Hosi Leyi Hlamarisaka

PENGUIN leyikulu eka hinkwato, hosi ya tona, loko yi yimile yi tlula mitara hi ku leha naswona yi tika 40 wa tikhilogiramu. Loko ti-penguin tin’wana ti kongoma en’walungwini leswaku ti balekela vuxika lebyi titimelaka ngopfu, naswona dyambu ri nga humiki, bya le Antarctica, tihosi leti tona ti kongoma edzongeni—eAntarctica! Ha yini? Lexi hlamarisaka, ti yela ku ya tlhotlhorha mavondlo ya tona.

Loko hosi leya xisati yi tshikela tandza ra yona, leya xinuna yi ri susa hi ku hatlisa ehenhla ka ayisi yi ri veka ehenhla ka milenge ya yona. Kutani yi ri veka exifuveni—ehansi ka timpapa. Kutani leya xisati yi kongoma elwandle ni ku ya lava swakudya. Leya xinuna yi fukamela tandza leri masiku ya 65 hi nkarhi lowu xirhami xi ngo vuya-vuyani, yi ri karhi yi hanya hi mafurha lama nga emirini wa yona. Leswaku ti tshama ti kufumerile hi nkarhi wa xidzedze lexi nga ni gamboko lexi hungaka hi rivilo ra 200 wa tikhilomitara hi awara, tinyenyana leti to tlhariha ti hlengeletana ndhawu yin’we hi mintlawa leyikulu, ti ri karhi ti cincana, yin’wana yi nghena exikarhi yin’wana yi humela ehandle, yi fularhele moya.

Swa hlamarisa leswaku tandza ri tlhotlhorheka loko leya xisati yi vuya. Kambe, xana leya xisati yi n’wi tiva njhani nuna wa yona exikarhi ka magidi ya tinyenyana leti fanaka? Hi ku yimbelela risimu. Loko ta ha gangisana, tinyenyana leti ti yimbelela risimu kutani ti dyondza ndlela leyi ti nga ta vitanana ha yona. Loko leta xisati ti vuya, ti yimbelela swin’we ni leta xinuna hi mbilu hinkwayo. Vanhu va nga pfilunganyiwa hi vuyimbeleri bya kona, kambe tihosi leta xisati ti kuma vanghana va tona hi ku hatlisa. Kutani, endzhaku ko hundzisela vondlo lera ha ku tlhotlhorhiwaka eka leya xisati, leya xinuna leyi se yi sikaka hi ndlala yi rhetemuka kwalomu ka 70 wa tikhilomitara ehenhla ka ayisi hi khwiri yi kongoma elwandle ku ya lava swakudya.

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 31]

By courtesy of John R. Peiniger