Ta Rivala
◼ “Ntlawa wa vativi va tinyeleti lava tirhisaka theleskopu ya Subaru ni ya Keck le Mauna Kea [eHawaii] va tshubule swirimele leswikulu leswi vonakaka hi matlhelo manharhu leswi nga ekule swinene empfhukeni.” A ku si tshama ku tshuburiwa swirimele leswikulu swinene ku ringana na swona.—SUBARU TELESCOPE WEB SITE, JAPANI.
◼ Hofisi ya Tinhlayo ta Tiko ya le United Kingdom yi vike leswaku “nhlayo ya micato [le Nghilandhi ni le Wales] hi 2006 a yi ri ehansi swinene ku ringana malembe ya 110. Mimpatswa leyi tsakelaka ku tshama swin’we yi nga tekananga yi ya yi andza swinene.”—THE GUARDIAN WEEKLY, BRITAIN.
◼ Hi ku ya hi Pew Forum on Religion and Public Life, “vanhu lavakulu lava endlaka 44 wa tiphesente va cince kereke ya vona, van’wana va sungula ku nghena kereke kumbe va tshika kereke hi ku helela.”—U.S.A.
Tikholichi Ni Mukhuva Wo Tikhoma Hi Ndlela Yo Biha Hi Tlhelo Ra Rimbewu
“Handle ka tikholichi ta Maprotestente . . . , ku ni ku hambana kutsongo exikarhi ka tikholichi ni tiyunivhesiti ta mani na mani, ta vanhu vo karhi ni ta Khatoliki malunghana ni ku tikhoma loku nga kona eka tona, laha swichudeni swi lavaka ku etlela ni vanhu vo hambana-hambana.” Marito wolawo ma vuriwe hi Donna Freitas, mufundhisi wa Khatoliki tlhelo mupfuneti wa profesa eyunivhesiti endzhaku ko va a endle nkambisiso malunghana ni ndlela leyi vanhu va rimbewu leri hambaneke va tikhomaka ha yona ni hi ta vukhongeri etikholichini ta le Amerika. Hi ku ya hi National Catholic Reporter, Freitas u vule leswaku leswi vukhongeri byi tsandzekeke ku dyondzisa mahanyelo lamanene malunghana ni ku tikhoma ka vanhu va rimbewu leri hambaneke, a swi kombisi ntsena “matimba ya ku va swichudeni swi lava ku etlela ni vanhu vo hambana-hambana ekholichini” kambe swi tlhela swi kombisa “ku tsandzeka ka vukhongeri ku lwisana ni mahanyelo lama nga kona etikholichini.”
Vatswari Va Hakeriwa Leswaku Va Kurisa Vana Va Vanhwanyana
Xiviko xa Mahungu xa BBC xi vula leswaku hulumendhe ya le Indiya yi nyika vatswari lava nga swisiwana mali ya kwalomu ka R23 000 leswaku va kurisa vana va vona va vanhwanyana. Mindyangu yi nyikiwa mali loko ku tswariwa n’wana wa nhwanyana yi tlhela yi nyikiwa yin’wana loko n’wana a ri karhi a kula ku kondza a va ni malembe ya 18. Hambileswi ku languteriwa ehansi ka vanhu va xisati ni ku susiwa ka makhwiri loko ku kumeka leswaku i n’wana wa nhwanyana swi yirisiweke hi 1994, vanhu va ha ya emahlweni va swi endla. Entiyisweni, ku ringanyetiwa leswaku eka malembe yo tlula 20 lama hundzeke, ku susiwe makhwiri ya kwalomu ka 10 wa timiliyoni loko ku kumeka leswaku i n’wana wa nhwanyana, leswi endleke leswaku etindhawini tin’wana nhlayo ya vana va vanhwanyana ni ya vafana yi nga ha ringani. Hi ku ya hi nkambisiso wa 2001, etikweni hinkwaro a ku ri ni vanhwanyana va 927 kasi vafana lava nga ni malembe ya le hansi ka tsevu a va ri 1 000, naswona nhlayo ya vanhwanyana a yi hambeta yi hunguteka. Exifundzheni xin’wana a ku tswariwa vanhwanyana va 793 kasi eka vafana a ku tswariwa 1 000 ya vona.
Leswi Swinyenyana Swi Swi Endlaka Loko Ku Ri Ni Pongo
Swinyenyana swin’wana swi ba pongo swinene leswaku swi ta kota ku twala edorobeni leri nga ni pongo lerikulu. Magazini wa New Scientist wu vula leswaku hambileswi pongo ra le dorobeni ri nga ha va nyangatsaka vanhu, eka swinyenyana ku nga ha va mhaka leyi vulaka “vutomi ni rifu” hikuva swinyenyana swa xinuna swa yimbelela leswaku swi ta “vitana swa xisati ni ku fungha ndhawu leyi swi tshamaka eka yona.” Leswi pongo ra le dorobeni ri nga rikulu, swinyenyana swin’wana swi yimbelela tinsimu ta swona nivusiku leswaku swi ta twiwa kumbe swi tlakusa marito ya swona. Magazini lowu wu vula leswaku sweswo a swi endliwi hi swinyenyana leswi nga le madorobeni ntsena. Leswi swi tshamaka ekusuhi ni “maboboma ni le milambyeni leyi khulukaka na swona swi yimbelela hi marito lama tlakukeke.”