Ngati Leyi Ponisaka Vutomi Hakunene

Tinhla tin’wana leti nga eka rungula leri hundzeke ta twisiseka. Hambi loko vanhu vo tala va yi langutisa tanihi leyi ponisaka vutomi, mimpompelo ya ngati yi tele hi makhombo. Lembe na lembe magidi ya fa hikwalaho ka mimpompelo; vunyingi lebyi engetelekeke byi khomiwa hi mavabyi lamakulu naswona byi langutana ni vuyelo bya nkarhi wo leha. Kutani ke, hambi ku ri eka langutelo ra swa vutshunguri, sweswi ku ni vutlhari eku hlayiseni ka xileriso xa Bibele xo ‘papalata ngati.’—Mintirho 15:28, 29.

Vavabyi va sirheleriwa eka makhombo yo tala loko va kombela vutshunguri bya mirhi leyi nga riki na ngati. Madokodela lama nga ni vutshila lama amukeleke tlhontlho wa ku tirhisa leswi eka Timbhoni ta Yehova ma vumbe mpimanyeto wa endlelo leri hlayisekeke ni leri humelelaka, hi laha swi kombisiwaka ha kona eka swiviko swo tala swa timhaka ta vutshunguri. Madokodela lama nyikelaka vutshunguri lebyi nga ni ntikelo lebyi nga riki na ngati a ma yi landzuli misinya ya milawu ya vutshunguri leyi nga ni ntikelo. Ku ri na sweswo, va kombisa xichavo eka mfanelo ya muvabyi yo tiva makhombo ni mimpfuno leswaku a ta endla nhlawulo lowu voningeriweke loko swi ta eka leswi swi nga ta endliwa emirini ni le vuton’wini bya yena.

A hi vi lava pfumalaka ku twisisa emhakeni leyi, hikuva ha swi xiya leswaku a hi hinkwavo lava va nga ta pfumelelana ni langutelo leri. Vanhu va hambana loko swi ta eka ripfalo, mahanyelo ni langutelo ra swa vutshunguri. Hikwalaho, van’wana, ku katsa ni madokodela man’wana va nga ha swi kuma swi nonon’hwa ku amukela xiboho xa muvabyi xo papalata ngati. Muhandzuri un’wana wa le New York u tsarile a ku: “Ndzi nga ka ndzi nga rivali malembe ya 15 lama hundzeke, tanihi dokodela lerintsongo loko ndzi yime etlhelo ka mubedo wa Mbhoni ya Yehova leyi a yi humesa ngati swinene hikwalaho ka xilondza xa xirhumbyana. Ku navela ka muvabyi ku xiximiwile naswona mimpompelo ya ngati a yi nyikiwanga, kambe ndza ha tsundzuka ku hela lokukulu ka matimba loku ndzi ku tweke tanihi dokodela.”

Handle ko kanakana a a kholwa leswaku ngati a yi ta va leyi ponisaka vutomi. Hambi swi ri tano, lembe rin’we endzhaku ka loko a tsale sweswo, The British Journal of Surgery (October 1986) yi vike leswaku emahlweni ka xiendlakalo xa mimpompelo, ku huma ka ngati ka le khwirini ni le marhumbyini a ku ri ni “mpimo wa mafu ya tiphesente ta 2,5 ntsena.” Ku sukela loko mimpompelo yi sungule ku toloveleka, ‘minkambisiso yo tala leyikulu yi vika mafu ya tiphesente ta 10.’ Ha yini mpimo wa mafu wu tlakuke hi minkarhi ya mune? Valavisisi va ringanyetile: “Mpompelo wo sungula wa ngati wu vonaka wu sivela ku tiya ka ngati ivi xisweswo swi vanga ku huma ngati nakambe.” Loko Mbhoni leyi nga ni xilondza lexi humesaka ngati yi ale ngati, ku hlawula ka yona kahle-kahle ku nga ha va ku kurise mintshembo ya yona ya ku pona.

Muhandzuri loyi a fanaka u engeterile a ku: “Ku hundza ka nkarhi ni ku tshungula vavabyi vo tala ku tala ku hundzula langutelo ra munhu, naswona namuntlha ndzi kuma ku tshembana exikarhi ka muvabyi ni dokodela wa yena, ni ndzhwalo wo xixima ku navela ka muvabyi wu ri lowu nga wa nkoka swinene ku tlula vutshila lebyintshwa bya swa vutshunguri lebyi byi hi rhendzeleke. . . . Swa tsakisa leswi ku karhateka sweswi ku vangeke ku xixima ni xichavo eka ripfumelo leri tiyeke ra muvabyi yoloye.” Dokodela loyi u dlayelele hi ku: ‘Swi ndzi tsundzuxa leswaku hi minkarhi hinkwayo ndzi fanele ku xixima ku navela ka muvabyi ka munhu hi xiyexe ni ka vukhongeri ku nga khathariseki mintlhaveko ya mina kumbe vuyelo.’

U nga ha va ana se u xiye swo karhi leswi madokodela yo tala ma sungulaka ku swi twisisa hi “ku hundza ka nkarhi ni ku tshungula vavabyi vo tala.” Hambi loko va kuma nkhathalelo lowunene wa swa vutshunguri eswibedlhele leswinene, eka yinhla yo karhi, vanhu va fa. Va ri ni mimpompelo ya ngati kumbe va nga ri na yona, va fa. Hinkwerhu ka hina ha dyuhala, naswona makumu ya vutomi ya tshinela. Sweswo a hi makumu lama avanyisiweke. I nchumu wa xiviri. Ku fa i nchumu wa xiviri evuton’wini.

Vumbhoni byi kombisa leswaku vanhu lava honisaka nawu wa Xikwembu ehenhleni ka ngati hakanyingi va tokota ku vaviseka ka xihatla kumbe loku hlwelaka; van’wana nakambe va fa hi ngati. Lava va ponaka a va kumanga vutomi lebyi nga heriki. Kutani mimpompelo ya ngati a yi ponisi vutomi hi laha ku nga heriki.

Vanhu vo tala lava, hikwalaho ka swivangelo swa vukhongeri na/kumbe swa vutshunguri, va alaka ngati kambe va amukela vutshunguri bya swikhomela-ndhawu bya mirhi va hanya kahle swinene. Xisweswo va nga ha lehisa vutomi bya vona hi malembe. Kambe hayi hi laha ku nga heriki.

Leswaku vanhu hinkwavo a va hetisekanga naswona va fa hakantsongo-ntsongo swi hi yisa eka ntiyiso-nkulu wa leswi Bibele yi swi vulaka ehenhleni ka ngati. Loko hi twisisa ni ku tlangela ntiyiso lowu, hi ta vona ndlela leyi ngati hakunene yi nga ponisaka vutomi ha yona—vutomi bya hina—hi laha ku nga heriki.

NGATI LEYI NGA YOXE LEYI PONISAKA VUTOMI

Hi laha swi kombisiweke ha kona eku sunguleni, Xikwembu xi byele vanhu hinkwavo leswaku va nga tshuki va dya ngati. Ha yini ke? Hikuva ngati yi yimela vutomi. (Genesa 9:3-6) Xi tlhele xi hlamusela leswi eka nxaxamelo wa Milawu leyi nyikiweke Israyele. Hi nkarhi lowu nxaxamelo lowu wa Milawu wu simekiweke ha wona, ngati ya swiharhi leswi endliweke magandzelo a yi tirhisiwa ealtarini. (Eksoda 24:3-8) Milawu leyi nga enxaxamelweni wolowo yi kombetele ntiyiso wa leswaku vanhu hinkwavo a va hetisekanga; va dyoha, hi laha Bibele yi swi vekaka ha kona. Xikwembu xi byele Vaisrayele leswaku hi magandzelo ya swiharhi lama nyikeriweke eka xona, a va ta kota ku xiya xilaveko xa leswaku swidyoho swa vona swi fanele ku rivaleriwa. (Levitika 4:4-7, 13-18, 22-30) Hambi swi ri tano, sweswo a ku ri leswi Xikwembu xi swi kombeleke eka vona le ndzhaku hi nkarhi wolowo, hayi leswi xi swi kombelaka eka vagandzeri va ntiyiso namuntlha. Kambe swi ni nkoka lowukulu eka hina sweswi.

Xikwembu hi xoxe xi hlamusele nsinya wa nawu lowu nga xisekelo xa magandzelo wolawo xi ku: “Moya [kumbe vutomi] wa nyama wu le ngatini. Ndzi mi nyikile yona altarini ku phahlela mimoya ya n’wina emhamba; hikuva hi yona ngati leyi phahlelaka moya emhamba. Hikwalaho ndzi byerile vana va Israyele, ndzi ku: Ku nga tshuki ku va ni munhu la dyaka ngati.”—Levitika 17:11, 12.

Eka nkhuvo wa khale lowu a wu vuriwa Siku ra ku Phahlelana Mariyeta, muprista lonkulu wa Israyele a a nghenisa ngati ya swiharhi leswi endliweke magandzelo exiyengeni xo kwetsima swinene xa tempele, ndhawu ya vugandzeri bya Xikwembu. Ku endla sweswo a ku ri ndlela yo fanekisela ya ku kombela Xikwembu ku rivalela swidyoho swa vanhu. (Levitika 16:3-6, 11-16) Magandzelo wolawo kahle-kahle a ma nga herisi xidyoho hinkwaxo, kutani a ma fanele ku phindha-phindhiwa lembe na lembe. Hambi swi ri tano, ku tirhisiwa loku ka ngati ku siye ntila lowu nga ni ntikelo.

Dyondzo leyikulu eBibeleni hi leswaku Xikwembu eku heteleleni a xi ta nyikela gandzelo rin’we leri hetisekeke leri a ri ta kota ku rivalela swidyoho swa vapfumeri hinkwavo hi laha ku heleleke. Rona ri vuriwa nkutsulo, naswona ri kombetela eka gandzelo ra Mesiya loyi a vhumbiweke, kumbe Kriste.

Bibele yi ringanisa ntirho wa Mesiya ni leswi swi endliweke hi Siku ra ku Phahlelana Mariyeta: “Kriste loko a humelele, a ri muprista lonkulu wa swilo swo saseka leswi nga ta ta, u tsemakanyile [tempele] leyi tlurisaka hi vukulu ni ku hetiseka, leyi nga endliwangiki hi mavoko, . . . u nghenile kan’we xikwetsimisisweni [tilo], ku nga ri hi ngati ya swiphongo ni ya marhole, kambe hi ngati ya yena hi xiviri; kutani u kumile ku kutsula loku nga heriki. Kutani hi nawu, swilo leswi hlantswiwaka hi ngati, swi lave ku va swilo hinkwaswo; kambe loko ngati yi nga halatiwanga, a ku na ku rivaleriwa ka swidyoho.”—Vaheveru 9:11, 12, 22, BX.

Xisweswo ya twisiseka mhaka leyi ha yona hi fanelaka ku va ni langutelo ra Xikwembu hi ngati. Ku pfumelelana ni mfanelo ya xona tanihi Muvumbi, xi bohe ku tirhisiwa ka yona loku hlawulekeke. Vaisrayele va khale va nga ha va va kume mimpfuno ya rihanyo hi ku ka va nga dyi ngati ya swiharhi kumbe ya vanhu, kambe yoleyo a ku nga ri yinhla ya ntikelo ngopfu. (Esaya 48:17) A va fanele va papalata ku tiyisa vutomi bya vona hi ngati, hayi ngopfu-ngopfu hikwalaho ka leswi ku endla leswi hambaneke na swona a swi nga ri na rihanyo, kambe hikwalaho ka leswi a swi nga kwetsimanga eka Xikwembu. A va fanele va papalata ngati, hayi hikwalaho ka leswi a yi thyakisiwile, kambe hikwalaho ka leswi a yi ri leyi nga ni risima eku kumeni ka ku rivaleriwa.

Muapostola Pawulo u hlamusele hi nkutsulo a ku: “Ha yena [Kriste] hi ni ku kutsuriwa hi ngati ya yena, ku nga ku rivaleriwa ka ku dyoha ka hina hi rifuwo ra tintswalo ta xona.” (Vaefesa 1:7, BX) Rito ro sungula ra Xigriki leri kumekaka kwalaho ri hundzuluxeriwe kahle tanihi “ngati,” kambe ku hundzuluxela ko tala ka Bibele ku endla xihoxo hi ku siva hi rito leri nge “rifu.” Hikwalaho, vahlayi va nga ha hupa yinhla ehenhleni ka langutelo ra Muvumbi wa hina ra ngati ni ntikelo wa gandzelo leri a ri hlanganiseke na yona.

Nhloko-mhaka ya Bibele yi rhendzeleka entiyisweni wa leswaku Kriste u fe tanihi gandzelo ra nkutsulo leri hetisekeke kambe a nga tshamanga a file. Endzhaku ka ntila lowu Xikwembu xi wu vekeke hi Siku ra ku Phahlelana Mariyeta, Yesu u pfuxeriwe etilweni leswaku a ‘humelela emahlweni ka Xikwembu hi xoxe hikwalaho ka hina.’ Kwalaho u nyikele ntikelo wa ngati ya yena ya gandzelo. (Vaheveru 9:24) Bibele yi kandziyisa leswaku hi fanele ku papalata ndlela yihi na yihi leyi yi nga yisaka eku ‘kandziyeleni ka N’wana wa Xikwembu ni ku xixima ngati ya yena tanihi leyi nga ni ntikelo lowu tolovelekeke.’ Yoleyo hi yona ndlela yi ri yoxe leyi hi nga hlayisaka ha yona vuxaka lebyinene ni ku rhula na Xikwembu.—Vaheveru 10:29; Vakolosa 1:20.

TSAKELA VUTOMI LEBYI PONISIWEKE HI NGATI

Loko hi twisisa leswi Xikwembu xi swi vulaka ehenhleni ka ngati, hi sungula ku va ni xichavo lexikulu eka ntikelo wa yona wa ku ponisa vutomi. Matsalwa ma hlamusela Kriste tanihi loyi a ‘hi rhandzaka ni loyi a hi ntshunxeke eka swidyoho swa hina hi ngati ya yena n’wini.’ (Nhlavutelo 1:5; Yohane 3:16) Ina, hikwalaho ka ngati ya Yesu, hi nga kuma ku rivaleriwa ka swidyoho swa hina hi laha ku heleleke ni hi laha ku nga heriki. Muapostola Pawulo u tsarile a ku: “Sweswi loko hi hlayiwile lava lulameke hikwalaho ka ngati ya yena, ngopfu-ngopfu hi ta ponisiwa evukarini hikwalaho ka yena!” Yoleyo i ndlela leyi vutomi lebyi nga heriki byi nga ponisiwaka ha yona hi ngati.—Varhoma 5:9, BX; Vaheveru 9:14.

Khale ka khaleni Yehova Xikwembu u nyike xitiyisekiso xa leswaku hikwalaho ka Kriste ‘mindyangu hinkwayo ya misava yi nga tikatekisa.’ (Genesa 22:18) Nkateko wolowo wu katsa ku vuyetela misava leswaku yi va paradeyisi. Kutani vanhu lava pfumelaka a va nga ha hlaseriwi hi mavabyi, ku dyuhala kumbe hambi ku ri rifu; va ta tsakela mikateko leyi hundzaka swinene mpfuno wa nkarhinyana lowu vatirhi va swa vutshunguri va nga hi nyikelaka wona sweswi. Hi na xitshembiso lexi xi hlamarisaka: “Xi ta sula mihloti hinkwayo emahlweni ya vona, ni rifu a ri nga ha vi kona; hambi ya ri mahlomulo kumbe ku rila kumbe ku vaviseka a swi nga ha vi kona, hikuva leswo sungula swi hundzile.”—Nhlavutelo 21:4.

Kutani ke, i vutlhari swonghasi eka hina ku nghenisa swilaveko hinkwaswo swa Xikwembu embilwini! Sweswo swi katsa ku yingisa milawu ya xona ehenhleni ka ngati, hayi ku yi tirhisa hi ndlela yo biha hambi loko hi ri eswiyin’weni swa vutshunguri. Xisweswo a hi nga hanyi nkarhinyana ntsena. Ku ri na sweswo, hi ta kombisa xichavo xa hina lexikulu eka vutomi, ku katsa ni ntshembo wa hina wa vumundzuku wa vutomi lebyi nga heriki hi ri vanhu lava hetisekeke.

[Bokisi leri nga eka tluka 25]

Vanhu va Xikwembu va ale ku tiyisa vutomi bya vona hi ngati, hayi hikwalaho ka leswi ku endla sweswo a swi nga ri na rihanyo, kambe hikwalaho ka leswi a swi nga kwetsimanga, hayi hikwalaho ka leswi ngati a yi thyakisiwile, kambe hikwalaho ka leswi a yi ri ya risima.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

“Ha yena [Yesu] hi ni ku kutsuriwa hi ngati ya yena, ku nga ku rivaleriwa ka ku dyoha ka hina.”—Vaefesa 1:7, BX.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Ku ponisa vutomi hi ngati ya Yesu ku pfula ndlela leyi yisaka evuton’wini lebyi nga heriki, lebyi nga ni rihanyo eparadeyisini ya laha misaveni