U ‘Tsundzuke Muvumbi Wa Yena eMasikwini Ya Vuntshwa Bya Yena’
KARHI hinkwawo Adrian a koka nyingiso wa vatswari vakwe swinene,” ku vule tata wakwe. “Loko a ri na mune wa malembe u chayele movha wa ndyangu a chayisa murhi, a vangela leswaku hinkwerhu hi xwela ku ya enhlanganweni wa vandlha. Loko a ri na ntlhanu wa malembe u olele machela yo tala a ma tisa endlwini. Swi teke masiku hi lwa ni ku humesa swilo leswi. A hi titwa hi fana ni ndyangu wa Vaegipta hi nkarhi wa ntungu wa machela eBibeleni.
“Loko a ri na 11 wa malembe, u kume tirhakhunu [raccoons] tinharhu letitsongo endleleni ivi a ti teka a ya na tona exikolweni hi nkwama wa tibuku. Loko mudyondzisi a nghena, a ku ri vungundzungundzu etlasini—vana va rhendzele nkwama wa Adrian wa tibuku, va ri karhi va ba pongo va nyanyukile. Mudyondzisi u langutile, a vona tirhakhunu, ivi a famba na yena ni swihadyana swakwe hi movha va ya endhawini leyi hlayisaka swihadyana leswi nga riki na vatswari. Adrian a rila loko a ehleketa ku lahlekeriwa hi swivanana swakwe, kambe endzhaku ko valanga ndhawu yoleyo ivi a vona swivanana swa vahlati ni swin’wana leswi nga riki na vatswari swi hlayisiwe kahle, u siye tirhakhunu takwe kwalaho.”
Tata wakwe u ya emahlweni: “Adrian a a nga ri mufana wo homboloka. Kambe a a ri mufana wa migingiriko. A xile emahlweni, leswi a swi endla vutomi byi nandziha.”
Mana wa Adrian u n’wi hlamusele hi ndlela yin’wana—a a rhandza vandyangu, a rhandza ku va ekaya, naswona a ri mufana wa rirhandzu swinene. Wa hlamusela: “Vana exikolweni a va n’wi hlamusela tanihi munhu la nga karhatiki munhu. A ku ri na nhwanyana un’wana etlilasini ya vona loyi a swi nga fambi kahle enhlokweni hambi leswi a a nga hlangananga nhloko. A famba na Adrian hi bazi ra xikolo. Vana van’wana a va n’wi hlekula, kambe mana wa yena u hi byele leswaku minkarhi hinkwayo Adrian a khoma n’wana wakwe kahle a n’wi xixima ni ku va ni tintswalo hi ndlela leyi hlawulekeke. Nakambe a a ri munhu un’wana—a ri mufana la ehleketelaka van’wana, a ri ni mintlhaveko leyikulu swinene kambe a nga yi humesi minkarhi hinkwayo. Kambe loko a yi humesa, a hi hlamarisa hi ku vula swilo leswi kombisa vutlharhi lebyikulu.”
Loko a gimeta ku rungula hi ta n’wana wakwe u te: “Vuvabyi byakwe byi n’wi endle a vupfa hi xihatla ivi a kula hi tlhelo ra moya.”
A A Tiyisile—A Ndzi Lavi Ngati!
Vuvabyi byakwe? Ina. Byi sungule hi March 1993 loko Adrian a ri na 14 wa malembe hi vukhale. Ku kumiwe tshumba leri kulaka hi xihatla ekhwirini rakwe. Vadokodela a va lava ku teka nyama emirini wakwe va yi kambela kambe a va chava leswaku a nga huma ngati yo tala ivi va ku ku nga ha laveka mpompelo wa ngati. Adrian a ku doo. A a tiyisile. U swi vule a ri karhi a khapa mihloti: “A ndzi nge swi koti ku tixixima loko ndzo cheriwa ngati.” Yena ni ndyangu wa ka vona a va ri Timbhoni ta Yehovha, lava alaka mimpompelo ya ngati hikwalaho ka swivangelo swa Bibele leswi rhekhodiweke eka Levhitika 17:10-12 na Mintirho 15:28, 29.
Loko a ri eXivandleni xa Rihanyo ra Vana xa Dok. Charles A. Janeway, eSt. John’s, le Newfoundland, a yimele leswaku ku endliwa nkambelo wa tinyama leti tekiweke emirini—handle ka ngati—Dok. Lawrence Jardine, mutivi wa matshumba u kombele Adrian leswaku a tivulavulela emhakeni ya ngati.
Adrian u te: “Vonani laha, a swi nga ta vula nchumu leswaku vatswari va mina i Timbhoni ta Yehovha kumbe a hi tona. A ndzi nga ta yi amukela ngati.”
Dok. Jardine u vutisile, “Xana wa swi xiya leswaku u nga fa loko u nga amukeli mpompelo wa ngati?”
“Ina.”
“Xana hi leswi u lavaka swona?”
“Loko swi fanerile.”
Mana wakwe, loyi na yena a ri kona u vutisile, “Ha yini u endla xiboho xo tano?”
Adrian u hlamurile: “Mhani, a hi nchumu wo tlanga hi wona. Ku dyohela Xikwembu ndzi engetela vutomi bya mina hi malembe ma nga ri mangani sweswi ivi hikwalaho ka ku nga yingisi Xikwembu ndzi nga ha pfuxiwi eku feni, naswona ndzi nga hanyi hi laha ku nga heriki emisaveni ya paradeyisi—wolowo a hi nchumu wo tlanga ha wona!”—Pisalema 37:10, 11; Swivuriso 2:21, 22.
Nkambelo wa tinyama wu endliwe hi March 18. Wu kombe leswaku Adrian a ri na tshumba lerikulu leri vangiwaka hi ku engeteleka ka swimatana swa ngati. Nkambisiso lowu landzeleke wa mongo wu tiyisise nchumu lowu chavisaka leswaku u ni khensa ya tisele ta ngati. Kutani Dok. Jardine u hlamusele leswaku vutshunguri bya tikhemikhali lebyi vavaka swinene lebyi fambisanaka ni mpompelo wa ngati a ku ri yona ntsena ndlela leyi swi nga ha endlekaka yi ponisa Adrian. Hambi swi ri tano, Adrian u ye emahlweni a ala mpompelo wa ngati. Ku sunguriwe vutshunguri bya tikhemikhali handle ka mpompelo.
Hambi swi ri tano, sweswi se a va sungule vutshunguri lebyi byo tika swinene, a swi va chavisa ku anakanya leswaku Ndzawulo ya ta Vuhlayiseki bya Vana yi nga ha nghenelela ivi yi kuma xileriso xa le hubyeni xa vuhlayisi ni matimba ya leswaku ku endliwa mimpompelo ya ngati. Nawu wu pfumelela un’wana ni un’wana la nga ni malembe ya 16 kumbe ku tlula leswaku a tiendlela xiboho xakwe hi vutshunguri. Ndlela ntsena leyi un’wana ni un’wana la nga ehansi ka malembe ya 16 a ta kuma ha yona mfanelo yoleyo, a ku ri ku va a langutiwa tanihi n’wana la vupfeke.
Le Hubyeni-nkulu Ya Le Newfoundland
Kutani hi Sonto ni mpundzu, July 18, mukongomisi wo khomela wa Vuhlayiseki bya Vana u teke magoza ya le nawini leswaku va kuma mpfumelelo wa vuhlayisi. Hi ku hatlisa gqweta leri dumeke ni leri xiximiwaka swinene, David C. Day, Q.C., ya St. John’s le Newfoundland, u hlawuriwile leswaku a yimela Adrian. Hi ndzhenga wa siku rero, hi 3:30, Huvo-nkulu ya Newfoundland yi hlengeletanile, mufambisi wa ntirho a a ri Muavanyisi Robert Wells.
Hi nkarhi wa nongonoko wa ni ndzhenga, Dok. Jardine u swi veke erivaleni eka muavanyisi leswaku yena u vona Adrian a ri n’wana la vupfeke loyi a nga ni ku tiyimisela loku tiyeke loku alanaka ni ku tirhisa ngati ni leswaku yena, Dok. Jardine, u tshembise Adrian leswaku a nge tirhisi mpompelo wa ngati eka vutshunguri byihi na byihi. Muavanyisi Wells u vutise dokodela leswaku xana loko xi ri xileriso xa huvo lexi vulaka leswaku a n’wi pompela, xana a ta swi endla? Dok. Jardine u hlamule a ku: “Doo, mina hi ndzexe ndzi nge swi endli.” U vule leswaku Adrian u vona leswaku ntshembo wakwe wa vutomi lebyi nga heriki wa Bibele wu ta kavanyetiwa. Rungula leri ro tshembeka ra dokodela loyi a tiviwaka ngopfu a ri hlamarisa ri tlhela ri khumba mbilu ni ku khapisa mihloti ya ntsako eka vatswari va Adrian.
“Ndzi Kombela Mi Xixima Mina Ni Ku Rhandza Ka Mina”
Loko huvo yi tlhela yi hlangana hi Musumbhunuku, July 19, David Day u humese matsalwa ya xihlambanyo xa vumbhoni lama Adrian—la vabyaka swinene lerova a nga koti ku ya ehubyeni—a ma tsaleke ivi a ma sayina a vula leswi a lavaka swona mayelana ni vutshunguri bya khensa yakwe handle ka ngati kumbe swilo leswi endliweke hi ngati. Eka wona Adrian u tsale leswi:
“Loko u vabya u anakanya hi swilo swo tala, naswona loko u ri ni khensa, wa swi tiva leswaku u ta fa naswona u anakanya ha swona. . . . A ndzi nge wu amukeli mpompelo wa ngati kumbe ku pfumela leswaku yi tirhisiwa eka mina; ndza ala. Ndza swi tiva leswaku ndzi nga fa loko ngati yi nga tirhisiwi. Kambe xexo i xiboho xa mina. Ku hava loyi a nga ndzi kuca. Ndzi n’wi tshemba ngopfu Dok. Jardine. Ndza tshemba leswaku i munhu la nga hundzukiki. U vula leswaku u ta ndzi tshungula hi vukheta handle ko tirhisa ngati nikatsongo. U ndzi byele makhombo ya kona. Ndza ma twisisa. Ndza swi tiva leswi nga ha humelelaka leswi chavisaka. . . . Ndlela leyi ndzi titwaka ha yona hi leswaku loko ndzo cheriwa ngati, eka mina sweswo swi ta fana ni ku pfinyiwa, ku xanisa miri wa mina. Loko sweswo swo humelela, a ndzi nge he wu lavi miri wa mina. A ndzi nge swi koti ku tiphina hi vutomi loko sweswo swo humelela. A ndzi lavi vutshunguri byo karhi lebyi lavaka ku tirhisiwa ngati, hambi loko swi vula leswaku yi nga tshika yi tirhisiwile. Ndzi nge ku pfumeleli ku tirhisiwa ka ngati.” Xihlambanyo xa vumbhoni xa Adrian xi hele hi xikombelo lexi: “Ndzi kombela mi xixima mina ni ku rhandza ka mina.”
Hi nkarhi wa ntengo Adrian a a ri ekamareni ra le xibedlhele, naswona Muavanyisi Wells hi tintswalo u tile a ta n’wi vona kwale, a ri na David Day. Loko a hlamusela hi mbulavurisano wolowo, Nkulukumba Day u vulavule hi ndlela leyi Adrian a vulavula ha yona leyi kokaka nyingiso, naswona leyi susumetaka vanhu ku yingisa muavanyisi emhakeni leyi, leswi kahle-kahle swi vulaka leswaku: “Ndza swi tiva leswaku ndza vabya swinene, naswona ndza swi tiva leswaku ndzi nga ha fa. Vanhu van’wana va ta rihanyo va ri mpompelo wa ngati wu nga pfuna. A ndzi anakanyi tano, mayelana ni makhombo hinkwawo lawa ndzi hlayeke ha wona. Ku nga khathariseki leswaku ya pfuna kumbe a yi pfuni, ripfumelo ra mina ri lwisana ni ngati. Loko mi xixima ripfumelo ra mina mi ta va mi ndzi xiximile. Loko mi nga xiximi ripfumelo ra mina, ndzi ta va ndzi dyoheriwile. Loko mi xixima ripfumelo ra mina, ndzi nga tiyisela vuvabyi bya mina hi ku tixixima. Ripfumelo hi wona ntsena nchumu lowu ndzi nga na wona, naswona sweswi i nchumu wa nkoka swinene lowu ndzi wu lavaka leswaku wu ndzi pfuna ku lwisana ni vuvabyi lebyi.”
Nkulukumba Day a ri na timhaka tin’wana ta yena n’wini to ti vula hi Adrian: “A ri muvabyi la kotaka ku langutana ni vuvabyi bya yena lebyo chavisa hi ku lehisa mbilu, hi xivindzi, ni hi vurhena. A a ku ri ni ku tiyimisela ematihlweni yakwe; ku titshemba eritweni rakwe; mahanyelo ya yena ma komba ku tiyimisela ku lwisana ni leswi a nga swi laviki. Ku tlula hinkwaswo, ndlela yakwe yo vulavula ni ntshuka-ntshuko wakwe wa miri a swi kombisa ripfumelo leri nga tsekatsekiki eka mina. Xitiyisekiso xakwe a ku ri ripfumelo. Vuvabyi lebyi nga heriki byi n’wi vangele leswaku a rivala hi milorho ya vuntshwa a langutana ni swilo swa xiviri swa munhu la kuleke. Ripfumelo ri n’wi pfune ku endla sweswo. . . . Handle ko kanakana a nga tsekatseki, naswona eka mina a tiyisile. . . . A ndzi xiyisisa swinene mhaka ya leswaku swi nga endleka vatswari vakwe [va n’wi kuce] hi ku ala ka vona ngati leswaku yi tirhisiwa eka vutshunguri byakwe. . . . Ndzi enerisekile [leswaku] a a tirhisa mianakanyo yakwe loko a hlamusela leswi a swi lavaka mayelana ni vutshunguri bya swa mirhi lebyi nga tirhisiki ngati.”
Eka khamba rin’wana Nkulukumba Day u vule leswaku ripfumelo ra Adrian “a ri ri ra nkoka swinene eka yena ku tlula vutomi hi byoxe,” ivi a engeta: “Ku tiya loku ka jaha leri, loko ri langutane ni swiphiqo swo tano, swi ndzi endla ndzi vona leswaku maxangu ya mina hinkwawo ya vutomi a hi nchumu. U ta tshama emianakanyweni ya mina hi laha ku nga heriki. I n’wana la vupfeke la nga ni vurhena, ku anakanya ni vutlharhi lebyikulu.”
Xiboho—Adrian I N’wana La Vupfeke
Hi Musumbhunuku, July 19, huvo yi herile, naswona Muavanyisi Wells u vule xiboho xakwe, lexi endzhaku xi humesiweke eka Human Rights Law Journal, ya September 30, 1993. Leswi tshahiweke hi leswi:
“Hikwalaho ka swivangelo leswi landzelaka, swikombelo swa Mufambisi wa Vuhlayiseki bya Vana swa tshikiwa; n’wana loyi a nga lavi ku sirheleriwa; ku tirhisiwa ka ngati kumbe swilo leswi endliweke hi ngati mayelana ni mpompelo wa ngati swi tikombe swi nga ri swa nkoka, naswona eswiyin’weni swo karhi, swi nga va ni khombo.
“Handle ka loko ku hundzuka ka swiyimo ku lava leswaku ku va ni xileriso lexintshwa, ku tirhisiwa ka ngati kumbe swilo leswi endliweke hi ngati eka vutshunguri bya yena a swi pfumeleriwi: naswona mufana loyi u langutiwe tanihi n’wana la vupfeke loyi ku lava ka yena vutshunguri lebyi nga tirhisiki ngati kumbe swilo leswi endliweke hi ngati ku faneleke ku xiximiwa. . . .
“A swi kanakanisi leswaku ‘muntshwa’ loyi u ni vurhena swinene. Ndzi anakanya leswaku u ni nseketelo wa ndyangu lowu n’wi rhandzaka ni ku n’wi khathalela, naswona ndzi anakanya leswaku u langutana ni maxangu lawa hi xivindzi lexikulu swinene. Xin’wana lexi katsekaka eka mimpimanyeto ya vukhongeri byakwe hi leswaku swi hoxile leswaku a tirhisa swilo leswi endliweke hi ngati emirini wakwe, hikwalaho ka xikongomelo xihi na xihi . . . ndzi kote ku hlaya xiboho lexi endliweke hi A. tolo, naswona ndzi kote ku yingisa mana wakwe la nyikeleke vumbhoni, naswona ndzi kote ku vulavula na A. hi yexe.
“Ndza tiyiseka leswaku u pfumela hi mbilu yakwe hinkwayo leswaku ku amukela ngati swi ta va swi hoxile ni leswaku loko a sindzisiwa ku amukela ngati eka swiyimo leswi hi vulavulaka ha swona sweswo ku ta va ku hlasela miri wa yena, ku hunguta xindzhuti xakwe, naswona swi ta va ku hlasela vumunhu byakwe hinkwabyo, lerova swi ta vanga khombo lerikulu eka matimba ni vuswikoti byakwe byo langutana ni nhlomulo lowu wo chavisa lowu a bohekaka ku langutana na wona, ku nga khathariseki leswaku vuyelo hi byihi.
“Ndza pfumela leswaku dokodela u vule nchumu lowu twalaka swinene loko a vule leswaku muvabyi u fanele a va ni mianakanyo ya ntirhisano ni leyinene mayelana ni vutshunguri bya tikhemikhali ni vutshunguri byin’wana bya khensa leswaku ku va ni ntshembo wo karhi, ntshembo wo karhi wa xiviri, wa leswaku u ta humelela, ni leswaku muvabyi loyi nchumu wo karhi wu sindzisiwaka eka yena kambe wu lwisana ni ripfumelo rakwe leri enteke, eka muvabyi yoloye ku humelela ka vutshunguri byebyo a ku nge nyawuli. . . .
“Ndzi anakanya leswaku leswi nga humelela eka A. swi n’wi endle a vupfa hi mpimo wo karhi lowu nga languteriwiki eka munhu wa malembe ya 15 hi vukhale, loyi a nga langutaniki kumbe a nga hanyiki ni leswi yena a hanyaka na swona nakambe a bohekaka ku langutana na swona ni leswi a langutaneke na swona. Ndzi anakanya leswaku ntokoto wakwe i mangava lawa ndzi nga tiki ma rivala, naswona ndzi anakanya leswaku ripfumelo ra vona i xin’wana xa swilo leswi tiyisaka yena ni ndyangu wa ka vona. Ndzi anakanya leswaku leswi nga humelela swi endle A. a vupfa ku tlula leswi hi ntolovelo swi languteriwaka kumbe leswi langutiwaka tanihi ku vupfa eka munhu wa malembe ya 15 hi vukhale. Ndzi anakanya leswaku mufana loyi ndzi vulavuleke na yena mixo wa namuntlha u hambanile ni munhu wihi na wihi la tolovelekeke wa malembe ya 15 hi vukhale, hikwalaho ka ntokoto lowu wa yena wo chavisa.
“Ndzi anakanya leswaku u vupfe hi ndlela leyi ringaneleke leswaku a nga hlamusela langutelo rakwe ra ku tiyimisela, naswona u swi endlile eka mina . . . nakambe ndza tiyiseka leswaku swa fanela . . . eka mina ku landzela leswi a swi lavaka, kutani ndzi endlisa sweswo. Swikombelo swakwe hi leswaku swilo leswi nga ni ngati swi nga tirhisiwi naswona ndza tiyiseka leswaku loko swikombelo leswi swa yena swi honisiwa hi ndlela yo karhi hi Mulawuri ehansi ka xileriso xa Huvo leyi, hi leswaku leswi a swi lavaka swi ta khumbeka hi ndlela leyi nge rivaleni naswona hi ndlela ya xiviri swinene . . . Ku engetela kwalaho, loko—tanihi leswi swi endlekaka—a nga dlayiwa hi vuvabyi lebyi, ni loko a pomperiwile a a ta fa a ri ni mianakanyo leyi hlomulaka mbilu, leyi dyisaka mbitsi ni leyi nga lavekiki nikantsongo loko hi ehleketa hi ripfumelo ra vukhongeri byakwe. Ndzi xiya swilo leswi hinkwaswo. . . .
“Ehansi ka swiyimo hinkwaswo, ndzi vona leswaku i swinene eka mina ku ala ku sindzisa leswaku ku tirhisiwa swilo leswi endliweke hi ngati eka vutshunguri bya A.”
Rungula Ra Adrian Eka Muavanyisi Wells
A ku ri rungula leri nga rivalekiki leri anakanyeriweke kahle, leri mufana loyi a a swi tiva leswaku wa fa, a ri rhumeleke eka Muavanyisi Robert Wells, leri Nkulukumba David Day a ri hlamuseleke hi ndlela leyi: “Ndzi anakanya leswaku ndzi ta va ndzi honisa loko, hi ku rhumiwa hi muvabyi wa mina loyi ndzi vulavuleke na yena switsongo endzhaku ka loko u suke exibedlhele namuntlha, ndzi nga hundzisi ku nkhensa ka yena hi mbilu yakwe hinkwayo, leyi ku nga mbilu leyikulu, hikwalaho ka leswi u nga fambisa mhaka leyi hi xihatla ni hi ku anakanyela naswona handle ka xihlawuhlawu. Hakunene u tlangela swinene eka wena, Muchaviseki, naswona ndzi navela onge sweswo swi nga kombisiwa erhekhodweni. Inkomu.”
Mana wa Adrian u tsundzuka swiendlakalo swo hetelela swa mhaka leyi.
“Endzhaku ka ku tenga, Adrian u vutise Dok. Jardine, ‘Xana ndzi saleriwe hi nkarhi wo tanihi kwihi wo hanya?’ Nhlamulo ya dokodela yi ve: ‘Vhiki rin’we kumbe mambirhi.’ Ndzi vone n’wananga a humesa nhloti wun’we, lowu humeke ematihlweni lama pfariweke. Ndzi ye eka yena ndzi n’wi angarha, ivi a ku: ‘E-e, Manana. Ndzi le ku khongeleni.’ Endzhaku ka nkarhinyana, ndzi n’wi vutisile, ‘Xana u swi kotisa ku yini ku langutana ni leswi, Adrian?’ ‘Mhani, hambi ndzo fa, swa fana ndzi ta hanya. Naswona loko ndzi saleriwe hi mavhiki mambirhi yo hanya, ndzi lava ku tiphina ha wona. Kutani u fanele u tsaka.’
“A lava ku endzela rhavi ra Watch Tower le Georgetown, eCanada. U yile. U hlambele edan’wini ro hlambela ni un’wana wa vanghana vakwe kwale. U ye entlangwini wa besibolo wa xipano xa Blue Jays ivi a teka swifaniso ni van’wana va vatlangi. Nchumu wa nkoka ngopfu, embilwini yakwe a a tinyiketele ku tirhela Yehovha Xikwembu, kutani sweswi a a lava ku kombisa sweswo hi nkhuvulo wa mati. Sweswi xiyimo xa yena a xi bihe ku tlurisa, kutani a tlhelele exibedlhele nakambe naswona a nga ha koti ku huma. Kutani vaongori hi tintswalo va endle leswaku a tirhisa rin’wana ra mathangi lawa ya nsimbhi yo hatima le kamareni ra vutshunguri bya vuolori. U khuvuriwe kwalaho hi September 12; ivi a fa hi siku leri landzelaka, September 13.
“Nkosi wakwe a wu ri wukulu ku tlula leyi tshameke yi va kona le xivandleni lexi ku khomeriwaka minkosi eka xona—vaongori, vadokodela, vatswari va vavabyi van’wana, vadyondzi-kulobye va le tlasini yakwe, vaakelani, ni vamakwavo vakwe vo tala va moya va le vandlheni ra ka vona ni man’wana. Tanihi vatswari, a hi nga ti xiyi timfanelo letinene swonghasi leti n’wana wa hina a ti kombiseke loko a tiyisela maxangu yakwe kumbe tintswalo ni ku anakanyela loku a ku ri xiphemu xa ku kula ka yena hi vumunhu bya Vukreste. Mupisalema la huhuteriweke u te: ‘V̌ana v̌a v̌av̌anuna, i nḍaka ya Yehova!’ Hakunene loyi a ri yona, naswona hi langutele ku n’wi vona emisaveni leyintshwa ya Yehovha leyo lulama, leyi nga ta simekiwa ku nga ri khale emisaveni ya paradeyisi.”—Pisalema 127:3; Yakobo 1:2, 3.
Onge hi nga langutela ku hetiseka ka xitshembiso xa Yesu eka Adrian lexi nga eka Yohane 5:28, 29: “Mi nga hlamaleni hi mhaka leyi, hikuva nkarhi wa ta lowu hinkwavo lava nge masirheni va nga ta twa rito ra yena, kutani va ta huma. Lava endleke leswinene va ta pfuka va ya evutomini lebyi nga heriki, lava endleke leswo biha va ta pfuka va ya eku avanyisiweni.”
Hi ku ala mimpompelo ya ngati leyi ku anakanyiwaka leswaku a yi ta lehisa vutomi byakwe bya sweswi, Adrian Yeatts u tikombise a ri un’wana wa vantshwa lavo tala lava rhangisaka Xikwembu emahlweni.
[Bokisi leri nga eka tluka 5]
‘Vutomi Byi Le Ngatini’
Ngati yi rharhangane ngopfu, yi fikelela sele yin’wana ni yin’wana emirini. Eka thonsi rin’we ntsena, 250 000 000 wa tisele to tshwuka ti rhwala okisijini ivi ti humesa moya wa thyaka; 400 000 wa tisele to basa ti lava-lava vahlaseri ivi ti va herisa; 15 000 000 wa swiphepherhele swa le ngatini swi hatlisa swi hlengeletana laha ku nga tsemeka ivi swi sungula ku endla fela-ngati leswaku swi pfala laha ku nga boxeka. Hinkwaswo leswi swi tshame ehenhla ka mati ya ngati ya muhlovo wo basanyana, lawa na wona ma vumbiwaka hi swikhedze-khedze swo tala leswi tirhaka swinene eka nxaxamelo lowo leha swa mintirho ya ngati. Vativi va sayense a va twisisi hinkwaswo leswi ngati yi swi endlaka.
A swi hlamarisi leswi Yehovha Xikwembu, Muvumbi wa mati lawa yo hlamarisa, a vulaka leswaku ‘vutomi byi le ngatini.’—Levhitika 17:11, 14.
[Bokisi leri nga eka tluka 7]
Ku Simekiwa Ka Mbilu Handle Ko Tirhisa Ngati
Hi October leyi hundzeke, Chandra Sharp wa malembe manharhu u amukeriwe exibedlhele le Cleveland, eOhio, eU.S.A., hikwalaho ka mbilu leyi a yi ndlandlamuka naswona yi nga tirhi kahle. A a sika, a omelerile, ntiko wa yena a wo va kaye wa tikhilogiramu ntsena, naswona a lava ku simekiwa mbilu. A ku vuriwe leswaku u ta hanya mavhiki ma nga ri mangani ntsena. Vatswari vakwe va pfumerile leswaku a simekiwa xirho kambe ku nga ri mpompelo wa ngati. I Timbhoni ta Yehovha.
Lexi a ku nga ri xihinga eka muhandzuri, Dok. Charles Fraser. The Flint Journal ya le Michigan yi vike hi December 1, 1993: “Fraser u te, Tliliniki ya Cleveland ni swivandla swin’wana swa vutshunguri se swi va ni ntokoto eku endleni ka vuhandzuri byo tala—ku katsa ni ku simeka swirho—handle ko pompela muvabyi tingati ta vanhu van’wana. ‘Hi dyondze swo tala hi ku sivela ku huma ka ngati, ni leswaku hi nga wu lungelerisa ku yini muchini lowu tirhaka handle ka ngati,’ ku vula Fraser.” Ivi a engeta: “Swibedlhele swin’wana leswi tirhanaka ni nchumu wo karhi hi ku hlawuleka se swi hete makume ya malembe swi endla vuhandzuri lebyikulu bya mbilu ni misiha ya ngati handle ka mpompelo wa ngati. . . . Minkarhi hinkwayo hi ringeta ku endla vuhandzuri handle ka ngati (leyi pomperiweke).”
Hi October 29, u endle vuhandzuri byo simeka mbilu eka Chandra handle ka mpompelo. Endzhaku ka n’hweti ku vuriwe leswaku Chandra wa hlakarhela.