Maphorisa—Ha Yini Ma Laveka?

XANA vutomi a byi ta va njhani loko a ku nga ri na maphorisa? Xana ku humelele yini hi 1997 loko maphorisa ya 18 000 ma terekile edorobeni ra Recife le Brazil kutani vanhu va rona lava tlulaka miliyoni va sele va nga ha ri na maphorisa?

The Washington Post yi vikile: “Emasikwini ya ntlhanu ya ngundzu-ngundzu, nhlayo ya vanhu lava dlayiweke edorobeni leri nga ekusuhi ni ribuwu, yi phindheke kanharhu. Ku phangiwe mali eka tibanki ta nhungu. Tinsula-voya ti tiendlela ku rhandza etindhawini ta mabindzu naswona ti hlasela tindhawu ta van’wankumi. Milawu ya patu a yi hlayisiwi. . . . Hikwalaho ka vugevenga, mintsumbu yi lo pakelana emoxari naswona i mphesa-mphesa exibedlhele lexikulu xa mfumo, lava duvuriweke ni lava tlhaviweke va etlele ephasejini.” Ku vikiwe leswaku matsalana wa timhaka ta vululami u te: “A hi si tshama hi vona vubihi byo fana ni lebyi laha.”

Kun’wana ni kun’wana laha hi tshamaka kona, vubihi byi lo dla, erivaleni. Hi lava maphorisa leswaku ma ta hi sirhelela. I ntiyiso leswaku vo tala va hina hi swi twile leswaku maphorisa man’wana ma tirhisa tihanyi, ma hombolokile, a ma khathali naswona ma tirhisa matimba hi ndlela yo biha. Sweswo swa hambana hi ku ya hi matiko. Kambe, vutomi a byi ta va njhani loko a ku nga ri na maphorisa? Xana a hi ntiyiso leswaku maphorisa ma pfuna eswiyin’weni swo tala? Xalamuka! yi vutise van’wana lava nga maphorisa etindhawini to hambana-hambana ta misava leswaku ha yini va hlawule ntirho lowu.

Ntirho Lowu Pfunaka Tiko

Ivan, la nga phorisa eBritain, u te: “Ndza swi tsakela ku pfuna vanhu. Ndzi tsakisiwa hi mintirho yo hambana-hambana ya maphorisa. Vanhu a va tali ku swi vona leswaku ntirho lowukulu wa maphorisa a hi ku khoma vanhu. Kambe ntirho wa wona lowukulu i wa ku pfuna vanhu. Loko ndzi ri karhi ndzi endla ntirho wa mina lowu tolovelekeke, ndzi nga ha pfuna loko ku ri ni munhu loyi a feke hi xitshuketa, kumbe loko ku ri ni mhangu ya movha, kumbe loko ku endliwe vugevenga, kumbe loko munhu la kuleke a lahlekile. Ndza tsaka swinene ku tlherisa n’wana loyi a a lahlekile kumbe ku pfuna munhu la hlaseriweke hi swigevenga.”

Stephen u tshama a va phorisa eUnited States. U ri: “Leswi u nga phorisa u ni tindlela ni nkarhi wa ku pfuna munhu la lavaka mpfuno. Hi swona swi ndzi endleke leswaku ndzi va phorisa. A ndzi lava ku pfuna vanhu. Ndzi vona onge ndzi hoxe xandla eku sirheleleni ka vanhu eka vugevenga. Emalembeni ya ntlhanu, ndzi khome vanhu vo tlula 1 000. Kambe lexi ndzi tsakiseke, i ku kuma vana lava lahlekeke, ku pfuna lava nga ni vuvabyi bya Alzheimer lava a va lahlekile ni ku kuma mimovha leyi a yi yiviwile. Nakambe a swi tsakisa loko hi tsutsumisa vanhu lava ehleketeriwaka hi vugevenga kutani hi ya va khoma.”

Roberto, la nga phorisa eBolivia, u ri: “A ndzi lava ku pfuna vanhu lava langutaneke ni khombo. Loko ndza ha ri ntsongo, a ndzi rhandza maphorisa hikuva a ma sirhelela vanhu emakhombyeni. Loko ndza ha ku sungula ntirho wa vuphorisa, a ndzi famba-famba hi milenge ndzi rindza enkaveni wa doroba, kwalaho a ku ri ni tihofisi ta hulumendhe. Siku ni siku a hi pfuna vanhu lava tisaka swivilelo. Ntirho wa mina a ku ri ku lawula xiyimo, leswaku ku nga vi na madzolonga. Ndzi kume leswaku ku va ni xinghana ni ku xixima varhangeri va mintlawa leyi tisaka swivilelo, swi pfuna ku sivela madzolonga lawa a ma ta vavisa vanhu vo tala. Sweswo na swona a swi tsakisa.”

Maphorisa ma endla mintirho yo tala ngopfu. Ma nga ha pfuna ku ponisa ximanga lexi phasekeke emurhini, ku ponisa vanhu lava siveleriweke hi matherorisi swin’we ni ku jamelana ni swigevenga leswi phangaka mali ebanki. Nilokoswiritano, ku sukela loko maphorisa ma ri kona, vanhu van’wana va ma tshemba kasi van’wana a va ma tshembi. Xihloko lexi landzelaka xi ta hlamusela leswaku ha yini sweswo swi ri tano.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 2, 3]

Matluka 2 na 3: Phorisa ri ri karhi ri lawula mimovha eChengdu, le Chayina; Maphorisa ya le Grikiya ma lawula hasahasa; maphorisa ya le Afrika Dzonga

[Xihlovo Xa Kona]

Linda Enger/Index Stock Photography

[Xifaniso lexi nga eka tluka 3]

Ku phangiwa ka swilo exitolo loko maphorisa ma terekile le Salvador, eBrazil, hi July 2001

[Xihlovo Xa Kona]

Manu Dias/Agência A Tarde

[Xifaniso lexi nga eka tluka 4]

Stephen, eU.S.A.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 4]

Roberto, eBolivia