Wastaua INTENET LAIBRERI
Wastaua
INTENET LAIBRERI
Tok Pisin
  • BAIBEL
  • Ol PABLIKESEN
  • Ol MITING
  • w06 11/15 p. 14-16
  • Christophe Plantin—Man Bilong Go Pas Long Prinim Baibel

No gat vidio bilong dispela seksen.

Sori, popaia kamap long lodim vidio.

  • Christophe Plantin—Man Bilong Go Pas Long Prinim Baibel
  • Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—2006
  • Ol Liklik Het Tok
  • Wankain Infomesen
  • “Wok na No Ken Les”
  • ‘Nambawan Bikpela Wok Bilong Prinim Buk’
  • Wanpela Helpim i Stap Longtaim
  • Baibel Royal—Wanpela Bikpela Wok Bilong Ol Saveman
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—2005
  • Baibel Komplutensian Poliglot—Wanpela Bikpela Tul Long Wok Bilong Tanim Tok
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—2004
  • Baibel Long Tok Spen i Abrusim Bagarap
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—1992
  • Yu Tingim Yet?
    Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—2004
Lukim Moa
Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—2006
w06 11/15 p. 14-16

Christophe Plantin​—Man Bilong Go Pas Long Prinim Baibel

JOHANNES GUTENBERG (1397-1468 samting) i gat nem tru long prinim namba wan Baibel long masin. Tasol i no planti man i save long Christophe Plantin. Em i wanpela man bilong go pas long prinim ol buk na em i mekim bikpela wok long wokim ol buk na Baibel ol man bilong olgeta hap ol inap kisim long ol yia kirap long 1555 samting.

Mama i bin karim Christophe Plantin long 1520 samting long Saint-Avertin, long Frans. Plantin i laik mekim wok bilong em long wanpela hap we ol man i orait long ol narapela narapela lotu na em i gat rot long kisim wok i gat gutpela pe liklik, winim Frans. Olsem na taim em i gat 28 krismas samting, em i go sindaun long Antwerp.

Pastaim Plantin i mekim wok bilong pasim skin long ol buk na wokim ol bilas samting long skin bilong bulmakau. Planti maniman i gat bikpela laik tru long baim ol naispela samting em i wokim. Tasol wanpela samting i kamap long 1555 na Plantin i senisim wok bilong em. Em i bin wokim wanpela paus long skin bulmakau, em bilong King Philip Namba 2 bilong Spen i bosim hap bilong nambis namel long Jemani na Frans. Tasol taim Plantin i wokabaut long wanpela rot long Antwerp bilong bringim paus i go long king, sampela spakman i sutim em long bainat long sol bilong em. Bihain Plantin i kamap orait gen, tasol em i no inap mekim moa ol strongpela wok, olsem na em i mas lusim wok bilong em. Gopas bilong wanpela lain bilong lotu Anabaptis, em Hendrik Niclaes, i givim mani long Plantin na em i kirapim wok bilong prinim ol buk.

“Wok na No Ken Les”

Haus we i gat ol masin bilong prinim buk, Plantin i givim nem long en olsem De Gulden Passer (Kompas Gol). Long mak bilong bisnis bilong em, em i wokim tupela kompas i gat rait “Labore et Constantia,” i olsem “Wok na No Ken Les.” Dispela nem i stret tru long pasin bilong Plantin, em man bilong wok.

Plantin i bin stap long taim bilong bikpela kros pait bilong ol samting bilong lotu na politik long Yurop, na em i laik abrusim hevi bilong en. Wok bilong prinim ol buk i bikpela samting moa long em, winim ol narapela samting. Tru, taim sampela lain i bruk long misin na lotu Talatala i kamap, em i orait long ol, tasol man bilong raitim buk, em Maurits Sabbe, em i tok, ‘Plantin i kamapim olsem em i gat tupela bel long ol samting bilong lotu.’ Long dispela as, planti man i sutim tok long Plantin olsem em i save wokim ol buk i daunim ol bilip bilong Misin Katolik. Olsem na long 1562 em i mas ranawe i go long Paris na em i stap inap wanpela yia samting long dispela hap.

Long 1563, Plantin i kam bek long Antwerp na em i wokim kontrak wantaim ol bisnisman i gat bikpela mani, em sampela i bihainim bilip bilong lain Calvin. Ol i wok wantaim inap 5-pela yia, na insait long dispela taim ol i wokim 260 kain buk long ol masin bilong Plantin. Sampela em ol Baibel long tok ples Hibru, Grik, na Latin, na naispela Baibel Katolik bilong ol Holan, ol i kolim Baibel Louvain, ol i bilasim gut long gol na silva samting.

‘Nambawan Bikpela Wok Bilong Prinim Buk’

Long 1567, taim planti man long hap bilong nambis namel long Jemani na Frans ol i bikhet long Spen na kros pait i go bikpela, King Philip Namba 2 i salim Bikman Bilong Alba bilong i stap nambawan gavman long dispela hap. Bikman i kisim namba na strong long king na em i wok strong long pinisim pasin bilong ol Talatala long bikhet long Spen. Olsem na Plantin i kirapim wanpela bikpela wok tru em i ting bai pinisim dispela tok olsem em i man bilong daunim ol bilip bilong Misin Katolik. Em i tingting long wokim wanpela Baibel long ol tok ples ol i bin raitim Baibel long pastaim tru. Bilong mekim dispela bikpela wok, Plantin i kisim tok orait na helpim long King Philip Namba 2. King i tok promis long givim mani long em bilong mekim dispela wok na em i salim wanpela saveman i gat nem, em Arias Montano, bilong bosim dispela wok.

Montano em i saveman bilong mekim ol tok ples, na em i wok inap long 11-pela aua long olgeta de. Sampela man bilong Spen, Beljam, na Frans i gat save long ol tok ples, ol i helpim Montano. Ol i gat laik long wokim wanpela nupela Baibel Komplutensian Poliglot, em wanpela Baibel i gat nem tru.a Insait long en i gat Baibel Latin Vulgate, Grik Septuagint, Olpela Testamen long tok Hibru, na tu, Targum bilong tok Aram na Baibel Siria Peshitta wantaim ol tok bilong ol long tok Latin.

Ol i kirap prinim long 1568. Ol i pinisim dispela traipela wok long 1572. Dispela em sotpela taim tru long dispela taim bipo. Montano i raitim pas long King Philip Namba 2 olsem: “Insait long wanpela mun mipela i mekim bikpela wok tru, winim wok ol i mekim long Rom insait long wanpela yia.” Plantin i prinim 1,213 nupela Baibel Poliglot, na olgeta wan wan i gat 8-pela bikpela volium. Long namba wan pes we nem bilong Baibel i stap long en, ol i wokim piksa bilong wanpela laion, bulmakau, weldok, na pikinini sipsip ol i stap isi na kaikai wantaim long wanpela bikpela dis, em i makim tok bilong Aisaia 65:25. Pe bilong 8-pela volium, em 70 gilda​—em bikpela mani tru, long wanem, long dispela taim ol wan wan famili i save kisim pe olsem 50 gilda long wanpela yia. Bihain dispela Baibel i kisim nem Antwerp Poliglot. Na ol i kolim tu olsem Biblia Regia (Baibel Bilong King), long wanem, King Philip Namba 2 i bin putim mani bilong helpim dispela wok.

Maski Pop Gregory Namba 13 i bin orait long dispela Baibel, sampela i sutim strongpela tok long Arias Montano long dispela wok bilong em. Wanpela as na ol i mekim olsem, em Montano i tingim Baibel long tok Hibru i winim Baibel Latin Vulgate. Nambawan birua bilong em, em León de Castro bilong Spen, wanpela tisa bilong lotu, na em i ting ol man i mas bihainim tok bilong Baibel Latin Vulgate tasol. De Castro i sutim tok long Montano olsem em i bin paulim hap tok bilong Baibel bilong daunim bilip bilong God Triwan. Olsem: De Castro i lukim olsem Baibel Siria Peshitta i lusim hap tok bilong 1 Jon 5:7 i no hap tru bilong Baibel, em i tok, “long heven, Papa, Tok, na Holi Spirit, tripela i wanpela tasol.” (King James Version) Tasol Kot Bilong Misin Bilong Spen i tok Montano i no bin bikhet long Misin na em i no gat asua. Sampela i ting Baibel Antwerp Poliglot i “nambawan bikpela wok tru em wanpela man bilong prinim buk i bin mekim long ol yia namel long 1500 na 1600.”

Wanpela Helpim i Stap Longtaim

Planti man bilong prinim buk long dispela taim bipo ol i gat tupela o 3-pela masin tasol bilong prinim buk. Tasol long taim wok bilong Plantin long prinim ol buk i go bikpela tru, em i gat olsem 22 masin na 160 wokman. Long olgeta hap em Spen i bosim, Plantin i gat nem olsem saveman tru bilong prinim buk.

Tasol long hap bilong nambis namel long Jemani na Frans pasin bilong bikhet long ol Spen i go bikpela moa. Antwerp tu i insait long dispela kros pait. Long 1576, sampela soldia bilong Spen i mekim wok long ol dispela hap ol i no kisim pe, olsem na ol i bikhet na pait na ol i mumutim olgeta samting bilong taun, na ol i kukim 600 haus na kilim i dai planti tausen manmeri bilong Antwerp. Ol bisnisman i ranawe lusim taun. Dispela i mekim na bikpela hap mani bilong Plantin i lus. Na tu, em i mas baim ol dispela bikhetlain soldia long bikpela mani moa.

Long 1583, Plantin i lusim Antwerp na i go sindaun long Leiden, em wanpela taun long hap not bilong Antwerp na i longwe olsem 100 kilomita. Em i kamapim wanpela haus bilong prinim ol buk na ol i makim em olsem man bilong prinim ol buk bilong Yunivesiti Leiden, em ol Talatala bilong lain Calvin i bin kamapim. Em nau, ol i sutim gen tok long Plantin olsem em i no stap gut long Misin Katolik. Olsem na Plantin i go bek long Antwerp long pinis bilong 1585, bihain liklik long taim ol Spen i kisim bek dispela taun. Long dispela taim em i gat 65 krismas samting, na dispela haus bilong prinim ol buk, ol i kolim Kompas Gol, i gat 4-pela wokman tasol na ol i mekim wok long wanpela masin tasol. Plantin i kisim sampela masin moa bilong mekim dispela wok i go bikpela gen, tasol em i no kamap gutpela gen olsem long pastaim, na Plantin i dai long Julai 1, 1589.

Insait long 34 yia, Christophe Plantin i bin prinim 1,863 edisen bilong ol buk, inap olsem 55 long olgeta wan wan yia. Long nau tu, dispela bai i wanpela traipela wok tru bilong wanpela man bilong prinim buk! Tru, Plantin yet i laik abrusim pasin bilong bihainim strong wanpela bilip, tasol wok bilong em i kirapim strong pasin bilong prinim ol buk, na i kirapim ol man tu long stadi long Baibel. (2 Timoti 3:16) Tru tumas, Plantin wantaim ol narapela man bilong prinim ol buk long taim bilong em ol i helpim gut tru wok bilong opim rot bilong ol man nating long kisim ol Baibel.

[Futnot]

a Dispela Baibel i gat ol narapela narapela tok ples long en, ol i bin wokim long 1517. Em i gat ol tok bilong Baibel long tok Hibru, tok Grik, tok Latin, na sampela hap long tok Aram. Lukim “Baibel Komplutensian Poliglot​—Wanpela Bikpela Tul Long Wok Bilong Tanim Tok,” long Wastaua bilong Epril 15, 2004, pes 28-31.

[Blok/Piksa long pes 15]

HAUS TUMBUNA PLANTIN-MORETUS

Haus long taun Antwerp em Plantin wantaim lain famili na tumbuna pikinini bilong em i bin sindaun na mekim wok long en, ol i makim olsem haus tumbuna na ol i opim long 1877 bilong ol manmeri i ken kam lukim. Ol narapela haus bilong prinim ol buk bilong dispela taim bipo ol i no stap moa; dispela haus bilong Plantin tasol i stap yet. I gat 5-pela masin bilong prinim buk ol i bin wokim long ol yia namel long 1600 na 1800 na ol i stap ples klia bai ol man inap lukim. Tupela masin moa i stap yet​—ol i olpela tru winim ol narapela i stap long graun​—ol i bin wokim bihain liklik tasol long taim bilong Plantin. Dispela haus tumbuna i gat olsem 15,000 liklik samting bilong wokim ol leta olsem i stap long taipraita, na 15,000 liklik blok diwai, na 3,000 plet bras ol i bin katim piksa olsem bilas long en. Laibreri bilong haus tumbuna i gat 638 pepa manuskrip bilong ol yia namel long yia 800 na 1600 na 154 buk ol i bin prinim paslain long 1501. Wanpela em Baibel bilong Gutenberg em i bin prinim paslain long 1461, na wanpela Baibel Antwerp Poliglot bilong Plantin i gat nem tru.

[Piksa long pes 15]

Arias Montano

[Piksa long pes 16]

Baibel Antwerp Poliglot i gat ol ves long tok Hibru, Latin “Vulgate,” na Grik “Septuagint,” wantaim Siria “Peshitta” na wanpela Targum bilong tok Aram wantaim ol ves ol i bin tanim long tok Latin

[Kredit Lain]

By courtesy of Museum Plantin-Moretus/Stedelijk Prentenkabinet Antwerpen

[Piksa Kredit Lain long pes 15]

Both images: By courtesy of Museum Plantin-Moretus/Stedelijk Prentenkabinet Antwerpen

    Tok Pisin Pablikesen (1983-2025)
    Log Aut
    Log In
    • Tok Pisin
    • Serim
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ol Lo Bilong Yusim
    • Privacy Policy
    • Ol Praivesi Seting
    • JW.ORG
    • Log In
    Serim