Watchtower LAYIBURARI YA LE KA WEB SITE
Watchtower
LAYIBURARI YA LE KA WEB SITE
Xitsonga
  • BIBELE
  • MIKANDZIYISO
  • TINHLENGELETANO TA VANDHLA
  • g 2/09 matl. 26-29
  • U Nga Antswisa Vuswikoti Bya Wena Byo Tsundzuka Swilo!

A ku na vhidiyo.

Hi khomele, ku ve ni xiphiqo loko hi tlanga vhidiyo leyi.

  • U Nga Antswisa Vuswikoti Bya Wena Byo Tsundzuka Swilo!
  • Xalamuka!—2009
  • Swihloko
  • Tinhlokomhaka Tin'wana Leti Yelana Na Yona
  • Vuswikoti Lebyikulu Byo Tsundzuka Swilo
  • Ndlela Leyi U Nga Antswisaka Vuswikoti Bya Wena Byo Tsundzuka Swilo
  • Nkomiso Wa Marito Wa Tirha Swinene
  • U Nga Antswisa Ndlela Ya Wena Yo Tsundzuka Swilo
    Xalamuka!—1996
  • U Nga Byi Antswisa Vuswikoti Bya Wena Byo Tsundzuka
    Vuyeriwa Eka Vuleteri Bya Xikolo Xa Vutirheli Bya Le Tilweni
  • U Endliwe U Ri Ni Vuswikoti Byo Dyondza Hilaha Ku Nga Heriki
    Xalamuka!—2004
  • Ku Dirowa Swifaniso Swi Ta Ku Pfuna U Tsundzuka Leswi U Swi Dyondzeke
    Xihondzo xo Rindza Xi Huwelela Mfumo Wa Yehovha (Lexi Dyondziwaka eVandlheni)—2025
Vona Swo Tala
Xalamuka!—2009
g 2/09 matl. 26-29

U Nga Antswisa Vuswikoti Bya Wena Byo Tsundzuka Swilo!

“Ku tsundzuka swilo swa hi vuyerisa evuton’wini. Loko a hi nga tsundzuki, siku rin’wana ni rin’wana a ri ta fana ni masungulo mantshwa, hambi ku ri hina vini a hi nga ta titiva. Swiendlakalo leswi humelelaka siku ni siku a swi nga ta hlangana ni swa nkarhi lowu hundzeke kumbe lowu taka; a hi nga ta swi kota ku dyondza swilo swa nkarhi lowu hundzeke kumbe ku langutela swilo leswi nga ta endleka enkarhini lowu taka.”—“MYSTERIES OF THE MIND.”

XANA swi endlekisa ku yini leswaku swinyenyana swin’wana swi kota ku tsundzuka laha swi hlayiseke kona timbewu leswaku swi ti dya hi xixika naswona maxindyana xi kota ku tsundzuka ndhawu leyi xi nga celela timanga eka yona endzhaku ka tin’hweti to hlayanyana, kambe hina hi nga ha rivala laha hi vekeke kona swilo swa hina swa nkoka endzhaku ka awara? Ina, vo tala va hina ha vilela hikwalaho ko rivala. Kambe, hambileswi byongo bya munhu byi nga hetisekangiki, byi na vuswikoti byo hlamarisa byo dyondza ni ku tsundzuka swilo. Mhaka ya nkoka i ku byi tirhisa swinene.

Vuswikoti Lebyikulu Byo Tsundzuka Swilo

Byongo bya munhu byi tika kwalomu ka 1,4 wa tikhilogiramu, naswona mpimo wa byona wu lava ku ringana ni lamula lerikulu, kambe byi ni tisele to twa ta kwalomu ka 100 wa tibiliyoni kumbe tisele ta misiha, leti hinkwato ti tirhisanaka hi ndlela yo hlamarisa. Entiyisweni, sele yin’we yo twa yi nga ha va yi tirhisana ni tin’wana ta 100 000. Ku tirhisana loku ku endla leswaku byongo byi kota ku tirha kahle ni ku hlayisa rungula ro tala swinene. Hambiswiritano, ntlhontlho wa kona i ku va munhu a tsundzuka rungula ra kona loko ri laveka. Vanhu van’wana va ni vuswikoti lebyikulu byo tsundzuka swilo, naswona leswi a swi titsheganga hileswaku munhu u dyondzeke ku fikela kwihi.

Hi xikombiso, le Afrika Vupela-dyambu vanhu lava nga dyondzekangiki lava tivaka swiendlakalo swa matimu swa rixaka ra ka vona, lava vuriwaka ma-griot va nga tsundzuka mavito ya switukulwana swo tala swinene swa vanhu va le ximutanini xa vona. Ma-griot ma endle leswaku Alex Haley wa le Amerika loyi buku yakwe leyi nge Roots yi wineke sagwadi leri vuriwaka Pulitzer, a kambisisa masungulo ya ndyangu wa ka vona lowu davukeke eGambia eka switukulwana swa tsevu leswi hundzeke. Haley u te: “Ndza pfumela leswaku na mina ndzi fanele ndzi nkhensa ma-griot ya le Afrika—laha namuntlha ku vuriwaka leswaku loko mu-griot a fa, swi fana niloko ku tshwe layiburari hinkwayo.”

Nakambe xiya Arturo Toscanini mufambisi la dumeke wa le Italy wa vuyimbeleri, loyi loko a vitaniwa leswaku a ta siva mufambisi un’wana wa khwayere swi xiyiweke leswaku u ni vuswikoti byo yimbelerisa loko a ri ni malembe ya 19. Hambileswi a a nga voni kahle, u kote ku yimbelerisa vayimbeleri va vuyimbeleri bya Aida, hikwalaho ka leswi a byi tsundzuka.

Swiendlo swo tano swi nga hi hlamarisa. Kambe, vanhu vo tala va ni vuswikoti byo tsundzuka swilo swo tala ku tlula leswi va ehleketaka leswaku va nga swi tsundzuka. Xana u nga tsakela ku antswisa vuswikoti bya wena byo tsundzuka swilo?

Ndlela Leyi U Nga Antswisaka Vuswikoti Bya Wena Byo Tsundzuka Swilo

Ku tsundzuka swilo swi katsa swilo swinharhu: ku hundzula marito ma va hi xivumbeko xin’wana, ku ma hlayisa ni ku ma landza laha a ma hlayisiwe kona. Byongo bya wena byi hundzula rungula ri va hi xivumbeko xin’wana loko byi ri twisisa. Rungula rolero ri nga hlayisiwa leswaku ri ta tlhela ri landziwa enkarhini lowu taka. Loko xin’wana xa swilo leswinharhu xi nga ha tirhi munhu u sungula ku rivala.

Ku tsundzuka swilo swi avanyisiwe hi swiyenge swo hambana-hambana leswi katsaka xiyenge xo twa, xiyenge lexi hlayisaka rungula swa xinkarhana ni lexi hlayisaka rungula ku ringana nkarhi wo leha. Xiyenge xo twa xi amukela rungula leri humaka eka switwi swo tanihi swo nun’hweta, swo vona ni swo khumba. Xiyenge lexi hlayisaka rungula swa xinkarhana xi hlayisa rungula ritsongo swa xinkarhana. Hikwalaho hi nga kota ku hlanganisa tinomboro hi nhloko, hi tsundzuka tinomboro ta tinqingho to karhi hi tlhela hi tsundzuka xiyenge xo sungula xa xivulwa loko hi ri karhi hi hlaya kumbe hi yingisele hafu ya xivulwa xa vumbirhi. Kambe hilaha hinkwerhu hi swi tivaka hakona, xiyenge xo hlayisa rungula swa xinkarhana xi ni ku tsana ko karhi.

Loko u lava ku hlayisa rungula nkarhi wo leha, ri fanele ri hlayisiwa eka xiyenge lexi hlayisaka rungula nkarhi wo leha. Xana u nga ri hoxa njhani kwalaho? Tindlela leti landzelaka ti nga pfuna.

◼ Ku tsakela swilo Tsakela mhaka yo karhi u tlhela u titsundzuxa leswi endlaka u dyondza ha yona. Loko mhaka yo karhi leyi ku humeleleke evuton’wini yi katsa mintlhaveko ya wena, u nge yi rivali mhaka yoleyo. Sweswo swi nga swi pfuna swinene swichudeni swa Bibele. Loko swi hlaya Bibele swi ri ni xikongomelo xo tshinela eka Xikwembu ni xo dyondzisa van’wana malunghana na xona, a swi nge yi rivali mhaka ya kona.—Swivuriso 7:3; 2 Timotiya 3:16.

◼ Ku dzika emhakeni yo karhi Buku leyi nge Mysteries of the Mind yi ri: “Hakanyingi loko vanhu va ‘rivala’ swi kombisa leswaku a va dzikanga emhakeni ya kona.” I yini leswi nga ta ku pfuna ku dzikisa mianakanyo ya wena emhakeni yo karhi? Tsakela mhaka ya kona naswona loko swi koteka tsala tinhla to karhi malunghana na yona. Ku tsala tinhla swi endla leswaku muyingiseri a dzikisa mianakanyo ya yena emhakeni yo karhi swi tlhela swi n’wi pfuna leswaku a kota ku pfuxeta rungula ra kona endzhaku ka nkarhi.

◼ Ku twisisa Swivuriso 4:7 yi ri: “Eka hinkwaswo leswi u swi kumaka, kuma ku twisisa.” Loko u nga yi twisisi dyondzo kumbe mhaka yo karhi a swi kanakanisi leswaku a wu nge yi tsundzuki kahle. Ku twisisa swi ku pfuna leswaku u vona ndlela leyi timhaka to karhi ti vumbaka dyondzo yo karhi ha yona. Hi xikombiso, loko xichudeni lexi dyondzelaka ku lunghisa tinjhini xi twisisa ndlela leyi njhini yi tirhaka ha yona, xi ta kota ku tsundzuka vuxokoxoko hinkwabyo malunghana ni njhini.

◼ Ku hlela swilo Hlela swilo leswi yelanaka kumbe timhaka leti fambisanaka. Hi xikombiso, swa olova ku tsundzuka swilo leswi hi lavaka ku swi xava loko hi swi hlele hi ku ya hi mintlawa ya swona tanihi nyama, matsavu, mihandzu ni swin’wana. Nakambe avanyisa rungula hi swiyenge leswitsongo leswi nga tluliki ntlhanu ku ya eka nkombo. Hi ntolovelo tinomboro ta tinqingho ti avanyisiwile leswaku munhu a kota ku ti tsundzuka hi ku olova. Xo hetelela, swi nga ha ku pfuna ku hlela nxaxamelo wa wena hi ku ya hi ku landzelelana ka marito.

◼ Ku vula swilo hi ku phindha-phindha Ku phindha-phindha leswi hi lavaka ku swi tsundzuka hi rito leri tlakukeke (hi xikombiso, rito ra ririmi rimbe kumbe xivulwa) swi ta endla leswaku misiha yi tirhisana. Njhani? Xo sungula, ku vula rito ro karhi swi endla leswaku u dzikisa mianakanyo eka rona. Xa vumbirhi, mudyondzisi wa wena a nga hatla a ku pfuna loko u nga ri vulanga kahle. Naswona xa vunharhu, ku yingisela—hambi ku ri ku tiyingisela—swi ta endla leswaku swiyenge swin’wana swa byongo bya wena swi tirha.

◼ Ku vona swilo hi mahlo ya mianakanyo Wu vone hi mahlo ya mianakanyo nchumu lowu u lavaka ku wu tsundzuka. U nga ha kuma swi pfuna ku wu mpfampfarhuta. Ku vona nchumu wo karhi hi mahlo ya mianakanyo swi endla leswaku swiyenge swo hambana-hambana swa byongo bya wena swi tirha, ku fana ni ku vula swilo hi ku phindha-phindha. Loko u ya u tirhisa switwi swo tala, u ta hlayisa rungula ro tala.

◼ Ku hlanganisa rungula Loko u dyondza nchumu lowuntshwa wu hlanganise ni swilo swin’wana leswi se u swi tivaka. Ku hlanganisa rungula lerintshwa ni rungula leri se ri hlayisiweke emianakanyweni swi endla leswaku swi olova ku hundzula rungula ri va hi xivumbeko xin’wana ni ku ri landza laha ri hlayisiweke kona. Hi xikombiso, leswaku u tsundzuka vito ra munhu, ri hlanganise ni nchumu wun’wana lowu nga tolovelekangiki wa ndlela leyi a langutekaka ha yona kumbe nchumu wo karhi lowu nga endlaka leswaku u tsundzuka vito rolero. Loko swilo leswi u swi hlanganisaka swi ya swi hlekisa kumbe swi nga twali, u ta swi tsundzuka hi ku olova. Hi ku komisa, hi fanele hi anakanya hi vanhu ni swilo leswi hi lavaka ku swi tsundzuka.

Buku leyi nge Searching for Memory yi ri: “Loko hi nga anakanyisisi hi vutomi bya hina ni hi ndhawu leyi hi tshamaka eka yona ni timhaka leti hi humelelaka, swi nga endla leswaku hi nga swi koti ku tsundzuka ndhawu leyi hi tshameke hi ya eka yona ni swilo leswi hi tshameke hi swi endla.”

◼ Ku tiyisekisa timhaka Tinyike nkarhi wa leswaku rungula leri u nga na rona ri kota ku dzika emianakanyweni. Ndlela leyinene ngopfu ya ku endla tano, i ku pfuxeta rungula leri u ri dyondzeke, kumbexana hi ku ri byela munhu un’wana. Loko u tshame u humeleriwa hi nchumu lowu tsakisaka kumbe u hlaye rungula ro karhi leri akaka ra le Bibeleni kumbe buku yin’wana leyi sekeriweke eBibeleni, ri chumbutele munhu un’wana. Havumbirhi bya n’wina mi ta vuyeriwa, mianakanyo ya wena a yi nge ri rivali rungula ra kona naswona munghana wa wena u ta khutazeka. Ku phindha-phindha rungula i ndlela leyi tivekaka yo pfuna munhu leswaku a tsundzuka swilo.

Nkomiso Wa Marito Wa Tirha Swinene

Le Greece wa khale ni le Rhoma, swivulavuri swa ndhuma a swi kota ku nyikela rungula ro leha handle ko languta eka tinhla leti tsariweke. Xana a swi swi endlisa ku yini? A swi tirhisa nkomiso wa marito. Nkomiso wa marito i ndlela leyi hi yi tirhisaka ku hlayisa rungula nkarhi wo leha emianakanyweni ni ku ri tsundzuka loko ri laveka.

Nkomiso wa marito lowu a wu tirhisiwa hi swivulavuri leswi nga ni ndhuma swa le Greece wa khale a ku ri vuswikoti byo tiva lomu swilo swi nga kona, lebyi hlamuseriweke ro sungula hi Simonides wa le Ceos loyi a ri mutlhokovetseri wa Mugriki hi 477 B.C.E. Endlelo leri ri hlanganisa ku hleleka, ku vona hi mahlo ya mianakanyo ni ku hlanganisa rungula ni nchumu wo karhi lowu tolovelekeke, wo tanihi nchumu wo karhi lowu nga endleleni kumbe nchumu wo karhi lowu nga ekamareni kumbe endlwini ya munhu. Vanhu lava tirhisaka endlelo ro tiva lomu swilo swi nga kona va famba-famba hi ndlela yo fanekisela, va hlanganisa rungula rin’wana ni rin’wana leri va lavaka ku ri tsundzuka ni nchumu wo karhi. Loko va lava ku tsundzuka rungula ro karhi, va tlhela va famba-famba hi ndlela yo fanekisela.—Vona bokisi leri nge “Famba-famba Hi Ndlela Yo Fanekisela.”

Eka ndzavisiso lowu endliweke eka mphikizano wa Vanhu lava Tsundzukaka Swinene Swilo eMisaveni Hinkwayo, ku kumeke leswaku ndlela leyi a va tsundzuka swilo ha yona a yi nga vangiwi hi leswi va nga tlhariha ku tlula mpimo. Ku tlula kwalaho, vo tala lava ngheneleke mphikizano wolowo a va ri exikarhi ka malembe ya 40 na 50. Xana va swi kotise ku yini? Vo tala va vule leswaku va pfuniwe hileswi va nga wu tirhisa kahle nkomiso wa marito.

Xana u lava ku tsundzuka nxaxamelo wa marito yo karhi? Ku tirhisa nkomiso wa marito hi ndlela leyinene i ku tirhisa maletere yo sungula ya marito yo karhi. Vanhu vo tala va le Amerika N’walungu va tsundzuka mavito ya Mativa Lamakulu ya ntlhanu, ku nga Huron, Ontario, Michigan, Erie na Superior va tirhisa nkomiso wa “HOMES.” Ndlela yin’wana leyi yelanaka ni yoleyo leyi pfunaka munhu ku tsundzuka swilo i ya ku tirhisa marito lama hlayekaka hi tindlela hinkwato, leyi a yi tirhisiwa swinene hi Vaheveru va khale. Hi xikombiso, eka tipisalema to tala rito ro sungula ra ndzimana yin’wana ni yin’wana kumbe ntlawa wa tindzimana ri sungula hi letere leri landzelaka rin’wana eka maletere ya Xiheveru. (Vona Tipisalema 25, 34, 37, 111, 112, na 119.) Ndlela leyi leyinene yo pfuna ku tsundzuka yi endle leswaku vayimbeleri va kota ku tsundzuka tindzimana hinkwato ta 176 ta Pisalema 119!

Ina, u nga titoloveta ni ku antswisa ndlela leyi u tsundzukaka swilo ha yona. Hilaha minkambisiso yi kombiseke hakona, vuswikoti bya hina byo tsundzuka swilo byi tirha ku fana ni misiha. Loko hi ya hi byi tirhisa, byi ya byi tsundzuka swilo hi ku olova hambiloko se hi dyuharile.

[Bokisi leri nga eka tluka 27]

SWIRINGANYETO LESWI ENGETELEKEKE

◼ Tirhisa vuswikoti bya wena byo tsundzuka hi ku dyondza swilo leswintshwa, ririmi lerintshwa kumbe xichayachayana xo karhi.

◼ Dzikisa mianakanyo ya wena eka swilo swa nkoka swinene.

◼ Dyondza ndlela yo tirhisa nkomiso wa marito.

◼ Nwana mati lama eneleke. Ku pfumala mati emirini swi nga endla leswaku mianakanyo ya wena yi pfilunganyeka.

◼ U nga titsoni vurhongo. Loko u etlele byongo bya wena byi hlayisa rungula ra swilo leswi ku humeleleke.

◼ Tshama hi ndlela leyi faneleke loko u ri karhi u hlaya. Ntshikilelo wu endla leswaku miri wu humesa homoni leyi vuriwaka cortisol, leyi nga endlaka leswaku misiha ya byongo yi nga tirhisani.

◼ Papalata ku nwa ngopfu byala swin’we ni ku dzaha. Byala byi kavanyeta xiphemu xa byongo lexi hlayisaka rungula swa xinkarhana, naswona ku nwa byala ku tlula mpimo swi nga endla leswaku munhu a nga vi na vhithamini leyi eneleke leyi vuriwaka thiamine, ku nga vhithamini B leyi endlaka leswaku munhu a kota ku tsundzuka kahle. Ku dzaha swi endla leswaku byongo byi nga vi na okisijini leyi ringaneke.a

[Nhlamuselo ya le hansi]

a Mhaka leyi yi sekeriwe eka rungula leri kandziyisiweke eka magazini lowu kumekaka eka Internet lowu nge Brain & Mind.

[Bokisi/Swifaniso leswi nga eka tluka 28, 29]

FAMBA-FAMBA HI NDLELA YO FANEKISELA

U nga swi endlisa ku yini leswaku u tsundzuka nxaxamelo wa swilo leswi u lavaka ku swi xava, swo tanihi xinkwa, matandza, ntswamba ni botere? Hi ku tirhisa endlelo ra ku tsundzuka laha swilo swi nga kona, u nga swi anakanya loko u ri karhi u famba-famba hi ndlela yo fanekisela ekamareni ra wena ro tshama eka rona.

Hi tihlo ra mianakanyo vona xiseketelo lexi nga le xitulwini xa wena xi ri lofo ra xinkwa

matandza ma ri karhi ma fukameriwa ehansi ka rivoni

nhlampfi ya wena yi ri karhi yi hlambela edan’wini ra ntswamba

botere yi mbyindliwe eka thelevhixini ya wena

Loko swilo swi ya swi hlekisa kumbe swi vonaka swi nga tolovelekanga swi tsundzukeka hi ku olova! Loko u fika exitolo, tlhela u famba-famba hi ndlela yo fanekisela.

[Bokisi leri nga eka tluka 29]

TSAKA HILESWI U KOTAKA KU RIVALA!

Wa nga anakanya leswaku vutomi bya wena a byi ta va njhani loko a wu tsundzuka swilo hinkwaswo, ku nga khathariseki leswaku i swa nkoka kumbe a swi nyawuli. Mianakanyo ya wena a yi ta tala hi swilo leswi nga pfuniki nchumu, a hi swona ke? Magazini wa New Scientist wu vula leswaku entiyisweni, wansati un’wana loyi a a tsundzuka swilo hinkwaswo leswi tshameke swi n’wi humelela evuton’wini, “u hlamusele leswaku ku tshamela ka yena ku tsundzuka swilo sweswo ‘a ku nga yimi, a ku nga lawuleki naswona a ku n’wi karharisa’ naswona u vule leswaku a ku ri ‘ndzhwalo.’” Nkateko wa kona, valavisisi va anakanya leswaku vo tala va hina a hi na xona xiphiqo xolexo hikuva mianakanyo ya hina yi ni vuswikoti byo susa rungula leri nga pfuniki nchumu kumbe leri hundzeriweke hi nkarhi. Magazini wa New Scientist wu ri: “Ku kota ku rivala swi pfuna swinene leswaku vuswikoti bya munhu byo tsundzuka swilo byi tirha kahle. Loko hi rivala nchumu wa nkoka, . . . swi kombisa ntsena leswaku fambiselo leri ra ku susa swilo leswi nga pfuniki nchumu a ri tirhi kahle.”

    Minkandziyiso Ya Xitsonga (1987-2025)
    Huma
    Nghena
    • Xitsonga
    • Rhumela
    • Leswi u swi tsakelaka
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Swipimelo Swo Tirhisa Website Leyi
    • Milawu Yo Sirhelela Rungula Ra Xihundla
    • Seta Swa Xihundla
    • JW.ORG
    • Nghena
    Rhumela