Vantshwa Lava Tirhisaka Internet Leswi Vatswari Va Nga Swi Endlaka

LOKO u ri mutswari, xana i yini lexi a xi ta ku chavisa ngopfu—xana i ku tiva leswaku n’wana wa wena u ni swilotlelo swa movha wa laha kaya kumbe i ku tiva leswaku u tirhisa Internet hi ndlela leyi a yi lavaka? Haswimbirhi swa chavisa, naswona swi lava leswaku munhu a va a ri ni vutihlamuleri hi ndlela yo karhi. Vatswari a va nge tshameli ku alela vana va vona leswaku va tirhisa movha, kambe va ta tiyiseka leswaku va va dyondzisa ndlela leyinene yo chayela. Vatswari vo tala na vona va dyondzisa vana va vona ku tirhisa Internet hi ndlela leyinene. Milawu leyi kongomisaka ya le Bibeleni leyi hi nga ta vulavula hi yona yi ta pfuna swinene.

“Un’wana ni un’wana wo tlhariha u ta endla swilo hi ku tiva.” (Swivuriso 13:16) Vatswari lava vana va vona va tirhisaka Internet va fanele va tiva ndlela leyi yi tirhaka ha yona ni leswi vana va vona va swi endlaka loko va tsalelana marungula lama fikaka hi xihatla, loko va ri karhi va pfula ti-Web site leti vanhu va nga tiendlela tona kumbe loko va ri karhi va endla swo karhi eka Internet. Marshay la nga ni vana vambirhi u ri: “U nga tibyeli leswaku se u dyuharile kumbe a wu dyondzekanga. Tikarhatele ku tiva swilo swa thekinoloji.”

“U fanele u tlhela u endla guma elwangwini ra wena, leswaku [ku nga wi munhu] ehenhla ka [rona].” (Deteronoma 22:8) Vanhu va le ka Internet va nga ha endla tiprogreme leti nga pfumelelaka vatswari leswaku va endla guma hi ndlela yo fanekisela, leswaku ku nga ngheni marungula kumbe swifaniso leswi nga basangiki eka Internet ni leswaku vana va vona va nga ngheni eka ti-Web site leti nga ni khombo. Tiprogreme tin’wana ti nga ha sivela vana leswaku va nga tsali mavito ni tiadirese ta vona vini kumbe vuxokoxoko byin’wana. Kambe swi fanele swi xiyiwa leswaku tiprogreme toleto a hi minkarhi hinkwayo ti kotaka ku sivela rungula leri nga ni khombo. Nakambe vantshwa vo tala lava se va nga ni ntokoto eka khompyuta va dyondza tindlela to honisa tiprogreme toleto ivi va nghena laha a va nga fanelanga va nghena kona.

“Loyi a tihambanisaka ni van’wana u tilavela swa yena ntsena; u ta hambana ni vutlhari hinkwabyo lebyi pfunaka.” (Swivuriso 18:1) Nkambisiso lowu endliweke le United Kingdom wu paluxe leswaku muntshwa un’we eka va ntlhanu lava nga exikarhi ka malembe ya kaye na 19 va kota ku tirhisa Internet va ri emakamareni ya vona yo etlela eka wona. Loko khompyuta yi vekiwe erivaleni swi nga pfuna vatswari leswaku va tshama va ri karhi va xiya leswi vana va vona va nga le ku swi endleni eka Internet, naswona swi nga sivela vana ku nghena eka ti-Web site leti nga basangiki.

“Tshamani mi ri karhi mi languta leswaku ndlela leyi mi fambaka ha yona a yi fani ni ya lava nga tlharihangiki kambe yi fana ni ya vanhu vo tlhariha, mi tixavela nkarhi lowunene, hikuva masiku ma hombolokile.” (Vaefesa 5:15, 16) Vula leswaku vana va nga yi tirhisa rini Internet nileswaku va nga heta nkarhi wo tanihi kwihi va ri eka yona, swin’we ni ti-Web site leti va nga nghenaka eka tona ni leti va nga fanelangiki va nghena eka tona. Hlamusela vana va wena milawu leyi va faneleke va yi landzela loko va tirhisa Internet, naswona u tiyiseka leswaku va yi twisisa.

I ntiyiso leswaku a wu nge swi koti ku vona leswi vana va wena va swi endlaka loko va nga ri ekaya. Hikwalaho i swa nkoka leswaku u dyondzisa vana va wena milawu leyinene leswaku va ta endla swiboho swa vutlhari hambi loko va ri ekule na wena.a (Vafilipiya 2:12) Swi veke erivaleni leswaku byi ta va byihi vuyelo bya kona loko va tlula milawu leyi u va vekeleke yona malunghana ni ku tirhisa Internet. Yi tirhise milawu yoleyo.

“[Manana lonene] u languta leswi endlekaka eka vandyangu wakwe.” (Swivuriso 31:27) Tshama u ri karhi u kambela ndlela leyi vana va wena va yi tirhisaka ha yona Internet naswona u va byela leswaku u ta endla tano. Leswi a swi vuli swona leswaku u nghenelela etimhakeni ta vona. Tsundzuka leswaku Internet yi tirhisa hi mani na mani. Ndzawulo ya Mfumo ya Vulavisisi eUnited States yi vula leswaku vatswari va fanele va pfula Internet va vona leswi vana va vona va swi endlaka eka yona naswona minkarhi yin’wana va kamba ti-e-mail ni ti-Web site leti va nghenaka eka tona.

“Vuswikoti byo ehleketa byi ta ku rindza, ku twisisa ku ta ku hlayisa, ku ku kutsula endleleni yo biha, eka munhu la vulavulaka swilo leswi humeke endleleni.” (Swivuriso 2:11, 12) Vatswari a va nge swi koti ku vona hinkwaswo leswi vana va vona va swi endlaka eka Internet. Kambe milawu leyi u va dyondzisaka yona ni xikombiso lexinene lexi u va vekelaka xona swi ta va sirhelela ngopfu. Kutani tinyike nkarhi u bula ni vana va wena hi makhombo lawa va nga langutanaka na wona loko va tirhisa Internet. Ku bula ni vana va wena u ntshunxekile hi yona ndlela ya nkoka yo va sirhelela eka makhombo ya Internet. Tom, tatana la nga Mukreste u ri: “Hi vulavule ni vafana va hina havambirhi malunghana ni vanhu vo ‘biha’ va le ka Internet. Hi tlhele hi va hlamusela leswaku i yini swifaniso swo navetisa timhaka ta le masangwini, leswaku ha yini swi fanele swi papalatiwa, nileswaku ha yini va nga fanelanga va bula ni vanhu lava nga va tiviki eka Internet.”

U Nga Va Sirhelela Vana Va Wena

Leswaku u sirhelela vana va wena eka makhombo ya Internet swi lava matshalatshala naswona swilo swa elektroniki leswi Internet yi kumekaka eka swona swi tshama swi ri karhi swi cinca. Nhluvuko wa thekinoloji wu nga pfuna hi ndlela yo karhi, kambe wu nga va ni khombo swinene eka vana. Vatswari va nga va pfuna njhani vana va vona leswaku va kota ku langutana ni makhombo enkarhini lowu taka? Bibele yi ri: “Vutlhari i xisirhelelo ku fana nileswi mali yi nga xisirhelelo.”—Eklesiasta 7:12.

Pfuna vana va wena leswaku va tlhariha. Nakambe va pfune leswaku va twisisa ndlela yo papalata makhombo ya le ka Internet ni ndlela leyi va nga yi tirhisaka ha yona hi ndlela leyinene. Hikwalaho Internet yi ta tirhisiwa hi ndlela leyi nga ta ka yi nga xungeti vuhlayiseki bya vana va wena.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 8]

Le United Kingdom, 57 wa tiphesente ta vantshwa lava nga exikarhi ka malembe ya kaye na 19 lava tirhisaka Internet vhiki na vhiki va tshame va hlangana ni swifaniso swo navetisa timhaka ta le masangwini; kambe i vatswari va 16 wa tiphesente ntsena lava pfumelaka leswaku vana va vona va swi vonile swifaniso sweswo eka Internet

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 9]

Valavisisi va anakanya leswaku vakanganyisi va kwalomu ka 750 000 va tshama va ri eka Internet siku ni siku, va ri karhi va hlota eka tindhawu to burisana eka tona eka Internet ni to gangisana eka tona

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 9]

Le United States, 93 wa tiphesente ta vantshwa lava nga exikarhi ka malembe ya 12 na 17 va tirhisa Internet

[Xifaniso lexi nga eka tluka 8, 9]

Xana u nga dyondzisa vana va wena ku tirhisa Internet hi ndlela leyinene?