Olsem Wanem Long Tairoit Bilong Yu?
DISPELA STORI I KAM LONG BRASIL
SARA i bel hevi tru taim bebi bilong em i lus long bel taim em i gat bel inap 2-pela mun samting. Inap 1-pela yia bihain, narapela bebi i lus gen long bel bilong em. Ol dokta i mekim ol tes, tasol ol i no painim as bilong dispela samting. Bihain, Sara i wok long putim skin, maski em i eksasais na skelim gut kaikai em i kisim. Na tu, tupela lek bilong em i wok long pen na em i save pilim kol. Ol dokta i kisim ol blut tes na kisim sken long tairoit glan bilong em, na ol i kisim save olsem Sara i gat wanpela sik (Hashimoto’s thyroiditis) bilong tairoit, na ating dispela i as na ol bebi i lus long bel.a
Olsem planti manmeri, Sara tu i no bin tingim tumas tairoit bilong em. Tasol taim em i wok long sik, dispela i kamapim long ples klia olsem tairoit glan em i wanpela bikpela samting tru.
Tairoit Glan
Tairoit em i liklik glan i luk olsem bataplai, na em i stap long fran bilong nek. Tairoit i gat tupela hap i raunim winpaip, na hevi bilong tairoit glan em 25 gram samting. Em i wanpela bilong ol hap bilong bodi i save kamapim, bungim, na salim ol homon i go stret long blut.
Tairoit i gat planti liklik liklik paus i pulap long wara i gat ol tairoit homon long en. Ol dispela homon i gat planti marasin aidin long en. Klostu 80 pesen bilong aidin insait long bodi i stap long tairoit. Sapos bodi i sot long aidin, dispela inap mekim na tairoit i gro na i kamap bikpela tumas. Taim ol pikinini i sot long aidin, bodi bilong ol i no kamapim planti homon, na dispela i mekim na bodi i no gro gut, na ol i kisim sik longlong.
Wok Bilong Ol Tairoit Homon
Ol i kolim ol tairoit homon olsem T3, RT3 (Reverse T3), na T4.b Homon T3 na RT3 i kam long T4, dispela samting i save kamap ausait long tairoit. Olsem na taim bodi i mas kisim sampela tairoit homon moa, tairoit glan i salim homon T4 i go long blut, na nau homon T4 na ol homon i kam long T4 inap mekim sampela samting long olgeta sel i stap long bodi.
Olsem ekselereta i save kontrolim spit bilong ensin bilong ka, ol tairoit homon i save kontrolim ol samting i kamap insait long ol sel, em ol samting i save givim strong long bodi na kamapim ol nupela sel. Olsem na ol tairoit homon i save kamapim na stretim ol sel, kontrolim spit bilong klok bilong man long pamim blut, givim strong long ol masol, na mekim hat bilong skin i stap long mak stret.
Ol tairoit homon i gat ol narapela bikpela wok tu. Ol i helpim lewa long rausim kolestrol nogut long blut. Kolestrol i go long wanpela kain wara i gat gip em lewa i kamapim na bihain i go long pekpek. Tasol sapos man i no gat inap tairoit homon, dispela inap mekim na mak bilong kolestrol nogut i go antap na mak bilong gutpela kolestrol i go daun.
Insait long bel, ol tairoit homon i save hariapim wok bilong kamapim wara long bel i save brukbrukim kaikai, na i strongim wok bilong taitim na slekim ol masol bilong ol rop bilong bel. Olsem na sapos man i gat planti tumas tairoit homon, em bai pekpek planti taim, na sapos man i no gat inap tairoit homon, bel bilong em bai pas.
Wanem Samting i Kontrolim Tairoit?
Wanpela hap (hypothalamus) bilong kru i kontrolim tairoit. Taim dispela hap bilong kru i save olsem bodi i nidim sampela tairoit homon moa, em bai toksave long wanpela glan (pituitary) i stap klostu, em dispela glan i stap long hap daunbilo bilong kru antap long maus. Dispela glan i salim homon TSH i go long blut, em dispela homon i save kirapim tairoit long wokim ol tairoit homon.
Olsem na long rot bilong glasim mak bilong homon TSH na tairoit homon long blut, ol dokta inap save tairoit i wok gut o nogat. Dispela em i bikpela samting, long wanem, man inap kisim sik bilong tairoit.
Taim Tairoit i No Wok Gut
Sik bilong tairoit inap kamap sapos man i no kisim inap aidin, bodi o tingting bilong em i kisim presa, sampela jin i no wok gut, ol sua samting, sampela marasin em i save kisim i pait long bodi, o em i gat sik we strong bilong bodi long sakim ol sik i bagarapim ol gutpela sel.c Tairoit i kamap bikpela tumas inap makim olsem tairoit i gat sik. Tairoit glan olgeta inap kamap bikpela o ol buk i kamap long en. Planti taim dispela i no kensa, tasol sapos tairoit i bikpela, man i mas go lukim dokta, long wanem, dispela inap makim olsem em i gat wanpela bikpela sik, olsem kensa.d
Tairoit i no wok gut i save kamapim planti tumas homon, o i no kamapim inap homon. Sik bilong tairoit inap kamap isi isi na man i no luksave long en, olsem na ating man i gat sik bilong tairoit inap planti yia na em i no save long dispela. Wankain olsem long ol narapela sik, gutpela samting inap kamap sapos ol dokta i painimaut hariap olsem man i gat sik bilong tairoit.
Ol sik bilong tairoit em planti i kisim em Hashimoto’s thyroiditis na Graves’ disease. Tupela sik wantaim em wanpela kain sik we strong bilong bodi long sakim ol sik i bagarapim ol gutpela sel, long wanem, ol i ting ol dispela gutpela sel i no hap tru bilong bodi. Planti meri i save kisim sik Hashimoto’s thyroiditis, winim ol man inap 6-pela taim, na planti taim dispela sik i mekim na tairoit i no kamapim planti homon. Na Graves’ disease tu em wanpela sik planti meri i save kisim, winim ol man inap 8-pela taim, na dispela sik i mekim na tairoit i kamapim planti tumas homon.
Ol man i gat narapela narapela tingting long hamas taim man i mas kisim tes bilong save em i gat sik bilong tairoit o nogat. Tasol planti i ting pasin bilong glasim ol nupela bebi i bikpela samting. (Lukim blok “Tes Bilong Sekim Ol Nupela Bebi.”) Sapos dokta i painimaut olsem tairoit i no kamapim planti homon, em bai makim sikman long kisim tes bilong painimaut olsem em i gat sik we strong bilong bodi long sakim ol sik i bagarapim tairoit glan o nogat. Tasol sapos tes i soim olsem tairoit i kamapim planti tumas homon, dokta bai kisim sken long tairoit, sapos sikmeri i no gat bel o givim susu long bebi. Sapos tairoit i gat ol buk, ating dokta i mas kisim liklik hap bilong en bilong em i ken glasim na painimaut olsem sikman i gat kensa o nogat.
Taim Man i Mas Kisim Marasin
Tairoit i kamapim planti tumas homon i save mekim na klok bilong man i pam hariap tumas, ol masol i guria, na man i tingting planti. I gat ol marasin inap helpim em long ol dispela samting. Narapela rot em ol i bagarapim ol tairoit sel na bai tairoit glan i no kamapim planti tumas homon. Na sampela taim ol i katim na rausim tairoit.
Ol sikman em tairoit bilong ol i no kamapim planti homon o dokta i bin rausim tairoit bilong ol, ol dokta i save tokim ol long kisim homon T4. Bilong ol dokta i ken givim marasin long mak stret, ol i save skelim sikman taim em i wok long kisim homon T4. I gat planti rot bilong helpim man i gat tairoit kensa, olsem marasin, operesen, kimoterapi, na aidin rediesen.
Sara i wok long kisim homon T4, na wanpela meri i gat save long wanem kain kaikai i stret, i bin helpim Sara long makim ol kaikai em i mas kisim. Dispela i bin kamapim gutpela samting. Ol manmeri olsem Sara i bin kisim save olsem, maski tairoit i liklik, em i wanpela bikpela samting. Olsem na lukautim yu yet—kisim gutpela kaikai i gat aidin long en, traim long abrusim pasin bilong tingting planti oltaim, na mekim ol samting bilong holimpas gutpela helt.
[Ol Futnot]
a Tairoit i no kamapim planti homon, dispela inap givim hevi long mama i gat bel, tasol planti meri husat i gat sik bilong tairoit ol i karim ol bebi i no gat sik. Mama i gat sik bilong tairoit, em i bikpela samting tru long em i kisim marasin homon, long wanem, pastaim bodi bilong mama tasol bai kamapim tairoit homon long bebi i stap long bel.
b T3 em triiodothyronine na T4 em thyroxine. Namba 3 na 4 i makim hamas aidin atom i pas long homon. Tairoit i save kamapim tu homon calcitonin, em dispela homon i mekim na mak bilong marasin kalsiam long blut i stret.
c Kirap! yet i no makim wanpela rot stret bilong bihainim sapos man i gat sik long tairoit. Sapos yu ting yu gat sik bilong tairoit, go lukim wanpela dokta i gat save long rot bilong pasim na lukautim sik bilong tairoit.
d Em i isi moa long man i kisim kensa long tairoit sapos em i bin kisim rediesen long het o nek, o bipo em i gat kensa long narapela hap bilong bodi, o sampela wanblut bilong em i gat kensa long tairoit.
[Rait long pes 11]
Olsem ekselereta i kontrolim spit bilong ensin bilong ka, ol tairoit homon i save kontrolim ol samting i kamap insait long ol sel
[Rait long pes 13]
Sik bilong tairoit inap kamap isi isi na man i no luksave long en, olsem na ating man i gat sik bilong tairoit inap planti yia na em i no save long dispela
[Blok/Piksa long pes 12]
OL MAK BILONG SIK
Tairoit i kamapim planti homon tumas: Tingting planti tru, skin i lus nating, klok i pam hariap tumas, pekpek planti taim, sik bilong mun i no kam long taim stret, bel i skrap hariap, wari, bel hevi nating, kiau bilong ai i kamaut liklik, ol masol i no gat strong, i no slip, gras i bruk hariap.e
Tairoit i no kamapim planti homon: Tingting i no wok gut na skin i no gat strong, putim skin nating, gras i lus, i no inap pekpek, pilim kol, sik bilong mun i no kam long taim stret, bel hevi, krai bilong nek i go daun, lusim tingting, na taiet.
[Futnot]
e Sampela bilong ol dispela mak inap makim narapela sik, olsem na yu mas go lukim dokta sapos yu pilim sik.
[Blok long pes 12]
TES BILONG SEKIM OL NUPELA BEBI
Sapos ol i kisim liklik hap blut bilong nupela bebi, dispela inap soim olsem bebi i gat sik bilong tairoit o nogat. Sapos blut tes i soim olsem i gat hevi, ol dokta inap mekim ol samting bilong helpim bebi. Sapos bebi i no gat inap tairoit homon, ating bodi bilong em bai no gro gut na em i kisim sik longlong. Olsem na ol i save mekim blut tes long bebi sampela de bihain long mama i karim em.
[Blok/Piksa long pes 13]
YU SAVE KISIM GUTPELA KAIKAI?
Kaikai i strongim bodi inap helpim man long abrusim sik bilong tairoit. Kaikai yu save kisim i mas i gat inap marasin aidin long en, em dispela marasin i bikpela samting bilong kamapim ol tairoit homon. Ol pis bilong solwara i gutpela rot bilong kisim aidin. Marasin na gris samting i stap insait long graun bai makim hamas aidin i stap long kaikai bilong gaden na abus. Sapos kaikai i no gat inap aidin, sampela gavman i putim lo olsem ol i mas putim aidin long sol.
Marasin selenium tu i bikpela samting long tairoit. Dispela marasin i hap bilong marasin i save senisim homon T4 i kamap T3. Marasin na gris samting i stap insait long graun bai makim hamas selenium i stap long kaikai bilong gaden, abus, na susu. Pis bilong solwara na kiau na kabis i gat planti selenium long en. Sapos yu ting yu gat sik bilong tairoit, yu yet i no ken traim long oraitim dispela, yu mas go lukim dokta.
[Sat long pes 12]
(Bilong save ol dispela rait i stap we long pes, lukim buk o magasin)
Winpaip
Voisboks
Tairoit
Winpaip