Xana U Lava Misava Ya Njhani?
LOKO a wu ri ni matimba, xana a wu ta yi endla misava leyintshwa, misava leyi pfumalaka swiphiqo leswi karhataka vanhu namuntlha? Loko a wu ta swi endla, xana a hi vutlharhi ku langutela leswaku Muvumbi wa hina la nga ni rirhandzu, Yehovha Xikwembu, loyi a nga ni matimba, u ta endla misava leyintshwa ya ku lulama?
Bibele yi ri: “Yehova o ni v̌unene ka hikwav̌o, tintŝalo ta yena ti eneta mitiro hikwayo. U funungula šandla ša wena, u šurisa hikwaŝo leŝi hanyaka.” (Pisalema 145:9, 16) Hi swihi swilo swin’wana leswi u swi navelaka? U navela misava ya njhani?
Ebukwini ya vona leyi nge A Sane and Happy Life: A Family Guide, Abraham na Rose Franzblau va tsarile: “Loko a ho hlanganisa mavonelo ya vaaki va misava kutani hi vutisa vanhu muxaka wa misava leyi a va ta rhandza ku tshama eka yona, a hi ta pfumelelana eka swilaveko swin’wana.”
A hi kambisiseni swilaveko leswi xaxametiweke hi madokodela lawa kutani hi vona loko swi nga fani ni leswi u swi lavaka. Loko hi ri karhi hi endla leswi, hi ta tlhela hi vona loko Muvumbi wa hina la nga ni rirhandzu a tshembisile ku endla swilo leswi.
Xilaveko Xo Rhanga
Madokodela lawa ma rhangise “misava leyi nga riki na nyimpi” enxaxamelweni. Endzhaku ko xanisiwa hi tinyimpi to tala to biha, vanhu lavanyingi va navela misava leyi vanhu va nga ta ka va nga ha lwi naswona va nga ha dlayani. Ntshembo wa vona wu kombisiwa hi marito lama tsariweke ekhumbini ra Ntsindza wa Nhlangano wa Matiko eDorobeni ra New York, lama nge: VA TA FULA MATLHARHI YA VONA MA VA SWIKOMU. NI MABANGA YA VONA MA VA MASIKELA: TIKO A RI NGE TLAKUSELI TIKO RIN’WANA TLHARHI. A VA NGE HE DYONDZI NYIMPI.
Xana a wu swi tiva leswaku marito wolawo i xiphemu xa xitshembiso xa Yehovha Xikwembu? Marito lawa ma tsariwile eBibeleni yo Kwetsima eka Esaya ndzima 2, ndzimana 4, eka King James Version. Nakambe loko u hlaya Pisalema 46:8, 9, u ta vona leswaku i xikongomelo xa Xikwembu ku herisa matlharhi hinkwawo ni ku “heris[a] tinyimpi ku yisa e makuṅweni ya misav̌a.” Emisaveni leyi nga ni ku rhula, leyi pfumalaka nyimpi leyi endliweke hi Xikwembu, vuprofeta lebyi byo tsakisa bya Bibele byi ta hetiseka: “V̌a ta ṭhama uṅwana ni uṅwana e hansi ka nkuwa, ni le hansi ka vinya ya yena, ku nga ri na loyi a v̌a pfušaka.”—Mikiya 4:4.
Xana a wu nga ta kombisa leswaku “misava leyi nga riki na nyimpi” i xilaveko lexikulu xa misava leyi u yi lavaka? Naswona ehleketa, Muvumbi wa hina Lonkulu u yi tshembisile!
Tiko Ra Ndzalo
Xilaveko xa wena xa vumbirhi xi ta va xihi? Xana a xi nge fani ni lexi xi landzelaka, “misava leyi nga riki na ndlala, leyi ku sika ni ku pfumala swi nga ta heriseriwa makumu”? Xana a swi nga ta tsakisa loko ku nga ha vi na n’wana la sikaka? Hakunene u nga swi tsakela ku tshama etikweni ra ndzalo. Kambe i mani loyi a nga tiyisekisaka leswi?
Xiya leswi Xikwembu xi swi tshembisaka: “Misav̌a yi [ta humesa] mihanḍu ya yona.” “Ku ta v̌a ni nḍalo ya koro la misav̌eni ni le tihlohlorini ta tinṭhav̌a.” (Pisalema 67:6; 72:16) Ina, emisaveni leyintshwa ya Xikwembu, swakudya leswinene swi ta tala. Bibele ya hi tiyisekisa leswaku Yehovha “o ta lungisela matiko hikwawo . . . ŝakudya ŝa tinyama le’ti noneke, ni ŝakunwa ŝa tivinyo le’ti tengeke, le’ti kumiwaka henhla ka šisese; ti ri tinyama le’ti noneke le’ti teleke, ni mafura.”—Esaya 25:6.
Hambi leswi vanhu va nga swi kotiki ku tisa misava leyi nga riki na ndlala, Xikwembu xi ni matimba ya ku yi tisa. N’wana wa xona, Yesu Kreste, u kombise leswaku ku phamela vanhu hinkwavo swakudya a swi nge karhati ehansi ka Mfumo wa Xikwembu. Loko a ha ri emisaveni, Yesu u xurhise magidi hi ku andzisa swinkwa ni tinhlampfi ti nga ri tingani hi hlori.—Matewu 14:14-21; 15:32-38.
Tiko Leri Nga Riki Na Vuvabyi
A wu nge kumi munhu la vabyaka eka muxaka wa misava leyi hinkwerhu hi yi lavaka. Kutani xilaveko xa vunharhu a xi hlamarisi. Madokodela ma tsarile: “Ku ta va misava leyi nga riki na vuvabyi, misava leyi vanhu hinkwavo va kotaka ku kula hi rihanyo kutani va hanya vutomi bya vona hinkwabyo va nga ha khomiwi hi vuvabyi lebyi sivelekaka ni lebyi tshungulekaka.”
Anakanya ntshunxeko lowu nga ta va kona loko ku nga ha ri na munhu ni un’we la khomiwaka hi mukhuhlwana kumbe vuvabyi byin’wana! Vanhu a va nge swi koti ku heta vuvabyi, kambe Yehovha Xikwembu a nga swi kota. Naswona u tshembisa leswaku emisaveni yakwe leyintshwa “a ku nga v̌i na munhu l’a akeke [kona] l’a nga ta ku: nḍa v̌abya!” Ematshan’wini ya sweswo, “hi laha mahlo ya v̌o-fe-mahlo ma nga ta hanyanya, ni tindlev̌e le’ti siv̌ekeke ti nga ta pfuleka; ŝilema ŝi ta tlula kukota tinhlangu, kutani ririmi ra mbev̌ev̌e ri ta yimbelela hi ku ṭaka.” (Esaya 33:24; 35:5, 6) Ina, Xikwembu “xi ta sula mihloti hinkwayo emahlweni ya vona, ni rifu a ri nga ha vi kona; hambi ya ri mahlomulo kumbe ku rila kumbe ku vaviseka a swi nga ha vi kona, hikuva leswo sungula swi hundzile.”—Nhlavutelo 21:4.
Loko Yesu Kreste a ha ri emisaveni, u kombe leswi hi nga swi langutelaka hi mpimo lowukulu emisaveni leyintshwa ya Xikwembu. U pfule mahlo ya lava nga voniki, a endla lava khwitaka va famba, a tlhela a pfuxa ni vafi eku feni.—Matewu 15:30, 31; Luka 7:21, 22.
Ntirho Lowu Enerisaka Ni Vululami Eka Hinkwavo
A swi kanakanisi leswaku ntirho lowu enerisaka ni vululami swi ta va kona eka vanhu hinkwavo emisaveni leyi wena ni van’wana mi nga yi lavaka. Kutani madokodela ma tsarile: “Xa vumune, ku ta va misava leyi nga ni ntirho wa lava lavaka ku hanya leswaku va tihlayisa ni ku hlayisa mindyangu ya vona.” Naswona va engeterile: “Xa vuntlhanu, ku ta va misava leyi un’wana ni un’wana a nga ta va ni ntshunxeko ehansi ka nawu, ni vululami eka vanhu hinkwavo.”
Mfumo wa vanhu a wu swi kotanga ku hetisisa swilaveko leswi leswaku ku va ni vutomi lebyi tsakisaka. Kambe misava leyintshwa ya Xikwembu yi ta swi endla. Bibele yi tshembisa leswi malunghana ni ntirho lowu vuyerisaka lowu vanhu va nga ta wu endla enkarhini wolowo: “V̌a ta aka tindlu, v̌a ta ṭhama ka tona; v̌a ta byala tivinya, v̌a dya mihanḍu ya tona. . . . V̌ahlawuriwa v̌a mina v̌a ta ṭakela ntiro wa mav̌oko ya v̌ona. V̌a nga ha tikarateli ŝa hav̌a.”—Esaya 65:21-23.
Ku vuriwa yini hi ntshunxeko ni vululami eka vanhu hinkwavo? Ku nga khathariseki matimba lawa valawuri va vanhu va ringeteke ha wona, va hlulekile ku endlela vanhu hinkwavo swilo leswi. Vuhomboloki ni ntshikilelo swi hambeta swi andza emisaveni hinkwayo. Kutani vanhu a va swi koti ku enerisa xilaveko lexi. Kambe Xikwembu xa Matimba Hinkwawo xi nga swi kota. Mufumi wakwe la vekiweke i Yesu Kreste la pfuxiweke, naswona Yehovha u vula leswi ha yena: “Muhlawuriwa wa nga, loyi moya wa mina wu ṅwi ṭakelaka. . . . o ta dyonḍisa v̌amatiko le’ŝo lulama.”—Esaya 42:1; Matewu 12:18.
Ina, Bibele yi tshembisa leswaku ehansi ka Mfumo wa Xikwembu “swivumbiwa leswi swi ta ntshunxiwa na swona evuhlongeni bya leswo bola, ku ta amukela ku ntshunxeka loko kwetsima loku nga ka vana va Xikwembu.” (Varhoma 8:21) Ku ta va misava leyintshwa leyi tsakisaka hakunene loko ku ta va ni ntshunxeko ni vululami bya vanhu hinkwavo!
Malunghelo Ni Ku Ntshunxeka
Hakunene emisaveni leyi u yi lavaka, vaaka-tiko hinkwavo va ta va ni malunghelo lama fanaka ku nga khathariseki rixaka kumbe tiko ra vona. Hikwalaho, a swi hlamarisi leswi xilaveko xa vutsevu lexi tsariweke hi madokodela xi nge: “Ku ta va misava leyi munhu un’wana ni un’wana a nga ta kota ku kurisa vuswikoti ni titalenta takwe hi ku helela, naswona a vuyeriwa hi mintirho yakwe, handle ka xihlawuhlawu.”
Vanhu a va si tshama va swi kota ku endla misava leyi vanhu hinkwavo va tsakelaka ku khomiwa kahle. Xihlawuhlawu ni nxaniso wa mintlawa leyitsongo swi ya emahlweni swi nga herisiwi. Kambe, Hosi ya misava leyintshwa ya Xikwembu, Yesu Kreste, u ta tekelela xikombiso xa Yehovha, Tata wakwe, loyi “[a] nga yiki hi ngohe ya v̌anhu, [loyi a] nga amukeriki [ku fumbarherisiwa, NW].” (Deteronoma 10:17; Varhoma 2:11) Lexi nga ta endla misava leyintshwa leyi taka yi tsakisa swinene hi leswaku vanhu a va nge dyondzisiwi ku tekelela Yehovha Xikwembu ntsena hi ku ka va nga yi hi nghohe kambe va ta tlhela va swi endla sweswo.—Esaya 54:13.
Hakanyingi vutomi bya vanhu byi nyiketeriwa ku endla ntirho wo nonon’hwa va nga wisi kumbe ku ntshunxeka. Kutani u ta pfumelelana ni xilaveko lexi landzelaka, lexi nge: “Xa vunkombo, ku ta va misava leyi vanhu hinkwavo va nga ni ntshunxeko lowu ringaneke wa ku tiphina hi swilo leswi va swi vonaka swi ri swinene evuton’wini.”
Hi ku tiva xilaveko xa munhu xa minkarhi ya ku wisa ni ku hungasa, Yehovha Xikwembu eka Nawu wakwe wa khale u endle siku ra ku wisa vhiki na vhiki. (Eksoda 20:8-11) Hikwalaho, hi nga tiyiseka leswaku emisaveni ya xona leyintshwa, Xikwembu xi ta hetisisa xilaveko xa hina xa ku wisa ni vuhungasi lebyinene.
Muxaka Wa Vaaki
Xilo xo hetelela xa nkoka lexi boxiwaka hi madokodela xi hlamusela timfanelo leti nga ni lava va nga ta tshama “emisaveni leyi hinkwerhu hi nga lavaka ku tshama eka yona.” Languta u vona loko u ti vona ti ri ta nkoka timfanelo leti va ti xaxametaka. “Xa vunhungu, ku ta va misava leyi ku vekiwaka ntikelo lowukulu eka timfanelo leti hambanisaka munhu ni swiharhi, tanihi vutlharhi ni vuswikoti byo endla swilo, xichavo ni vutshembeki, rirhandzu ni ku tshembeka, ku tixixima ni ku pfumala vutianakanyi, ni ku ehleketelela vanhu-kulobye.”
Xana a wu nge swi tsakeli ku hanya emisaveni leyi un’wana ni un’wana a kombisaka timfanelo letinene ta vutshembeki, rirhandzu, ku pfumala vutianakanyi ni ku ehleketelela vanhu-kulobye? Entiyisweni leyi i misava leyi u yi lavaka! A va kona valawuri va vanhu lava va nga endlaka leswi. I Yehovha Xikwembu ntsena la nga swi kotaka. Naswona u ta swi endla hikuva misava yakwe leyintshwa a hi norho wo hemba, wo tlanga hi nkarhi.—Pisalema 85:10, 11.
Xana Yi Ta Fika Rini?
Hi laha swi kombisiweke ha kona eka xihloko lexi hundzeke, munghana lonkulu wa Yesu Kreste u tsarile: “Hi ku ya hi ku tshembisa ka [Xikwembu], hi langutele matilo lamantshwa ni misava leyintshwa, laha ku nga ta va ni ku lulama.” (2 Petro 3:13) Hi laha Yesu a kombiseke ha kona, nkarhi wa ku hetiseka ka xitshembiso lexi wu ta fika loko “N’wana-wa-Munhu a tshamisile exiluvelweni xa yena lexo kwetsima.”—Matewu 19:28.
Xikwembu eku sunguleni xi byele Adamu na Evha, mpatswa wo sungula wa vanhu, leswaku va kurisa ntanga wa Paradeyisi leyi a a xi va veke eka yona. A xi lava leswaku va tswala vana, ivi va endla misava hinkwayo yi va ntanga wo saseka wa Edeni. (Genesa 1:26-28; 2:7-9, 15) Hambi leswi Adamu na Evha va tsandzekeke ku hetisisa xikongomelo lexi, ku ta va ni ku vuyeteriwa ka Paradeyisi ya la misaveni eku vumbiweni lokuntshwa, loko Kreste a lawula eMfun’weni. Eku heteleleni, swiyimo swo fana ni swa le Edeni swi ta funengeta misava hinkwayo. Xisweswo Muvumbi wa hina la rhandzekaka u ta hetisisa xikongomelo xakwe xo sungula xa ku tisa misava ya ku rhula, yo lulama. Kambe yi ta fika rini?
Xana u ehleketa ku fana ni vunyingi lebyi nge, ‘Oho, yi ta fika hi nkarhi wun’wana, hayi enkarhini lowu hi hanyaka eka wona.’ Kambe, u swi tivisa ku yini? Xana nkarhi wa hina wa maxangu ya misava lama nga si tshamaka ma va kona, wu nga va xikombiso xa leswaku misava leyintshwa ya Xikwembu yi tshinele? Hi nga swi tivisa ku yini?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 28]
Emisaveni leyintshwa, ku ta va ni ku rhula, rihanyo leyi hetisekeke ni ntshamiseko
[Xihlovo Xa Kona]
Cubs: Courtesy of Hartebeespoortdam Snake and Animal Park
[Xifaniso lexi nga eka tluka 29]
Emisaveni leyintshwa, vanhu va ta endla ntirho lowu vuyerisaka
[Xifaniso lexi nga eka tluka 30]
Emisaveni leyintshwa, ku ta va ni minkarhi ya ku hungasa