I Gat As na Yu Ken Bilip Long Tok Profet Bilong Baibel
KING PIRUS bilong Ipairus long not-wes Grik em i wok long mekim pait wantaim Gavman Rom, na pait i stap longtaim. Em i gat bikpela laik tru long kisim save long wanem samting bai kamap long dispela pait, olsem na em i go long ples holi bilong Delfi. Tasol bekim em i kisim long glasmeri inap givim tupela tingting long em. Olsem: (1) “Mi tok, yu pikinini man bilong Akus, yu inap daunim ol Rom. Yu bai go, yu bai kam bek, yu bai no ken tru kisim bagarap long pait.” (2) “Mi tok olsem ol Rom inap daunim yu, pikinini man bilong Akus. Yu bai go, yu bai no inap kam bek, yu bai kisim bagarap long pait.” Pirus i laik bihainim namba wan tingting em i bin kisim long tok bilong glasmeri, olsem na em i go pait long Rom. Em i lus olgeta long pait.
Kain samting olsem i mekim na ol tok hait bilong ol samting bai kamap bihain ol i bin mekim long bipo, i gat nem olsem ol tok i no stret na klia liklik, na man inap kisim tupela tingting long en. Tasol olsem wanem long ol tok profet bilong Baibel? Sampela man i save sutim tok long Baibel ol i tok, ol tok profet i stap long Baibel i no winim ol tok hait bilong ol samting bai kamap bihain. Ol dispela man i tok, ol tok profet bilong Baibel em tok bilong ol man tasol, em ol i gat bikpela save na ol inap skelim gut long tingting ol samting inap kamap bihain, na ol i bilong lain pris. Ol i tok, long rot bilong ol samting i painim ol, o long rot bilong sampela man ol i save long ol, ol dispela man i lukim sampela samting i kamap long graun na ol inap pilim ol samting bai kamap long dispela long bihain. Taim yumi skelim sampela kain tok i stap long ol tok profet bilong Baibel wantaim ol tok hait bilong ol samting bai kamap bihain, orait dispela inap helpim yumi long save, yumi inap bilip long ol tok profet bilong Baibel o nogat.
Ol Tok i Narapela Kain
Ol tok hait bilong ol samting bai kamap bihain em ol tok i no klia liklik na man inap kisim tupela tingting long en. Olsem: Long Delfi, bekim ol man i kisim long maus bilong glasmeri i no klia liklik. Olsem na ol pris haiden i mas kamapim insait bilong tok na kamapim sampela nupela tok em ol inap kamapim narapela narapela insait bilong en. Dispela i kamap klia tru long bekim em Krisas, king bilong Lidia, em i bin kisim. Taim em i go long ples holi, em i kisim tok olsem: “Sapos Krisas i brukim Heles, em bai bagarapim wanpela strongpela gavman.” Tasol dispela “strongpela gavman” i kisim bagarap em gavman bilong em yet! Taim Krisas i brukim wara Heles bilong pait long Kapadosia, Sairus bilong Persia i daunim em.
Tasol ol tok profet bilong Baibel i no olsem ol tok hait bilong ol samting bai kamap bihain em ol haiden i bin kamapim—ol tok profet bilong Baibel i stret na tok bilong ol i klia tru. Olsem: Buk Aisaia long Baibel i tok profet olsem Babilon bai pundaun. Inap 200 yia paslain long dispela samting i kamap, profet Aisaia i tokaut na kolim stret ol samting bai kamap taim ol Midia na Persia i daunim Babilon. Dispela tok profet i kolim nem Sairus long man em bai winim pait na daunim Babilon. Na tok profet i kamapim ol samting Sairus bai mekim, olsem mekim baret wara i raunim taun i go drai na em bai go insait long strongpela banis bilong taun long rot bilong ol bikpela dua i op i stap. Ol dispela samting i kamap tru. (Aisaia 44:27–45:2) Na tu, tok profet i tok stret olsem bihain Babilon bai kamap ples i no gat man i stap long en.—Aisaia 13:17-22.
Na tingim tu dispela tok lukaut em profet Jona i bin mekim, olsem: ‘Inap 40 de moa na Ninive bai bagarap olgeta.’ (Jona 3:4) Dispela tok i klia tru, a? Tok bilong Jona i sutim tru bel bilong ol man bilong Ninive, olsem na wantu tasol ol i “bilipim dispela tok bilong God, na ol i tok olsem, ‘Yumi mas tambu long kaikai. Yumi . . . mas putim klos bilong sori, bilong makim sori bilong yumi.’ ” Ol i tanim bel, olsem na Jehova i no givim strafe long ol Ninive long dispela taim.—Jona 3:5-10.
Ol lain politik i bin mekim wok long ol tok hait bilong ol samting bai kamap bihain bilong strongim wok politik bilong ol. Ol king na ol bikman bilong ami, ol i kolim wanem wanem insait bilong tok hait ol i laikim bilong kamapim laik na wok bilong ol yet, olsem na long dispela rot i olsem dispela tok i bilong god bilong ol. Tasol ol man i kamapim ol tok profet bilong God ol i no tingim laik bilong ol yet na kamapim ol dispela tok, nogat.
Olsem: Profet bilong Jehova, em Natan, em i no surik long stretim King Devit taim em i bin mekim rong. (2 Samuel 12:1-12) Taim Jeroboam Namba 2 i mekim wok king long 10-pela lain bilong Israel, tupela profet, em Hosea na Amos, ol i givim strongpela tok long dispela bikhet king na lain bilong em, long wanem, ol i bin givim baksait long God na mekim ol pasin i bagarapim nem bilong em. (Hosea 5:1-7; Amos 2:6-8) Wanpela strongpela tok moa yet, em tok lukaut Jehova i bin givim long dispela king long maus bilong profet Amos, olsem: “Bai mi pinisim tru ol lain bilong King Jeroboam.” (Amos 7:9) Olgeta lain famili bilong Jeroboam ol i kisim bagarap.—1 King 15:25-30; 2 Stori 13:20.
Taim man i laik kisim ol tok hait bilong ol samting bai kamap bihain, klostu olgeta taim em i mas givim samting olsem presen bilong kisim dispela tok. Man i givim planti samting winim ol narapela man, em bai kisim tok hait em i laik kisim. Ol man i bin go long ol ples holi long Delfi, ol i bin givim samting i gat bikpela pe na ol i kisim tok i no gat as bilong en, olsem na ol gutpela gutpela samting i pulap long tempel bilong Apolo na ol bikpela haus samting. Tasol ol tok profet na tok lukaut bilong Baibel ol profet i bin kamapim, i no gat pe na em i bilong olgeta man, maski ol i gat namba o nogat o ol i maniman o nogat, long wanem, ol man i no inap grisim wanpela profet tru long mani samting. Wanpela profet na jas, em Samuel, em inap tok olsem: ‘Mi no bin larim wanpela man i grisim mi bilong paulim kot.’—1 Samuel 12:3.
Ol man inap kisim ol tok hait bilong ol samting bai kamap bihain long sampela ples tasol, olsem na man i laik kisim tok hait, em i mas taitim bun bambai em i ken kamap long kain ples olsem. Tasol planti man bai hatwok stret long go long ol dispela ples, long wanem, ol i stap long Dodona long maunten Tomarus long Ipairus, na long Delfi long ples maunten bilong sentral Grik. Ol maniman na ol man i gat nem na namba, ol tasol inap kisim tok long god bilong ol long ol dispela ples holi. Na tu, “laik bilong ol god” i bin kamap ples klia long sampela de tasol insait long yia. Tasol God Jehova i narapela kain. Em i salim ol profet bilong em i go stret long ol man bambai ol i ken kamapim ol tok profet ol man i mas harim. Olsem: Taim ol Juda i stap kalabus long Babilon, God i gat 3-pela profet i autim tok profet long lain bilong em—em Jeremaia long Jerusalem, na Esekiel i stap wantaim ol kalabus, na Daniel long nambawan biktaun bilong Gavman Babilon.—Jeremaia 1:1, 2; Esekiel 1:1; Daniel 2:48.
Man i kisim tok hait bilong ol samting bai kamap bihain, em i no kisim long ai bilong ol man—em i mekim hait bambai em i ken kamapim wanem wanem insait bilong en inap helpim em yet. Tasol planti tok profet bilong Baibel ol profet i bin kamapim long ai bilong ol man inap long olgeta man i ken harim tok bilong en na tingim gut ol samting dispela bai mekim long ol. Planti taim profet Jeremaia i bin toktok long ai bilong ol man long Jerusalem, maski em i save ol bikman na ol man bilong taun ol i no laik harim tok bilong em.—Jeremaia 7:1, 2.
Long nau, ol man i ting ol tok hait bilong ol samting bai kamap bihain em wanpela samting bilong bipo tasol. Ol i no inap helpim ol manmeri i stap nau long dispela taim bilong planti hevi. Ol dispela kain tok hait i no toktok long taim bilong yumi o long ol samting bai painim yumi bihain. Tasol ol tok profet bilong Baibel i narapela kain stret—ol i insait long “tok bilong God em i gat laip, na em i wok strong i stap.” (Hibru 4:12) Ol tok profet bilong Baibel—em planti bilong ol i kamap tru pinis—ol i makim ol samting Jehova i save mekim long ol manmeri na ol i kamapim klia ol bikpela samting bilong ol laik na pasin bilong em. Na tu, sampela bikpela tok profet bilong Baibel klostu nau bai kamap tru. Aposel Pita i stori long ol samting klostu nau bai kamap, em i tok: “God i promis pinis long em bai i wokim nupela skai [em Kingdom bilong Krais long heven] na nupela graun [em ol stretpela man long graun], na stretpela pasin tasol bai i stap long en. Yumi wet long dispela samting tasol i mas kamap.”—2 Pita 3:13.
Dispela stori yumi bin mekim long ol tok profet bilong Baibel na ol tok hait bilong ol lotu giaman, ating em bai helpim yu long kisim wankain tingting olsem buk The Great Ideas i tok: ‘Taim yumi tingim save bilong ol man long wanem samting bai kamap bihain, i olsem save bilong ol profet Hibru i narapela kain. Ol i no olsem ol glasman haiden—ol i no mekim wok long sampela samting bilong ol glasman bilong kisim save long ol tok hait bilong God. Planti tok profet bilong ol i narapela kain long ol tok hait bilong ol glasman—tok profet bilong ol i klia tru. I olsem ol i laik kamapim long ples klia laik bilong God, Em i laik bai ol man i ken save long sampela samting bai kamap bihain, na ol i no laik haitim ol dispela laik bilong God.’
Bai Yu Bilip Long Ol Tok Profet Bilong Baibel?
Yu ken bilip long ol tok profet bilong Baibel. Na tu, yu inap mekim ol samting long i stap bilong yu i makim olsem Jehova na truim bilong ol tok profet bilong em ol i nambawan bikpela samting long yu. Ol tok profet bilong Baibel i no ol tok em truim bilong en i kamap pinis na yumi no gat wok long en, nogat. Planti tok profet i stap long Baibel i wok long kamap tru long nau o klostu nau ol bai kamap tru. Taim yumi tingim ol samting i bin kamap bipo, yumi ken bilip tru olsem ol dispela tok profet tu bai kamap tru. Ol tok profet olsem, ol i toktok long taim bilong yumi na long ol samting bai painim yumi bihain, olsem na yumi mas tingim tru ol dispela tok profet olsem ol i bikpela samting.
Yu inap bilip tru long wanpela tok profet bilong Baibel i stap long Aisaia 2:2, 3: “Wanpela taim bai i kamap bihain na dispela maunten, haus bilong Bikpela i sanap long en, em bai i stap antap tru na i winim olgeta arapela maunten. . . . Ol lain manmeri bilong olgeta hap bai i tok olsem, ‘Kam, yumi go long maunten Saion, em maunten bilong Bikpela. . . . Em i ken skulim yumi long ol pasin em i laik yumi mekim, na bai yumi ken wokabaut long rot em yet i makim.’ ” Long nau, planti milion manmeri ol i wok long kisim lotu tru bilong Jehova, em lotu i winim olgeta narapela lotu, na ol i lain long wokabaut long rot em yet i makim. Olsem wanem? Taim rot i op bai yu wok long kisim sampela save moa long ol pasin bilong God na kisim stretpela save long em na ol laik bilong em bambai yu ken wokabaut long rot em yet i makim?—Jon 17:3.
Truim bilong narapela tok profet bilong Baibel i laik kamap, olsem na kwiktaim yumi mas mekim sampela samting. Man bilong raitim Song em i tok profet long samting klostu nau bai kamap, em i tok: “Ol man nogut bai i bagarap olgeta. . . . I no longtaim na bai ol man nogut i lus olgeta.” (Song 37:9, 10) Yu ting ol man i mas mekim wanem bilong abrusim bagarap i laik painim ol man nogut na ol man i tok bilas long ol tok profet bilong Baibel? Dispela Song i tok moa olsem: “Ol manmeri i bilip na wetim Bikpela i helpim ol, bai ol i stap gut long graun bilong ol.” (Song 37:9) Sapos yumi wetim Jehova i helpim yumi, yumi mas bilip tru long ol tok promis bilong em na stretim pasin bilong yumi na bai i stret wantaim ol lo bilong em.—Sindaun 2:21, 22.
Ol man i wetim Jehova i helpim ol, i stap bilong ol bai i olsem wanem taim ol i kisim graun? Ol tok profet bilong Baibel i kamapim klia olsem ol gutpela samting bai painim ol man i bihainim tok. Profet Aisaia i tok: “Ol aipas bai ol i lukluk, na ol yaupas bai ol i harim toktok. Na ol lek nogut bai ol i kalap olsem ol dia, na ol mauspas bai ol i singaut na amamas. Na ol wara bai i kamap long ples wesan nating na ran i go long olgeta hap.” (Aisaia 35:5, 6) Aposel Jon i raitim gutpela tok bilong strongim bel, olsem: “Em [Jehova] bai i mekim drai wara i stap long ai bilong olgeta bilong ol. Na ol manmeri bai i no i dai moa, na ol bai i no bel hevi moa na krai moa, na ol bai i no inap kisim pen gen. Ol dispela samting bilong bipo ol i pinis olgeta. Na dispela Man i sindaun long sia king, em i tok olsem, . . . ‘Yu raitim dispela tok. Dispela tok em i tru olgeta, inap olgeta man i ken bilip tru long en.’ ”—KTH 21:4, 5.
Ol Witnes Bilong Jehova i save Baibel em i wanpela buk i tokaut stret long ol samting bai kamap bihain. Na ol i wanbel long tok bilong aposel Pita, em i tok: “Mipela i save bilip strong moa long tok bilong ol profet, na sapos yupela tu i holim strong tok bilong ol, em i gutpela. Tok bilong ol profet em i olsem lam i lait i stap long ples tudak, i go inap long tulait i kamap na sta bilong moningtaim em i kirap insait long bel bilong yupela.” (2 Pita 1:19) Mipela i laik bai ol tok profet bilong Baibel long ol gutpela samting bai kamap bihain bai strongim bel bilong yu!
[Blok/Ol Piksa long pes 6]
PLES HOLI BILONG DELFI em i wanpela ples ol i bin mekim bikpela wok long en long kantri Grik bilong bipo.
Smok i gat drak long en i mekim na glasmeri i kamap olsem longlong
[Ol Piksa]
Glasmeri i sindaun long wanpela kain sia i gat 3-pela lek na kolim ol tok hait bilong em
Ol i bilip olsem sampela krai glasmeri i mekim long nek, ol tok hait bilong god Apolo i insait long en
[Ol Kredit Lain]
Sia i gat 3-pela lek: Ol i kisim long buk Dictionary of Greek and Roman Antiquities; Apolo: The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck
[Piksa long pes 7]
Ol tok bilong ol samting bai kamap bihain em ol i bin mekim long ples holi bilong Delfi, em ol tok nating tasol
[Kredit Lain]
Delfi, kantri Grik
[Ol Piksa long pes 8]
Yu inap bilip tru long ol tok profet bilong Baibel long nupela taim