Loko U Fikeriwa Hi Ku Chava Lokukulu

“Ndzi khome mukwana! Miyela u ku whii, loko u nga miyeli ndzi ku dlele!”

A KU ri hi ximumu hi ndzhenga lowunene, naswona Janea la nga ni malembe ya 17, loyi a nga Mbhoni ya Yehovha, a a ri karhi a tshwiririka hi tintangu ta mavhilwa ephakini ya mani na mani le Virginia, eU.S.A. Ku nga ri kungani, a ku nga ha vonaki munhu ephakini, hiloko na yena a ehleketa ku suka. Loko a fika a tshama ekusuhi ni xibebe xa ka vona lexitsongo a hluvula tintangu ta ku tshwiririka ha tona, ku fike munhu wumbe. Hi marito yo chavisa lama nga laha henhla, u n’wi sindzise ku etlela na yena, a bvanyangeta Jane, a ringeta ku n’wi susumetela endzeni ka xibebe lexiya lexitsongo. U be nkalanga, kambe sweswo a swi endlanga leswaku xikanyana xexo xi n’wi tshika.

Hi ku famba ka nkarhi Jane u ri: “A ndzi vona ku ri hava lexi ndzi nga xi endlaka. A ndzi tivona ndzi ri xitsotswana lexi jamelaneke ni ndlopfu. Kambe ndzi ye emahlweni ndzi huwelela ndzi ri karhi ndzi tilwela. Eku heteleleni ndzi huwelele eka Xikwembu ndzi ku, ‘Yehovha, u nga swi pfumeleli leswi leswaku swi humelela eka mina!’” Swi vonaka onge sweswo swi hlamarise muhlaseri, loyi hi xitshuketa a ndzi tshikeke kutani a tsema a ri vona.

Loko munhu loyi a a ringeta ku n’wi pfinya a nghena emovheni wakwe, Jane u tilotlelele exibebeni xa ka vona, a ri karhi a rhurhumela. Hiloko a teka selifoni, a ringeta ku tikhoma. U bele maphorisa riqingho, a ma hlamusela kahle leswaku munhu loyi u languteka njhani, a va nyika ni tinomboro ta movha wakwe, leswi endleke leswaku a khomiwa hi timinete ti nga ri tingani.

Xana Mhaka Leyi Yi Helele Kwalaho?

Ina, kambe ku nga ri hi nkarhi wolowo. Khombo leri Jane a a langutane na rona a ro ho sungula. Hambileswi maphorisa swin’we ni vatsari va maphepha-hungu va n’wi bumabumeleke hi ku va a hatlise a ehleketa naswona a tekeke goza loko a hlaseriwa, endzhaku ka loko ku chava lokuya ko sungula ku herile, Jane u sungule ku fikeriwa hi ku chava. U ri: “Endzhaku ka mavhiki yo hlayanyana, ndzi sungule ku tshikileleka swinene. Miri wa mina wu sungule ku chava nkarhi hinkwawo, leswi endleke leswaku ndzi nga swi koti ku etlela. Endzhakunyana ka mavhiki yo hlayanyana, a ndzi nga swi koti ku hlaya kumbe ku va ni ku rhula ka mianakanyo. Naswona a ndzi pfa ndzi hlaseriwa hi ku chava. Siku rin’wana exikolweni, mufana un’wana loyi hi dyondzaka na yena loyi a fanakanyana ni munhu luya a ndzi hlaseleke, u ndzi khwenute ekatleni leswaku a ndzi vutisa nkarhi, a ku sele katsongo ndzi wela ehansi hi ku chava.”

U ri: “A ndzi dya mbitsi ndzi xeva hi nhlomulo. A ndzi nga ha swi koti ku va swin’we ni vanghana va mina, xivundza xi lo nyanyisa ntshikilelo. A ndzi tisola hi ku va ndzi pfumelele nhlaselo wolowo, naswona a ndzi ri ni gome hikwalaho ka leswi a ndzi lahlekeriwe hi ntsako ni ku tshemba vanhu loku a ndzi ri na kona loko ndzi nga si hlaseriwa. A ndzi vona onge se ndzi munhu un’wana.”

Jane a a ri ni swikombiso swa ntshikilelo lowu vaka kona endzhaku ka ku hlaseriwa ([post-traumatic stress disorder] PTSD). I yini PTSD, naswona i yini lexi nga endliwaka leswaku ku pfuniwa lava yi va hlaseleke? Xihloko lexi landzelaka xi ta hlamula swivutiso leswi.

[Nhlamuselo ya le hansi]