Wastaua INTENET LAIBRERI
Wastaua
INTENET LAIBRERI
Tok Pisin
  • BAIBEL
  • Ol PABLIKESEN
  • Ol MITING
  • w05 5/1 p. 23-28
  • Taim Mi No Gat Strong, Long Dispela Taim Mi Gat Strong

No gat vidio bilong dispela seksen.

Sori, popaia kamap long lodim vidio.

  • Taim Mi No Gat Strong, Long Dispela Taim Mi Gat Strong
  • Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—2005
  • Ol Liklik Het Tok
  • Wankain Infomesen
  • Mi Amamas Long Kisim Save Long Pasin Laikim Bilong God
  • Ol i Birua Long Mi
  • Ami Bilong Hitler i Kam Long Ostria
  • Mi Go Long Banis Kalabus
  • “Bai Mi Sutim Yu”
  • Mi Lusim Kalabus
  • Mi Hait Long Ples Maunten
  • Strong Bilong Jehova “i Save Kamap Strong Tru Long Ol Man i No Gat Strong”
  • Jehova i Helpim Mipela Long Sanap Strong Aninit Long Ol Hatpela Gavman
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—2007
  • Mi Bilip Olsem Jehova Bai Lukautim Mi
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—2004
  • Bai Mi Givim Wanem Samting i Go Bek Long Jehova?
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—2009
  • Stap Gut Long God Long Natsi Jemani
    Kirap!—1993
Lukim Moa
Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—2005
w05 5/1 p. 23-28

Laip Stori

Taim Mi No Gat Strong, Long Dispela Taim Mi Gat Strong

Stori bilong Leopold Engleitner

Ofisa bilong SS i kamautim gan bilong em. Em i makim gan long het bilong mi na i askim mi: “Yu redi long dai? Bai mi sutim yu, long wanem, yu no laik senis.” Mi bosim gut nek na bai nek i no ken guria, na mi tok: “Mi redi.” Mi pasim ai, na wet long em i pulim triga, tasol i no gat wanpela samting i kamap. Em i bikmaus: “Maski long kilim yu! Yu longlong man stret!” na em i rausim gan long het bilong mi. Olsem wanem dispela samting i kamap long mi?

MAMA i karim mi long Julai 23, 1905, long taun Aigen-Voglhub i stap namel long ol maunten bilong Ostria. Mi namba wan pikinini. Papa i wok long wanpela somil, na Mama i pikinini bilong wanpela fama. Maski papamama i stap rabis, ol i manmeri bilong wok. Taim mi pikinini, mi stap long Bad Ischl, klostu long Salzburg, we i gat ol bikpela maunten na ol gutpela raunwara.

Taim mi liklik yet, mi save tingim ol hevi ol man i no gat asua i save karim​—famili bilong mi i stap rabis, tasol i no dispela samting tasol, bun bilong baksait bilong mi i krungut. Baksait i pen nogut tru, olsem na mi no inap sanap stret. Long skul, ol i no larim mi i pilai spot (jimnastiks) na dispela i mekim na ol wanklas i save tok bilas long mi.

Long pinis bilong Wol Woa 1, paslain liklik long mi gat 14 krismas, mi kirap long painim wok mani na bai mi no ken i stap rabis moa. Oltaim mi hangre, na planti taim mi gat bikpela fiva i daunim tru strong bilong mi. As bilong dispela fiva em bikpela sik kus bilong Spen, em i bin kilim i dai planti milion manmeri. Taim mi askim ol fama long wok, planti i save tok: “Mipela i no gat wok bilong givim long ol man i no gat strong?” Tasol wanpela gutpela fama i kisim mi long wok.

Mi Amamas Long Kisim Save Long Pasin Laikim Bilong God

Maski Mama i strongpela Katolik, mi no save go long lotu, na wanpela as na mi no go, em papa bilong mi i no strong tumas long ol samting bilong lotu. Mi save tingting planti long pasin bilong lotu long ol imis, em planti Katolik i save mekim.

Wanpela taim long Oktoba 1931, wanpela pren i askim mi long go long wanpela miting bilong lotu bilong ol Sumatin Bilong Baibel, em nem bilong ol Witnes Bilong Jehova long dispela taim. Mi go, na mi kisim ol bekim bilong Baibel long ol bikpela askim, olsem: God i orait long pasin bilong lotu long ol imis? (Kisim Bek 20:​4, 5) I gat bikpaia i stap? (Saveman 9:5) Ol man i dai pinis, ol bai kirap bek?​—Jon 5:​28, 29.

Samting mi amamas tru long en i olsem: God i no orait long ol bikpela pait ol man i kamapim, maski ol i tok ol i mekim long nem bilong God. Mi kisim save olsem ‘God yet em i as bilong pasin bilong laikim ol arapela’ na em i gat wanpela gutpela nem, Jehova. (1 Jon 4:8; Song 83:​18, NW ) Mi amamas tru long kisim save olsem long rot bilong Kingdom Bilong Jehova, ol man inap stap laip oltaim na stap amamas long graun i kamap Paradais. Mi kisim save tu olsem God i bin makim sampela man i no gutpela olgeta long mekim wok wantaim Jisas long Kingdom Bilong God long heven. Mi redi long wok strong long helpim wok bilong dispela Kingdom. Olsem na long Me 1932, mi kisim baptais na kamap wanpela Witnes Bilong Jehova. Bilong mekim olsem, mi mas i gat strongpela bel, long wanem, klostu olgeta man long Ostria long dispela taim ol i bilong lotu Katolik na ol i no orait long ol narapela lotu.

Ol i Birua Long Mi

Papamama i bel hevi stret taim mi lusim misin, na kwiktaim pris i tokaut long dispela samting long haus lotu. Taim ol neiba i lukim mi, ol i save spet long graun bilong kamapim kros bilong ol. Tasol maski ol i mekim olsem, mi gat strongpela tingting long mekim wok bilong God fultaim, na mi kirap mekim wok painia long Janueri 1934.

Lain politik ol i kolim Natsi i wok long kamap strong long provins bilong mipela, olsem na long sait bilong politik ol man i save wari na tingting planti. Taim mi mekim wok painia long hap bilong Styrian Valley long Enns, ol polis i wok long ranim mi, na mi mas bihainim “pasin bilong ol snek.” (Matyu 10:16) Namel long 1934 na 1938, bikpela pasin birua i painim mi. Maski mi no gat wok mani, gavman i no larim mi long kisim mani ol i save tromoi bilong helpim ol man i no gat wok mani. Na tu, kot i makim mi long kalabus, long wanem, mi save autim tok​—sampela taim mi stap sotpela taim tasol long kalabus na 4-pela taim mi stap longpela taim liklik.

Ami Bilong Hitler i Kam Long Ostria

Long Mas 1938, ol soldia bilong Hitler i kam insait long Ostria. Insait long sampela de tasol, ol i salim 90,000 manmeri​—olsem 2 pesen bilong olgeta manmeri i bikpela pinis​—i go long ol kalabus. Ol i sutim tok long ol olsem ol i bin birua long wok gavman bilong ol Natsi. Ol Witnes Bilong Jehova i redi long samting em bai kamap. Long 1937, sampela bratasista long kongrigesen em pastaim mi bin stap long en, ol i raun long wilwil inap 350 kilomita i go long Prague bilong bung long wanpela kibung intenesenel. Long kibung ol i kisim save long ol samting nogut ol Natsi i mekim long ol wanbilip bilong mipela long Jemani. Em i klia tru olsem nau em taim bilong mipela long Ostria long kisim hevi.

Kirap long taim ol soldia bilong Hitler i kam insait long Ostria, ol Witnes Bilong Jehova i mas mekim ol miting na wok autim tok bilong ol long pasin hait. Ol brata Kristen long hapsait bilong boda long Swiselan ol i save bringim ol buk na nius bilong Baibel i kam long mipela long pasin hait, tasol ol dispela buk i no inap. Olsem na ol brata long Vienna i hait na wokim sampela buk moa. Planti taim mi mekim wok bilong kisim ol dispela buk i go long ol Witnes.

Mi Go Long Banis Kalabus

Long Epril 4, 1939, taim mi na 3-pela wanlotu Kristen i mekim Memorial bilong tingim dai bilong Krais, long Bad Ischl, polis Gestapo i kam na holim mipela. Ol i kisim mipela long ka i go long polis hetkota long Linz. Em namba wan taim mi bin raun long wanpela ka, tasol mi no kisim amamas long dispela raun, long wanem, mi wok long tingting planti. Long Linz, ol i sutim sutim planti askim long mi, tasol mi no laik lusim bilip bilong mi. Faipela mun bihain, ol i kisim mi i go sanap long ai bilong wanpela jas long provins Upper Austria. Jas i tok ol i no ken kotim mi moa, tasol dispela i no pinisim ol hevi bilong mi. Ol arapela 3-pela ol i bin salim ol i go long ol banis kalabus, na ol i dai​—ol i stap gut long God i go inap long pinis.

Mi stap long rum gat, na long Oktoba 5, 1939, ol i tok ol bai kisim mi i go long banis kalabus Buchenwald long Jemani. Long tren stesin long Linz, wanpela tren i wetim mipela ol kalabus. Ol ka bilong tren i gat ol sel insait long ol. Ol wan wan sel inap long tupela man. Man i stap long sel bilong mi em Dokta Heinrich Gleissner, bipo em gavena bilong Upper Ostria.

Mi na Dokta Gleissner i toktok wantaim. Em i laik save long dispela hevi i bin painim mi, na em i tok em i sori nogut tru olsem taim em i bin stap gavena, ol Witnes Bilong Jehova long provins bilong em ol i bin kisim hevi long kot. Em i tok: “Mista Engleitner, mi no inap stretim dispela rong, tasol mi laik tok sori. Gavman bilong mipela i gat asua long rongim yupela. Sapos bihain mi inap helpim yu, bai mi amamas long mekim.” Taim woa i pinis, mi bin bungim em gen. Em i helpim mi long kisim pensen em gavman i givim long ol man i bin kisim hevi long han bilong ol Natsi.

“Bai Mi Sutim Yu”

Long Oktoba 9, 1939, mi kamap long banis kalabus Buchenwald. Bihain liklik, ol i toksave long ofisa bilong kalabus olsem wanpela Witnes i stap, na em i wok strong moa yet long mekim nogut long mi. Em i paitim mi nogut tru. Taim em i luksave olsem em i no inap subim mi long lusim bilip, em i tok: “Engleitner, bai mi sutim yu. Tasol pastaim, bai mi larim yu i raitim wanpela pas bilong tok gutbai long papamama bilong yu.” Mi tingim sampela tok bilong mekim gut bel bilong ol, tasol taim mi kirap long rait, em i save paitim han bilong mi, na mi no rait gut. Em i lap nogut na i tok: “Em longlong! Em i no inap rait gut. Tasol dispela i no pasim em long ritim Baibel, a?”

Orait nau ofisa i kamautim gan bilong em na makim het bilong mi. Em i laik giamanim mi olsem em bai pulim triga, olsem pastaim mi bin stori long en. Orait nau em i subim mi i go insait long wanpela liklik sel i gat planti man i pulap long en. I no gat spes bilong slip, olsem na long nait olgeta mi sanap tasol. Tasol maski sapos i bin i gat ples bilong slip, mi no inap, long wanem, olgeta hap bilong bodi bilong mi i pen nogut tru. Ol lain i stap long sel wantaim mi ol i no mekim gut bel bilong mi. Ol i tok: “Yu westim nating laip bilong yu​—lotu bilong yu em wanpela rabis lotu tasol yu laik dai long en!” Dokta Gleissner i stap long narapela sel klostu. Em i harim tok bilong ol samting i bin painim mi na em i tok, “Pasin bilong mekim nogut tru long ol Kristen em i kirap gen!”

Long taim bilong san long 1940, ol i tokim olgeta kalabusman ol i mas mekim wok long Sande, long hap bilong katim ston. Sande em de ol i bin makim bilong mipela i no ken wok, tasol nau ol i tokim mipela long wok long Sande bilong bekim “ol rong” bilong sampela kalabusman. Ol i tokim mipela long kisim ol bikpela ston na karim ol i go bek long banis kalabus. Tupela kalabusman i wok long putim wanpela traipela ston long baksait bilong mi. Dispela ston i hevi nogut tru, na klostu mi laik pundaun. Tasol Arthur Rödl, em Lagerführer (bos bilong kalabus) na ol man i save pret long em, em i helpim mi. Em i lukim mi i hatwok tru long karim ston, na em i tokim mi: “Bai yu no inap kamap long kem wantaim dispela ston long baksait bilong yu! Putim i go daun. Wantu!” Em wanpela tok mi amamas long bihainim. Orait nau Rödl i makim wanpela ston i liklik na em i tok: “Kisim dispela, na bringim i go bek long kem! Bai i no hatwok tumas long karim.” Bihain, em i tokim supavaisa bilong mipela: “Larim ol Sumatin Bilong Baibel i go bek long ples slip. Wok ol i mekim pinis em inap long dispela de!”

Taim mi pinis wok long olgeta wan wan de, mi save amamas long bung wantaim famili spirit bilong mi. Mipela i bin stretim rot bilong kisim ol kaikai bilong spirit. Wanpela brata i save raitim wanpela ves bilong Baibel long wanpela hap pepa na givim long ol arapela. Na long pasin hait wanpela brata i bin bringim wanpela Baibel i kam insait long kem. Mipela i brukim i go long ol wan wan buk. Inap 3-pela mun mi holim buk bilong Jop. Mi save haitim long ol sok bilong mi. Stori bilong Jop i bin helpim mi long sanap strong.

Long Mas 7, 1941, ol i salim mi wantaim planti narapela i go long banis kalabus Niederhagen. Helt bilong mi i wok long go nogut moa yet. Wanpela taim, ol i tokim mi wantaim tupela brata long putim ol tul i go long ol bikpela bokis. Taim mipela i mekim pinis, mipela i wokabaut wantaim ol arapela kalabus i go bek long banis kalabus. Wanpela soldia i lukim olsem mi no wokabaut hariap. Em i kros nogut tru na wantu, em i kikim mi long baksait. Mi kisim bikpela bagarap long dispela. Pen bilong en i nogut tru, tasol maski mi pilim bikpela pen, neks de mi go long wok.

Mi Lusim Kalabus

Long Epril 1943, olgeta lain i lusim banis kalabus Niederhagen na kalabus i stap nating. Ol i salim mi i go long banis kalabus long Ravensbrück. Long Jun 1943, ol i tok rot i op long mi ken lusim dispela banis kalabus. Bilong mi ken lusim kalabus, i no olsem mi mas lusim bilip, olsem bipo ol i tok, nogat. Mi mas orait tasol long mekim wok skin long wanpela fam, olsem wanpela leba, i go inap long taim mi dai. Mi orait long dispela bambai mi inap lusim ol hevi bilong kalabus. Mi go lukim dokta bilong kalabus laspela taim. Dokta i kirap nogut long lukim mi. Em i tok: “Man! Yu stap yet wanpela Witnes Bilong Jehova!” Mi bekim tok: “Dokta, yu tok stret.” Em i tok: “Sapos olsem, mi no ken larim yu i lusim kalabus. Tasol yu wanpela pipia man stret, olsem na mi bai amamas sapos mi no inap lukim yu gen.”

Em i tok stret. Mi luk nogut tru. Ol musmus i bin kaikaim skin bilong mi, wanpela yau bilong mi i pas liklik we ol i bin paitim mi, na ol sua i gat susu ol i karamapim olgeta hap bodi bilong mi. Inap 46 mun mi bin sot tru long ol samting mi mas i gat, na hangre olgeta taim, na mekim wok leba, olsem na hevi bilong mi em 28 kilo tasol. Skin bilong mi i olsem taim mi lusim Ravensbrück long Julai 15, 1943.

Ol i putim mi long tren i no gat soldia i was long mi na salim mi i go bek long as ples. Taim mi kamap pinis, mi go ripot long lain bilong Gestapo long hetkota bilong ol long Linz. Ofisa bilong Gestapo i givim ol pepa long mi i makim olsem ol i larim mi i lusim kalabus, na em i tok: “Sapos yu ting mipela i bin larim yu i go fri na bai yu ken kirap gen long mekim wok hait bilong yu, yu popaia stret! Yu bai kisim taim stret sapos mipela i lukim yu i mekim wok autim tok.”

Nau mi stap gen wantaim famili! Mama i no bin senisim wanpela samting long rum bilong mi, kirap long taim ol polis i kam holim mi, long Epril 4, 1939. Baibel tu i stap long tebol klostu long bet bilong mi, na i op i stap yet! Mi nildaun na beten tok tenkyu long God.

I no longtaim na ol i salim mi i go wok long wanpela fam long ples maunten. Papa bilong dispela fam, em wanpela pren mi bin save long em taim mi liklik, na em i givim sampela mani long mi olsem pe, maski em i no gat wok long mekim olsem. Paslain long woa, dispela pren i bin larim mi i haitim sampela buk bilong Baibel long graun bilong em. Mi amamas long mekim gutpela wok long ol dispela buk bilong strongim mi long ol samting bilong spirit. Mi gat olgeta samting mi mas i gat, na mi tingting strong long stap long fam na mekim wok inap long woa i pinis.

Mi Hait Long Ples Maunten

Tasol dispela taim bilong mi long stap fri na stap gut, i no longpela taim. Namel long mun Ogas long 1943, ol i tokim mi long go lukim dokta bilong ami na bai em i ken skelim mi. Pastaim em i tok mi no inap long insait long ami, long wanem, baksait bilong mi i krungut. Tasol wanpela wik bihain, dispela dokta i senisim ripot bilong em na raitim tok olsem: “Helt bilong em i gutpela inap long em i ken insait long ami.” Inap wan na hap yia samting lain bilong ami i no bin save mi stap we, tasol long Epril 17, 1945, paslain liklik long woa i pinis, ol i painimaut pinis mi stap we. Ol i tokim mi long go long hap bilong bikpela pait.

Mi kisim sampela kaikai na klos na wanpela Baibel na ranawe i go hait long ol maunten i stap klostu. Pastaim, mi inap slip ausait, tasol bihain bikpela kol i kamap na planti ais i pundaun, na klos bilong mi i wet olgeta. Mi wokabaut i go na kamap long wanpela liklik haus, 1,200 mita antap long mak bilong solwara. Skin i guria nogut tru na mi laitim paia bilong hatim skin na draim klos. Skin i les tru na mi slip i dai long wanpela bang klostu long paia. I no longtaim na mi pilim bikpela pen. Klos bilong mi i paia. Mi tanim tanim nabaut long plua bilong mekim i dai paia. Ol liklik liklik buk i kamap na karamapim olgeta hap bilong baksait bilong mi.

Maski ol soldia inap lukim mi, mi go bek long fam, paslain long tulait i bruk, tasol meri bilong fama i pret na em i no larim mi i stap, em i tok ol soldia i wok long painim mi. Olsem na mi go long papamama. Pastaim papamama ol tu i pret liklik long larim mi i stap, tasol bihain ol i orait long mi ken slip long wanpela rum antap we ol i save bungim ol kunai i drai pinis, na Mama i putim marasin long ol sua. Bihain long tupela de, papamama i tok ol i pret, olsem na mi go hait gen long ol maunten.

Long Me 5, 1945, bikpela nois i kirapim mi long slip. Mi lukim ol balus bilong Amerika i flai klostu long graun. Long dispela taim stret, mi save olsem gavman bilong Hitler i pinis! Spirit bilong Jehova i bin strongim mi long sanap strong na karim bikpela hevi tru. Mi pilim tok bilong Song 55:22 i stret tru, em i bin mekim gut bel bilong mi kirap long taim ol dispela hevi i bin painim mi. Mi bin ‘putim ol hevi mi karim long han bilong Jehova,’ na maski mi no gat strong, em i bin strongim mi long taim mi wokabaut “long ples nogut na bikpela tudak.”​—Song 23:4.

Strong Bilong Jehova “i Save Kamap Strong Tru Long Ol Man i No Gat Strong”

Bihain long pinis bilong woa, isi isi ol samting i stat long kamap gutpela gen long laip bilong mi. Pastaim, mi kisim wok long dispela fam bilong pren bilong mi. Tasol long Epril 1946, ami bilong Amerika i bin kam stap long Ostria ol i tok mi no gat wok moa long mekim wok leba long ol fam i go inap long taim mi dai.

Long pinis bilong woa, ol brata Kristen long taun Bad Ischl na ol hap klostu, ol i kirap long mekim ol miting long olgeta wik. Ol i givim bel tru long wok autim tok. Mi kisim wok mani olsem wanpela sekiuriti long wanpela faktori, olsem na mi inap mekim yet wok painia. Bihain mi sindaun long hap bilong St. Wolfgang, na long 1949, mi maritim Theresia Kurz, em i bin marit bipo na em i gat wanpela pikinini meri. Mipela i stap 32 yia wantaim. Long 1981, gutpela poroman bilong mi i bin kisim sik, em i dai. Mi bin lukautim em 7-pela yia.

Bihain long indai bilong Theresia, mi kirap mekim gen wok painia, na dispela i strongim gut bel bilong mi. Long nau, mi save mekim wok painia na wok elda long kongrigesen bilong mi long Bad Ischl. Mi stap long wilsia, olsem na mi save sindaun long wanpela pak long Bad Ischl o long ai bilong haus bilong mi yet na tilim ol buk na nius bilong Baibel na toktok wantaim ol man long tok bilong Kingdom. Taim mi toktok wantaim ol man long Baibel, dispela i givim bikpela amamas long mi.

Taim mi tingting i go bek long ol samting i bin kamap bipo, mi ken tokaut olsem ol dispela hevi mi bin karim i no bin mekim mi i kros o bel nogut. Tru, sampela taim ol dispela hevi i bin mekim na mi bel hevi. Tasol pasin bilong mi long pas gut wantaim God Jehova i bin helpim mi. Mi pilim tru ol tok em Bikpela i bin givim long Pol, “Strong bilong mi em i save kamap strong tru long man i no gat strong.” Nau mi gat klostu 100 krismas, na mi ken wanbel wantaim aposel Pol na tok: “Sapos long dispela wok bilong Krais mi no gat strong, na ol man i mekim nogut long mi, na ol kain kain hevi na trabel i kisim mi, na ol man i wok long bagarapim mi, orait bel bilong mi i save stap gutpela tasol. Long wanem, taim mi no gat strong, long dispela taim tasol mi gat strong tru.”​—2 Korin 12:​9, 10.

[Ol Piksa long pes 25]

Gestapo i kisim mi, Epril 1939

Pepa bilong ol tok em ol Gestapo i kotim mi long en, Me 1939

[Kredit Lain]

Both images: Privatarchiv; B. Rammerstorfer

[Piksa long pes 26]

Mi hait long ol maunten klostu

[Piksa Kredit Lain long pes 23]

Foto Hofer, Bad Ischl, Austria

    Tok Pisin Pablikesen (1983-2025)
    Log Aut
    Log In
    • Tok Pisin
    • Serim
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ol Lo Bilong Yusim
    • Privacy Policy
    • Ol Praivesi Seting
    • JW.ORG
    • Log In
    Serim