Tripela Man BILong Bipo i Laik Painim Tok i Tru—Ol i Painim Wanem Tok i Tru?

“TOK I TRU em wanem samting?” Pontius Pailat bilong Rom, em namba wan gavana bilong Judia long taim bilong ol aposel, em i bin givim dispela askim long Jisas taim em i harim kot bilong em. (Jon 18:38) Tasol yumi save, Pailat i no laik save long tok i tru. Askim bilong em i kamapim tingting bilong em olsem i nogat tok i tru. Ating Pailat i ting olsem man yet inap makim wanpela tok i tru, o ol i bin skulim em long bilip olsem dispela tok i tru, na i nogat rot long save long wanem tok i tru. Planti man long nau i gat wankain tingting.

Long Yurop inap 500 yia samting i go pinis, ol man bilong lotu i hatwok long skelim wanem tok i tru em ol i mas bilipim. Papamama i bin skulim ol long bilip olsem pop i stap nambawan tru na ol i mas bilip long ol narapela tok bilong misin. Tasol taim sampela lain i bruk long misin ol i kamapim ol nupela bilip na ol dispela bilip i go long olgeta hap bilong Yurop. Olsem na ol i mas bilip long wanem tok? Olsem wanem ol inap skelim wanem tok i tru?

Long dispela taim, i gat ol man husat i wok strong long painim tok i tru.a Bai yumi stori long 3-pela bilong ol. Ol i mekim wanem bilong skelim na luksave long wanem tok i tru na wanem tok i giaman? Na ol i painim wanem tok i tru? Yumi ken stori long dispela.

“LARIM BAIBEL . . . I STAP NAMBAWAN”

Wolfgang Capito em wanpela yangpela man husat i bilip long lotu. Em i bin skul long wok dokta, lo, na lotu, na long 1512 em i kamap pris. Na bihain em i kamap pris bilong asbisop bilong Mainz.

Pastaim Capito i no laik bai lain Protestan i mekim ol tok we i agensim bilip bilong lotu Katolik. Tasol i no longtaim na Capito yet i tokaut long ol i mas stretim ol bilip bilong lotu. Em i mekim wanem? Saveman James Kittelson i tok, taim Capito i harim ol narapela narapela bilip bilong lotu, em i luksave olsem “Baibel em nambawan gutpela rot bilong skelim tok ol i autim bikos ol tok bilong Baibel i tru.” Olsem na Capito i tok ol samting ol lotu i skulim ol man long en, olsem bret na wain i senis na kamap bodi na blut tru bilong Jisas, na pasin bilong adorim ol santu, ol dispela bilip i no stret wantaim tok bilong Baibel. (Lukim blok, “Ol i Ken Save Olsem Tok Ol i Harim Em i Tru o Nogat.”) Long 1523, Capito i lusim wok i gat namba olsem pris bilong asbisop na em i go sindaun long biktaun Strasbourg. Long dispela taim planti man long dispela hap i gat laik long stretim ol bilip bilong lotu.

Haus bilong Capito long Strasburg i kamap ples bung bilong ol lain i bikhet long misin, na ating ol i toktok wantaim long planti samting bilong lotu na ol tok bilong Baibel. Tru, sampela bilong dispela lain i bruk long misin ol i bilip yet long God Triwan, tasol wanpela buk (The Radical Reformation) i tok, ol rait bilong Capito i kamapim klia olsem “em i no autim bilip bilong God Triwan.” Wai em i mekim olsem? Bikos Capito i amamas long pasin bilong wanpela tisa bilong lotu long Spen, em Michael Servetus, em i bin skelim ol tok bilong Baibel bilong kamapim klia olsem bilip bilong God Triwan i giaman.b

Sapos man i sakim bilip bilong God Triwan ol inap kilim em i dai, olsem na Capito i was gut na em i no tokaut long tingting bilong em. Maski em i no bungim yet Servetus, ol rait bilong em i soim olsem em i gat tupela tingting long bilip bilong God Triwan. Bihain wanpela Katolik pris i raitim tok olsem Capito na lain bilong em “i save bung na toktok long ol bikpela tok hait bilong lotu, na ol i sakim dispela bilip bilong God Triwan.” Wan handret yia bihain, nem bilong Capito i stap namba wan long lista bilong ol man i bin raitim ol tok i sakim bilip bilong God Triwan.

Wolfgang Capito i bilip olsem bikpela popaia bilong misin, em ol “i no save skelim ol tok bilong Baibel”

Capito i bilip olsem Baibel i as bilong tok i tru. Em i tok: “Long olgeta taim larim Baibel na lo bilong Krais i stap nambawan long ol bilip bilong lotu.” Kittelson i tok, Capito “i strong long tok olsem nambawan popaia bilong ol bikpela tisa bilong lotu, em ol i no save skelim ol tok bilong Baibel.”

Dispela bikpela laik long kisim save long tok i tru bilong Baibel i stap tu long bel bilong Martin Cellarius (narapela nem bilong em Martin Borrhaus), em wanpela yangpela man husat i bin stap long haus bilong Capito long 1526.

“KISIM SAVE LONG GOD TRU”

Namba wan pes bilong buk De Operibus Dei (On the Works of God) — Namba wan pes bilong buk bilong Martin Cellarius (*On the Works of God*) i skelim ol tok bilong misin wantaim ol tok bilong Baibel

Cellarius i bon long 1499. Em i wok strong long stadi long ol samting bilong lotu na ol save bilong graun, na em i kisim wok tisa long Wittenberg, Jemani. Ol man long Wittenberg i bin lusim misin, tasol bihain ol i laik stretim gen ol bilip bilong misin, olsem na i no longtaim na Cellarius i bungim Martin Luther na ol narapela husat i laik stretim gen ol bilip bilong misin. Olsem wanem Cellarius i ken luksave long ol tok em ol man yet i kamapim na ol tok i tru bilong Baibel?

Wanpela buk (Teaching the Reformation) i tok, Cellarius i bilip olsem, bilong kliagut long tok i tru, man i mas “wok strong long ritim Baibel, skelim gut ol skripsa, beten, na tanim bel.” Taim Cellarius i skelim gut ol tok bilong Baibel em i kisim save long wanem ol tok i tru?

Long Julai 1527, Cellarius i raitim ol tok em i kisim save long en long buk On the Works of God. Em i stori long bret na wain bilong misa i olsem piksa tasol bilong makim bodi na blut bilong Jisas. Profesa Robin Barnes i tok, buk bilong Cellarius “i kamapim tu insait bilong sampela tok profet bilong Baibel i tok long wanpela taim nogut bilong bikpela hevi bai kamap na bihain long en olgeta samting bai kamap gutpela gen.”—2 Pita 3:10-13.

Na bikpela samting moa, em sotpela tok Cellarius i mekim long Jisas Krais em i husat. Tru, Cellarius i no tokaut stret bilong daunim bilip bilong God Triwan, tasol em i kamapim klia olsem “Papa Long Heven” em i narapela, na “Pikinini bilong em Krais Jisas” i narapela, na em i raitim tok olsem Jisas em wanpela god namel long planti arapela god, na wanpela bilong ol pikinini bilong God i gat olgeta strong.—Jon 10:34, 35.

Robert Wallace i raitim buk Antitrinitarian Biography (1850) na em i tok, ol rait bilong Cellarius i no bihainim pasin bilong planti man bilong dispela taim bipo em ol i bilip long God Triwan.c Olsem na sampela saveman i tok, i luk olsem Cellarius i bin sakim bilip bilong God Triwan. Sampela man i tok God i bin yusim em “long helpim ol man long kisim save long dispela wanpela God tru na Krais.”

EM I LAIK LONG STRETIM GEN

Long 1527 samting, narapela tisa bilong lotu, em Johannes Campanus i go sindaun long Wittenberg. Ol man i tok em i wanpela saveman tru bilong dispela taim bipo. Campanus i insait tru long lain i bin strong long stretim gen ol bilip bilong lotu, tasol em i no wanbel long ol tok bilong Martin Luther. Wanem as na em i mekim olsem?

Campanus i no orait long dispela bilip olsem bret na wain bilong misa i save tanim i kamap bodi na blut tru bilong Krais, na narapela bilip olsem bret na wain i save bung wantaim bodi bilong Krais long taim bilong mekim Kaikai Bilong Bikpela.d Man bilong raitim buk, André Séguenny i tok, Campanus i bilip olsem “long olgeta taim Bret i save stap olsem bret tasol, tasol long misa o komiunio em i olsem piksa na i makim bodi bilong Krais.” Long 1529 long wanpela kibung (Marburg Colloquy) long Marburg, ol i bung bilong toktok long ol dispela samting, tasol ol i no larim Campanus i tokaut long ol samting em i bin lainim long Baibel. Kirap long dispela taim, ol wanlain bilong em long Wittenberg i givim baksait long em.

Buk Restitution em Johannes Campanus i raitim long 1532 — Long buk bilong en (*Restitution*), Johannes Campanus i sutim tok long bilip bilong God Triwan

Lain Protestan i belhat long Campanus long ol bilip bilong em long Papa, Pikinini, na Holi Spirit. Long buk em i raitim long 1532 (Restitution), Campanus i tok Jisas na Papa bilong en i narapela narapela. Em i tok, Papa na Pikinini “ol i wanpela” olsem man marit na meri bilong em i olsem “wanpela bodi” na ol i stap wanbel, tasol ol i narapela narapela. (Jon 10:30; Matyu 19:5) Campanus i luksave olsem Baibel i kamapim wankain tok piksa bilong soim olsem Papa i gat namba winim Pikinini, olsem: “Het bilong meri em man, na het bilong Krais em God.”—1 Korin 11:3.

Na em i stori olsem wanem long holi spirit? Campanus i kamapim gen tok bilong Baibel long dispela samting. Em i tok: “I no gat wanpela skripsa long Baibel i sapotim dispela tok olsem Holi Spirit em i namba 3 hap bilong God . . . Spirit bilong God em samting God i save mekim wok long en, olsem Em i save redim na mekim olgeta samting long rot bilong strong bilong holi spirit na ol wok samting bilong em.”—Stat 1:2.

Luther i kolim Campanus olsem man bilong tok bilas long God na birua bilong Pikinini Bilong God. Na narapela man insait long lain i laik stretim gen ol bilip bilong misin, em i tok long ol i mas kilim i dai Campanus. Tasol Campanus i no surik, nogat. Wanpela buk (The Radical Reformation) i tok, “Campanus i bilip olsem pasin bilong misin long senisim tok bilong ol aposel na tok bilong Baibel long God na long ol man, dispela i as na Misin i pundaun.”

Campanus i nogat tingting long kamapim wanpela lain bilong lotu. Em i tok, em i bin wok long painim tok i tru “insait long ol narapela narapela lain i bin bruk long misin, tasol em i no inap.” Olsem na em i ting Misin Katolik bai kisim bek ol tok i tru bilong lotu Kristen, long rot bilong stretim gen ol bilip bilong en. Tasol bihain ol bikman bilong lotu Katolik i arestim Campanus, na ating em i bin stap 20 yia samting long kalabus. Ol saveman i ting Campanus i bin dai long 1575 samting.

“SKELIM OLGETA SAMTING”

Pasin bilong stadi gut long Baibel i bin helpim Capito, Cellarius, Campanus, na ol narapela long luksave long wanem tok i tru na wanem tok i giaman. Tru, i no olgeta tok bilong ol dispela man i stret wantaim tok bilong Baibel, tasol long pasin daun ol i wok strong long skelim ol tok bilong Baibel, na ol i laikim tumas ol tok i tru ol i bin lainim.

Aposel Pol i tokim ol wanlain Kristen: “Skelim olgeta samting, bai yupela i ken save olsem ol i stret o nogat, na holimpas ol samting i gutpela.” (1 Tesalonaika 5:21) Bilong helpim yu long painim tok i tru, ol Witnes Bilong Jehova i bin wokim wanpela buk, nem bilong en Tru Tru Baibel i Tok Wanem?

a Lukim blok “Let Both Grow Together Until the Harvest,” long pes 44 bilong buk Jehovah’s Witnesses—Proclaimers of God’s Kingdom, em ol Witnes Bilong Jehova i wokim.

b Lukim atikol “Michael Servetus—A Solitary Quest for the Truth,” long nius Awake! bilong Me, 2006, em ol Witnes Bilong Jehova i wokim.

c Buk i stori long Cellarius i kolim tok “god” bilong makim Krais, na i tok: “Em i raitim olsem deus, na i no Deus, em i makim Nambawan Bikpela God tasol.”

d Luther yet i bin kamapim dispela tok olsem bret na wain i save bung wantaim bodi bilong Krais long taim bilong mekim Kaikai Bilong Bikpela.

“Ol i Ken Save Olsem Tok Ol i Harim Em i Tru o Nogat”

Wanem samting i helpim Capito, Cellarius, Campanus, na ol narapela long sakim ol bilip bilong misin? Ol i bihainim pasin bilong ol Beria long taim bilong ol aposel, em ol i “skelim gut ol Rait Holi long olgeta de bai ol i ken save olsem tok ol i harim em i tru o nogat.” (Aposel 17:11) Dispela em sampela wok painimaut bilong ol:

BILIP BILONG MISIN	BAIBEL I TOK WANEM?
Adorim ol santuman, ol i stap olsem namelman long yumi na God.	“I gat wanpela God tasol i stap, na i gat wanpela namelman tasol i stap namel long God na ol man, em i wanpela man, em Krais Jisas.”—1 Timoti 2:5.
Ol bebi i mas kisim baptais.	“Ol i bilip . . . na ol man na meri wantaim i kisim baptais.”—Aposel 8:12.
Jisas na Papa bilong en ol i hap bilong God Triwan.	“Mi [Jisas] go long Papa, long wanem, Papa i winim mi.” (Jon 14:28) “[Jisas] . . . i no tingting liklik long kisim namba, olsem em i mas i gat wankain namba olsem God.”—Filipai 2:5, 6.
Long Misa, bret na wain ol i ofaim i save kamap bodi na blut tru bilong Jisas.	“Jisas i kisim wanpela bret, na em i beten na brukim bret na givim long ol disaipel na i tok: ‘Yupela kisim na kaikai. Dispela i makim bodi bilong mi.’ Na tu, em i kisim wanpela kap na em i tenkyu long God na givim long ol. Em i tok: ‘Yupela olgeta dring long dispela kap, long wanem, dispela i makim “blut bilong mi bilong kontrak.”’”—Matyu 26:26-28.