut, o kaunim buk, o tingim gut ol samting. Ol i bin painim wanpela rait i gat tupela lo bilong laibreri i stap long en. Rait i tok: “No ken kisim wanpela buk i go long narapela hap,” na “[Laibreri] i op long namba wan aua i go inap long namba 6 aua.”

Agora Long Nau

Nau long dispela taim, wanpela lain (American School of Classical Studies) i bin digim graun na nau ol man inap lukim klostu olgeta haus bilong agora. Agora i stap klostu long Akropolis, na em i nambawan ples ol turis i amamas long raun long en bilong lukim sampela samting bilong Atens bilong bipo.

Klostu long agora na Akropolis i gat wanpela maket ol i kolim Monastiraki Fli Maket​—⁠em narapela gutpela ples bilong raun long en. Long dispela maket ol turis inap lukim ol naispela samting bilong ol tumbuna bilong ol Grik na ol lain bilong Midel-Is na ol i ken kisim planti samting long liklik pe. Na ol turis bai lukim ol Witnes Bilong Jehova, em ol i amamas long mekim wankain wok olsem aposel Pol i bin mekim inap 1,900 yia i go pinis​—⁠autim gutnius bilong Kingdom long “ol manmeri i kam i stap long dispela hap.”

[Futnot]

a Nem Aion i kam long nem Javan, em pikinini man bilong Jafet na tumbuna pikinini bilong Noa.​—⁠Stat 10:​1, 2, 4, 5.

[Blok long pes 28]

Wok Bisnis Long Atens

Agora i nambawan ples bilong ol saveman na bilong gavman, na tu, em nambawan maket bilong biktaun. Atens i kamap ples bilong mekim wok bisnis, na i gat nem, long wanem, mani bilong en i gat strong na ol majistret i mekim stretpela pasin, em ol i gat namba long lukautim pasin bilong mekim wok bisnis long stretpela pasin.

Ol Atens i salim i go long ol narapela kantri wain, wel bilong oliv, hani, ston mabel, na sampela narapela ston na ain samting. Na ol yet i baim wit long ol. Atika (em hap i raunim Atens) i no kamapim ol samting inap long lukautim ol manmeri bilong dispela hap, olsem na ol i gat ol strongpela lo bilong salim na baim ol samting. Long olgeta taim maket bilong Pireus (em pasis bilong Atens) i mas i gat kaikai inap long ol manmeri bilong biktaun na ami. Na ol bisnisman i no inap hipim kaikai na salim long bikpela pe long taim kaikai i sot.

    Tok Pisin Pablikesen (1983-2025)
    Log Aut
    Log In
    • Tok Pisin
    • Serim
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ol Lo Bilong Yusim
    • Privacy Policy
    • Ol Praivesi Seting
    • JW.ORG
    • Log In
    Serim