Vantshwa Va Vutisa . . .

Hi Hatle Hi Tekana—Xana Hi Nga Humelela?

“Hi sungule ku gangisana ndzi ri na 16 wa malembe. Loko ndzi ri na 18 hi tekanile. A hi langutele ku vona hinkwaswo swi famba kahle—hi laha ku nga heriki! Kambe endzhaku ka mune wa tin’hweti, ndzi sungule ku karhateka ndzi tshikilelekile.”—Tonya.a

KU TEKANA hambi mi ri ni malembe wahi kumbe wahi swi nga karhata. Bibele yi ri: “Lava va tekaka va ta vaviseka ni ku va ni maxangu.” (1 Vakorinto 7:28, The New English Bible) Kambe eka vo tala lava nghenelaka vukati hi nkarhi wa ‘ku navela lokukulu ka vuntshwa,’ maxangu ya kona hakanyingi ma vonaka ma ta hi mimpimo leyi nga tiyiselekiki.—1 Vakorinto 7:36, ringanisa NW.

Leswi swi vangiwa ngopfu hi leswi vana va kondlo-a-ndzi-dyi va ha kulaka; a hi kanyingi u kumaka va lunghekele ku byarha xiphemu xa ku va nuna kumbe nsati. Dok. Jane K. Burgess u ri: “Vantshwa va teka vukati tanihi nchumu lowu nga wa mianakanyo swinene. A va anakanyi hi mintirho yo hambana-hambana ya masiku hinkwawo ni matshalatshala lama lavekaka leswaku vukati byi va lebyi humelelaka.” Xisweswo mintiyiso ya vukati yi nga endla mpatswa wu xiya leswaku ku katseka ni swin’wana handle ka nkufumelo ni ntsako lowu va wu ehleketeke.

Kim lontsongo u ri: “U langutele leswaku swilo hinkwaswo swi ta famba kahle, ni leswaku swi tsakisa, kukota enorhweni. Hambi swi ri tano, nyanyuko wa hela, kutani ku sungula timhaka to sweka, ku hlantswa swibye, ku xava swakudya, ku hlantswa—loko nuna wa wena a khondle mavoko. Yena a nga kalanga a boheka ku endla mintirho yo tano hikuva mana wa yena a a n’wi endlela yona hinkwayo. Loko ma ha gangisana a mi anakanyi hi ku karhala ni ku nyangatseka. Kutani loko u tika, hinkwaswo swi nyanya ku biha!”

Nakambe, minkarhi yin’wana vana va kondlo-a-ndzi-dyi va tekana hi xihatla. Helen wa tsundzuka: “Ndzi tekane ni wanuna loyi a ndzi anakanya leswaku a a ri Mukreste wa ntiyiso. Hikwalaho ko pfumala ntokoto, a ndzi n’wi dyondzanga hi ku helela. Endzhaku ka khume ra tin’hweti hi tekanile, a ndzi nga ha swi koti ku tiyisela mahanyelo yakwe lama nga riki ya Vukreste.” Ku nga humeleli ka vukati bya Helen a hi kona ntsena. EUnited States, vukati bya vana vo tala va kondlo-a-ndzi-dyi byi fa na ntlhanu wa malembe ma nga si hela.

Ku nga khathariseki vuyelo byo biha swinene, timiliyoni ta vana va kondlo-a-ndzi-dyi ti tilahlele evukatini. Kumbexana u un’wana wa vona. Loko swi ri tano, u nga ha va ana se u tikeriwa hi mintshikilelo ya vukati.

Xana A Ka Ha Ri Na Ntlhantlho?

Hambi leswi swi nga vaka swi nga ri vutlharhi ku teka wa ha ri ntsongo, kahle-kahle a hi xidyoho. Vukati bya xiximeka emahlweni ka Xikwembu. (Vaheveru 13:4) I ntiyiso, swiyimo swin’wana leswi hundzeletiweke swi nga ha boha leswaku ku va ni ku hambana kumbe ku dlaya vukati. (Matewu 19:9; 1 Vakorinto 7:12-15) Hambi swi ri tano, hi nawu Xikwembu xi lava leswaku mimpatswa yi namarhelana. (Matewu 19:6) Hambi loko sweswo swi nga ha vonakaka swi ri nawu wo tika, wu komba ni leswaku Xikwembu xi lava leswaku mi humelela.

Nuna un’wana wa kondlo-a-ndzi-dyi u ri: “A swa ha pfuni nchumu ku vutisa u ku, ‘Xana a ndza ha ri ntsongo ngopfu? Xana ha fanelana?’ ni ku mbambela kun’wana. Se u le vukatini!” Kutani ke ematshan’wini yo vilerisiwa hi vumundzuku bya wena, ha yini u nga ringeti ku kuma ndlela yo endla vukati bya wena byi humelela?

Xana I Mani Loyi A Lawulaka Laha?

Bibele yi byela mimpatswa yi ku: “N’wina vavasati, titsongahateni eka vanuna va n’wina, kukota loko mi titsongahata eka Hosi. . . . Nuna i nhloko ya nsati wa yena.” (Vaefesa 5:22, 23) Hambi swi ri tano, loko jaha ri hete vutomi bya rona hinkwabyo ri ri ehansi ka nsirhelelo wa manana na tatana, ku va nhloko ya ndyangu ku nga va vutihlamuleri lebyikulu ngopfu.

Nsati un’wana lontsongo u tsundzuka swin’wana mayelana ni nuna wakwe: “Tom a a nga swi lavi leswaku ndzi tiyela kwihi na kwihi ndzi ri ndzexe. A ndzi titwa ndzi phasiwile, ndzi pfaleriwile. Minkarhi hinkwayo loko ndzi ringeta ku n’wi vutisisa a a anakanya leswaku, a ndzi ala vulawuri byakwe.” Hi hala tlhelo, vavasati van’wana va kuma swi va tikela ku teka vavanuna va vona lavatsongo tanihi tinhloko ta vona. Van’wana va nga ha nyangatsiwa hi xiboho xa vanuna va vona, va nga kombisi ntirhisano loko va nga pfumelelani.

Leswi swi nga ha karhata swinene loko u ri nuna la nga riki na ntokoto. Kambe entiyisweni ku hava xivangelo xa ku karhateka ntsena hikwalaho ka leswi hlomisa ra wena ri nga hatliseriki ku yingisa xileriso xin’wana ni xin’wana xa wena. Swi nga ha teka nkarhi leswaku nsati wa wena a titwa a sirhelelekile ehansi ka vunhloko bya wena. Hi nkarhi lowu, tirhela ku kuma xichavo xakwe, ku nga ri hi ku ringeta ku n’wi lawula, kambe hi ku rhangela ni ku ringeta ku endla swiboho leswi ringaniseriweke.—Ringanisa 1 Vakorinto 16:13.

Bibele yi ya emahlweni yi khutaza: “Mi tlula van’wana hi ku kombana xichavo.” (Varhoma 12:10) Ina, xixima nsati wa wena hi ku rhangisa swilaveko swakwe emahlweni ka swa wena. (Vafilipiya 2:4) N’wi nyike ntshunxeko, u n’wi khoma tanihi munghana la xiximekaka, ku nga ri tanihi hlonga. (Vona Malakiya 2:14.) Loko swi koteka, burisana na yena loko ku fanele ku endliwa swiboho leswikulu. (Swivuriso 13:10) Leswi swi ta endla ku titsongahatela vunhloko bya wena swi n’wi olovela.

Kutani ke, ku vuriwa yini hi loko u ri nsati la nga ntsongo? Swi nga ha ku tikela ku lehisa mbilu, ku titsongahatela nuna wa wena la nga ntsongo loko minkarhi yin’wana a pfumala ntokoto, swi khomisa tingana loko kumbe xana a nga kombisi vutlharhi lebyi faneleke. Hambi swi ri tano, ku n’wi holovela kumbe ku xandzuka a swi nge pfuni ku antswisa xiyimo. Nuna un’wana la nga ntsongo wa pfumela: “Loko a ndzi holovela, a ndzo ya ndzi rhunga nomu.” Ringeta ku kombisa ku n’wi xixima hi ku twisisa ku pfumala kakwe ntokoto. Kumbexana a nga ha sungula ku xixima langutelo ra wena. Loko a endla xiboho lexi ku karhataka—kambe xi nga lwisani ni milawu ya mahanyelo—ha yini u nga khomisani na yena? “Vutlhari byo ta hi le henhla, byi . . . ni ku yingisela.” (Yakobo 3:17) Hi ku seketela vunhloko byakwe, u nga ha n’wi pfuna leswaku a va ni vutihlamuleri ku antswa.

Swiphiqo Swa Timali

Van’wana va vula leswaku xiphiqo lexikulu xa mimpatswa leyitsongo i mali. Hakanyingi mimpatswa yi tsemeke nhlana hi ku xiya ndlela leyi vutomi byi durhaka ha yona. Hi xikombiso, endzhaku ka ku tekana ka vona Ray na Lora, “a va nga ri na swakudya kumbe mali.” Va ri: “A hi boheka ku etlela ehansi.” Brad na Tonya na vona va karhatiwe hi ntshikilelo lowu fanaka wa timali loko Brad a heleriwa hi ntirho—ivi Tonya a boheka ku hakela swikweleti.

Hambi leswi swi nga ntiyiso leswaku hakanyingi vantshwa va karhatiwa hi ku kuma ntirho lowu va holelaka kahle, minkarhi yin’wana swiphiqo swa mali swi vangiwa hi ku tsandzeka ku hlayisa mali. Anakanya hi nsati un’wana la nga ntsongo la nge: “Ndzi tirhisa mali yi kondza yi hela ivi ndzi sala ndzi nga ha ri na nchumu hi vhiki ro hetelela ra n’hweti.” Mimpatswa yin’wana ya xaniseka hikuva a yi vulavurisani. “Ndzi suke ndzi ya xava movha ndzi nga n’wi byelanga,” ku pfumela nuna la vitaniwaka Jake. Nsati wakwe wa rila, “kahle-kahle lexi a hi xi lava a ku ri nhundzu ya le ndlwini.”

Xana swi vonaka swi tolovelekile? Kutani kumbexana a wu si hluvula “swa vuhlangi” loko ku tiwa emhakeni yo tirhisa mali. (1 Vakorinto 13:11) Xana u xava hi ku lawuriwa hi minsusumeto? Loko swi ri tano dyondza ku tsala swilo leswi u lavaka ku swi xava, ivi u swi namarhela. Vulavurisanani hi swilo leswikulu leswi mi swi xavaka. (Swivuriso 15:22) Yi xiyisise kahle mali leyi u yi tirhisaka, ivi u hlela leswi u nga ta yi tirhisela swona hi vukheta.b Ku endlisa sweswo swi nga ku hungutela ntshikilelo wa wena wo tala wa swa timali.

Xana Hi Nga Vulavurisana?

Leswi swi hi tisa eka lexi van’wana va xi vitanaka xiphiqo xa vumbirhi exikarhi ka mimpatswa leyitsongo: mbulavurisano. Mimpatswa yin’wana yi miyelelana yi ku whii. Van’wana va holovelana. “Timholovo letikulu leti a [hi] va na tona a ku ri ta swilo leswi nga nyawuriki,” ku tsundzuka Sylvia, la dlayeke vukati. “Swilo swo kota loko a siya tintanghu takwe endlwini, kumbe loko ndzi phemanyana swakudya endyelweni yakwe ya swakudya.”

Ku nga twisisani ni ku holova swo boha swi va kona. Kambe “leswo bava hinkwaswo, ni ku hlundzuka hinkwako, ni ku kariha hinkwako,” entiyisweni swi hahlula vukati. (Vaefesa 4:31) Titoloveteni ku vulavula hi swilo loko mi nga si hlundzuka ngopfu. Loko mi vulavula ha swona, hlaselani xiphiqo—ku nga ri ku hlasela munhu. Loko swilo swi vonaka swi nga ha lawuleki, papalatani ku pfurhetela mholovo. Swivuriso 26:20 yi ri: “Nḍilo wu timeka hi ku pfumala tihunyi.” Endzhakunyana ka nkarhi, loko havumbirhi bya n’wina mi horile, ringetani ku tlhantlha timhaka.

Ku vulavurisana lokunene na kona i xilotlelo xa ku tlhantlha xiphiqo xin’wana lexi tolovelekeke: ku nga eneriseki hi rimbewu. Minkarhi yin’wana mpatswa lowutsongo wu karharisiwe ngopfu hi ndlela ya wona leyintshwa ya vutomi lerova a wu swi koti ku tiphina hi mintsako ya lava tekaneke. Buku leyi nge Building a Successful Marriage yi ri: “Vavanuna ni vavasati va nghenela vukati va ri ni rungula ro tala leri hombolokeke mayelana ni xiphemu ni matirhelo ya rimbewu.” Hi ku kanganyisiwa hi mavunwa ya misava, mimpatswa yo tala yi langutela swilo leswikulu leswi nga riki swa xiviri emhakeni leyi. Vutianakanyi ni ku tsandzeka ku tikhoma naswona swi kurisa xiphiqo. Ku vulavurisana hi ku tshembana, xikan’we ni nkarhi ni ku lehisa mbilu i swa nkoka. Loko un’wana ‘a lava ku tsakisa lowun’wana,’ a hi kanyingi rimbewu ri vaka xiphiqo lexikulu.—1 Vakorinto 10:24.

Kutani ke, swi le rivaleni, vukati a hi bya vana. Loko se u nghenele vukati, a swi bohi leswaku u hluleka. “Lembe ra mina ro sungula evukatini a ri tika swinene,” ku vula wansati un’wana la tekiweke. “Kambe hikwalaho ko tirhisa misinya ya milawu ya Bibele, sweswi hi hanya vutomi lebyi tsakisaka ni lebyi enerisaka evukatini bya hina.” Ni le ka wena swi nga va tano.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 27]

Ku seketela jaha exiphen’wini xa rona xa ku va nuna swi nga ri endla ri faneleka swinene