U Nga Antswisa Ndlela Ya Wena Yo Tsundzuka Swilo
“A hi ku rivala ka mina.” Xana u tshame u vula sweswo? Loko swi ri tano, u nga heli mbilu. Switsundzuxo swi nga ri swingani ni matshalatshalanyana ma nga swi antswisa hi ndlela yo hlamarisa. U nga byi tekeli ehansi byongo bya wena. Matimba ya byona ya hlamarisa.
XANA byongo byi yi endlisa ku yini migilo ya byona? Emalembeni ya sweswinyana byongo byi kambisisiwe swinene ku tlula rini na rini. Kambe ku nga khathariseki ndlela leyi ku yiwaka emahlweni byi twisisiwa ha yona, ha ha tiva switsongo ngopfu mayelana ni ndlela leyi byongo byi endlaka swilo leswi ha yona.
Leswaku rungula hi ri dyondza ni ku ri tsundzukisa ku yini a swi tiveki, kambe vakambisisi va ringeta ku tlhantlha xihundla lexi. Emhakeni ya ku dyondza ni ku tsundzuka rungula ku ringanyeteriwa leswaku ebyongweni ku tirha 10 ra magidi ya timiliyoni ku ya eka 100 ra magidi ya timiliyoni ta tisele ta byongo. Kambe ku ni mimphasa-mphasano ya tisele ta misiha leyi ringanaka ni nhlayo ya tisele leti yi andzisiwe khume ra magidi. Dyondzo yin’wana hi leswaku loko mimphasa-mphasano leyi, kumbe loko mahandza ya misiha ya byongo ya ri karhi ya tiyisiwa hi ku tirhisiwa, munhu wa dyondza.
Loko hi ya hi kula, vuswikoti bya mianakanyo byi nga ha hunguteka; n’wangulo wa hina wu nga ha hlwela. Tisele ta byongo a ti tipfuxeti, naswona swi le rivaleni leswaku vanhu lavakulu ti hambeta ti va helela. Kambe hi ku ya hi ndlela leyi hi tirhisaka byongo bya hina ha yona, hi nga swi kota ku hlayisa vuswikoti bya byongo bya hina nkarhi wo lehanyana.
Langutelo ra hina ra mianakanyo ri lawula byongo. Langutelo ro va ni ntshembo, ni ro tshama u tsakile ri antswisa matirhelo ya byongo hambi u ri na malembe mangani. Ntshikilelo wun’wana wu nga ku pfuna, kambe ntshikilelo lowukulu, lowu nga bohiki wu bvinya vuswikoti bya byongo. Vutiolori bya miri byi nga pfuna ku hunguta ntshikilelo wa mianakanyo.
Hambiloko leswi swi khutaza, hi nga ha rivala swilo swa nkoka, ku nga khathariseki vukhale bya hina. Xana hi nga antswisa? Ndhawu yin’wana laha vanhu vo tala va nga ni xiphiqo kona i ku tsundzuka mavito ya vanhu lava va hlanganaka na vona.
Ku Tsundzuka Mavito Ya Vanhu
Swiringanyeto swi nga ri swingani swo olova swi nga ku pfuna swinene leswaku u tsundzuka mavito ku antswa. Ku tsakela munhu yoloye swa pfuna. Vito ra munhu i ra nkoka eka yena n’wini. Hakanyingi a hi swi koti ku tsundzuka vito hikwalaho ka leswi hi nga ri twangiki kahle. Hikwalaho, loko u tivisiwa, twana vito kahle. Kombela munhu yoloye ku ri phindha loko swi laveka hambi ku ri peleta. Ri tirhise minkarhi yo hlayanyana loko u ri karhi u vulavula. Loko u n’wi lela, n’wi vite hi vito. U ta hlamala ndlela leyi tinhla leti ti nga ri tingani ti nga ku pfunaka ha yona.
Xitsundzuxo xin’wana lexi nga ku pfunaka emhakeni yo tsundzuka mavito i ku hlanganisa vito ra munhu ni nchumu wun’wana lowu u nga na wona emianakanyweni ya wena. Loko u kota ku ri hlanganisa ni xifaniso xo karhi, sweswo swi nga antswa ngopfu.
Mavito yo tala a ya na nhlamuselo eka wena, hikwalaho u fanele u tikumela rito ro siva ha rona leri fanaka ni vito rero. A swi na mhaka leswaku rito ra wena ro khomela-ndhawu a ri na mpfumawulo lowu fanaka hi ku kongoma ni vito. Mianakanyo ya wena yi ta kota ku tsundzuka ku antswa vito hi ku ri hlanganisa ni sweswo. Loko u tiendlela marito ni swifaniso swa wena, mianakanyo ya dzika.
U fanele u titoloveta leswi hi matimba naswona nkarhi wo lehanyana, kambe swa tirha. Harry Lorayne u hlamusela hi endlelo leri ebukwini yakwe leyi nge How to Develop a Super-Power Memory, naswona u ri tirhisile eka swiendlakalo swo tala swa mani na mani. U ri: “Hakanyingi ndzi boheke ku hlangana ni dzana kumbe madzana mambirhi ya vanhu hi khume-ntlhanu wa timinete ntsena kumbe leti nga hansi ka teto, kambe ndzi fanele ku nga rivali ni vito ni rin’we!”
Ndlela Yo Tsundzuka Nxaxamelo
Xana u nga byi antswisa njhani vuswikoti bya wena byo tsundzuka nxaxamelo wa swilo leswi nga fambisaniki? Ndlela yo olova yi vitaniwa endlelo ro hlanganisa. Rona ri tirha hi ndlela leyi: U tiendlela xifaniso xa nchumu wun’wana ni wun’wana lowu nga enxaxamelweni, ivi u hlanganisa xifaniso xa nchumu wo sungula ni xifaniso xa nchumu wa vumbirhi, ivi u hlanganisa sweswo nchumu wa vumbirhi ni wa vunharhu, sweswo sweswo.
Hi xikombiso, u fanele ku xava ntlhanu wa swilo exitolo xa swakudya: masi, xinkwa, rivoni ra gezi, tinyala ni ayisikrimi. Sungula hi ku hlanganisa masi na xinkwa. Anakanya u ri karhi u chulula masi ya huma endzeni ka xinkwa. Hambiloko xifaniso xi nga yanga hi kona, xi ta ku pfuna ku dzikisa swilo leswi emianakanyweni ya wena. Nakambe, ringeta ku vona xiendlo xexo emianakanyweni xa ku chulula masi.
Endzhaku ko hlanganisa masi ni xinkwa, yana eka nchumu lowu landzelaka, rivoni ra gezi. U nga ha hlanganisa xinkwa ni rivoni hi ku titeka u ri karhi u ringeta ku nghenisa xinkwa endzeni ka muhocho wa rivoni ra gezi. Ivi u hlanganisa rivoni ra gezi ni nyala hi ku tivona u ri karhi u vandla rivoni lerikulu ra gezi u ri karhi u rila. I ntiyiso, swa antswa loko wena n’wini u tihlanganisela swona. Xana u nga hlanganisa minchumu leyo hetelela, tinyala ni ayisikirimi? Kumbexana u nga tivona u ri karhi u dya ayisikirimi ya nyala!
Tikambele loko u tsundzuka nxaxamelo lowu. Kutani kambela mianakanyo ya wena hi nxaxamelo wa wena n’wini. Wu endle wu leha hi laha u wu lavisaka xiswona. Tsundzuka, leswaku ndlela leyi u swi hlanganisaka ha yona swi tsundzukeka hi ku olova, u nga ha swi endla swi hlekisa kumbe swi nga yi hi kona kumbe swi nga twali nikatsongo. Ringeta ku vona xiendlo xa xifaniso xexo, ivi u siva nchumu wun’wana hi wun’wana.
Van’wana va nga ha vula leswaku endlelo leri ri teka nkarhi ku tlula ku nhlokohata nxaxamelo. Hambiswiritano, endlelo leri ri teka nkarhi ku ri hlamusela ku tlula ku ri tirhisa. Loko u kala u ri tirhisa, u ta swi kota ku hlanganisa swilo hi ku hatlisa, naswona ndlela ya wena yo tsundzuka, xikan’we ni rivilo ra wena ro dyondza, swi ta antswa swinene ku tlula loko u ringeta ku dyondza handle ka endlelo leri. Loko 15 wa vanhu va komberiwe ku tsundzuka nxaxamelo wa swilo swa 15 leswi nga yelaniki handle ko tirhisa endlelo ro karhi, ntsengo wa leswi va swi kumeke hi avhareji a wu ri 8,5. Loko vona vanhu lava va tirhise endlelo ro karhi ro hlanganisa swilo leswi nga enxaxamelweni wun’wana hi ku tiendlela swifaniso, hi avhareji va kume 14,3. I ntiyiso, loko wo tsundzuka ku teka nxaxamelo lowu tsariweke wa swilo leswi loko u ya eku xaveni, sweswo swi ta vula leswaku u kume 15 wa swona—100 wa tiphesente!
Ku Tsundzuka Leswi U Swi Hlayeke
Enguveni leyi rungula ri phuphumaka hi ku andza, ndhawu yin’wana leyi vo tala va hina hi lavaka mpfuno hi le ku hlayeni hi ndlela leyi hi bindzurisaka. Ku hlaya i swa nkoka exikolweni, ebindzwini, eku tihluvukiseni, ni le ku lunghiseleleni loko u ta vulavula erivaleni. Ku engetela kwalaho, Mukreste u fanele ku veka nkarhi etlhelo wa dyondzo ya munhu hi xiyexe ya Bibele.—Yohane 17:3.
U nga ha ku: ‘Mina swa ndzi tsandza ku tsundzuka leswi ndzi swi hlayeke.’ Xana ku nga endliwa yini? Ku dyondza ku vuyeriwa hi leswi u swi hlayaka swi nga ku pfuna ku tsundzuka leswi u swi hlayeke. Hi leswi swiringanyeto swin’wana.
Loko u hlaya, i swa nkoka leswaku u hleleka. Vana ni tibuku, swo tsala, ni phepha ekusuhi. Ringeta ku hlayela endhawini leyinene leyi nga ni swikavanyeto switsongo naswona leyi nga ni rivoni leri faneleke. Tima xiya-ni-moya ni thelevhixini.
Hlaya hi nkarhi lowu fanaka. Eka van’wana, ku hlaya siku na siku swa nkarhinyana swi nga va vuyerisa swinene ku tlula ku heta nkarhi wo leha va tshamile. I swinene ku avanyisa nkarhi wa wena hi swiphemu-phemu. Ematshan’wini yo hlaya tiawara timbirhi u nga yimi, swi nga antswa loko wo avanyisa nkarhi wolowo hi swiphemu-phemu swo suka eka 25 ku ya eka 40 wa timinete ha xin’we, ku ri na timinete ti nga ri tingani exikarhi ka swona to wisa. Nkambisiso wu kombise leswaku leswi swi hoxa xandla swinene eka ndlela yo tsundzuka.
Tibyele leswaku u lava ku hlaya mhaka yo tanihi kwihi hi nkarhi wa wena wo hlaya. Leswi swi ku pfuna ku yisa nyingiso. Loko u nga si hlaya buku, heta timinete ti nga ri tingani u yi kambisisa. Languta vito ra yona. Kambisisa nxaxamelo wa leswi nga endzeni, leswi katsakanyaka buku. Kutani hlaya rito ro rhanga kumbe manghenelo. Laha ku nga ha va ku boxiwe xikongomelo ni vonelo ra mutsari.
Loko u nga si hlaya ndzima, yi kambisise. Langutisisa tinhloko-mhaka-ntsongo, swifaniso, mimpfapfarhuto, minkatsakanyo, ni tindzimana to sungula ni to hetelela. Hlaya xivulwa xin’we xo sungula eka ndzimana yin’wana ni yin’wana. Swivulwa leswi hakanyingi swi ni mongo wa mhaka. Twisisa mongo hinkwawo. Tivutise swivutiso: ‘Xana mutsari a a lava ku vula yini? Xana ndzi nga dyondza yini emhakeni leyi? Xana ku vulavuriwa hi yini ngopfu?’
Ku yisa nyingiso i swa nkoka. U fanele u nghena hi laha ku heleleke. Mhaka ya kona i ku endla nkarhi wa wena wo hlaya wu va ni vutomi hi laha u nga kotaka ha kona. Hlakulela ku swi hisekela hi ku xiya swivumbeko leswi tirhaka swa rungula leri. Vona hi mianakanyo. Tirhisa switwi hi ku tianakanya u ri karhi u nun’hwetela, u nantswa, ni ku khumba loko rungula rero ri fanela leswaku u endla tano.
Loko u kala u khoma mongo wa mhaka, se u nga sungula ku tsala tinhla. Matsalelo ya tinhla lamanene ma nga hatlisisa matwisiselo ni ku tsundzuka ka wena rungula. Tinhla a ti fanelanga ti va swivulwa hinkwaswo kambe ti fanele ti va marito kumbe swiga swa nkoka leswi nga ta ku pfuna ku tsundzuka tinhla-nkulu.
Ku twisisa rungula a swi vuli ntsena leswaku u ta kota ku tsundzuka hinkwaswo enkarhini lowu taka. Ntiyiso hi leswaku ku nga si hela 24 wa tiawara se u dyondze xo karhi, u nga ha rivala kwalomu ka 80 wa tiphesente ta rungula rero, kambe swa xinkarhana. Sweswo swi heta matimba, kambe kwalomu ka 80 wa tiphesente ta rona ti nga tlhela ti tsundzukiwa hi ku pfuxeta mhaka yoleyo. Endzhaku ka dyondzo yin’wana ni yin’wana heta timinete ti nga ri tingani u pfuxeta. Loko swi koteka, tlhela u ri pfuxeta siku leri landzelaka, endzhaku ka vhiki, kumbe ni le ndzhaku ka n’hweti. Loko u tirhisa tinhla leti swi nga ku pfuna leswaku u vuyeriwa swinene hi nkarhi wa wena wo hlaya ni ku tsundzuka leswi u swi hlayeke.
Hikwalaho u nga byi tekeli ehansi byongo bya wena. Vuswikoti bya wena byo tsundzuka swilo byi nga antswisiwa. Mutivi wa sayense un’wana u vulavule hi byongo a ku “I nchumu lowu rharhanganeke swinene eka leswi se hi swi tshubuleke evuakweni hinkwabyo.” I nchumu lowu tlakusaka vutlharhi ni matimba lama tlakukeke ya Mutumbuluxi wa hina, Yehovha.—Pisalema 139:14.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 1]
Leswaku u tsundzuka minxaxamelo, tirhisa endlelo ro hlanganisa swilo: Tiendlele xifaniso emianakanyweni. Ivi u hlanganisa xifaniso xo sungula ni xa vumbirhi, sweswo-sweswo
[Xifaniso lexi nga eka tluka 1]
Nxaxamelo wo xava:
1. Masi
2. Xinkwa
3. Rivoni ra gezi
4. Tinyala
5. Ayisikrimi
[Xifaniso lexi nga eka tluka 1]
1 na 2 swi hlanganisiwile
[Xifaniso lexi nga eka tluka 1]
2 na 3 swi hlanganisiwile
[Xifaniso lexi nga eka tluka 1]
3 na 4 swi hlanganisiwile
[Xifaniso lexi nga eka tluka 1]
4 na 5 swi hlanganisiwile