Tinhla Ta Bibele Ester 1:1-10:3
Ntshunxeko Wa Xikwembu Eku Tiloviseni
Ku dlaya ku ta va loku chavisaka swinene: Lavantsongo ni lavakulu, swihlangi ni vavasati, va lovisiwile handle ka xivangelo. Ku hava loyi a nga ta va ni xivindzi xo kaneta kungu leri, hikuva ku lerisa ka ku avanyisa ku tiyisa ku hlambanya ka hosi. Ina, Vayuda va ta fa ku fana ni tihomu leti nga pfuniki nchumu!
Leyi i ndlela leyi swilo swi nga ha yona eka Haman, holobyenkulu wa Persia ya khale. U kunguhate ku dlaya loku ko chavisa hikwalaho ka rivengo lerikulu eka Mordekai wa Muyuda. Kambe loko Haman a ri karhi a rindzela ku hlula kakwe hi ku aneriseka, tiko ra Yuda ri khongelela ntshunxeko. Vuyelo byi ve byihi? Byi hlavuteriwe eka buku ya Bibele leyi hlamarisaka ya Ester. Leyi tsariweke hi Mordekai hi yexe, I mhaka leyi tiyisaka ripfumelo na hi laha mpfuno wa Xikwembu—ni rlpfumelo ra wansati lontsongo—wu poniseke tiko.
Ester U Va Nkosikazi
Hlaya Ester 1:1-2:23. Hi 484 B.C.E., Asuerus hosi ya Persia (Xerxes I) yi endla nkhuvo lowukulu. Kambe Nkosikazi Vasti u ala ku amukela swikombelo swakwe swo humelela kwalaho. Hosi leyi kariheke yi n’wi hluvula tinguvu ta vunkosikazl kutanl yl hlawula nkosikazi leyintshwa. Endzhaku ka ku kambela wansati wo xonga swinene emfun’weni, yi hlawula Muyuda lonene la vuriwaka Hadasa, loyi a a tilunghiselele ntirho lowu hi hahani wa yena Mordekai. Wansati lontsongo a tumbeta mhaka ya leswaku i Muyuda, a tirhisa vito ra yena ra Xipersia ra Ester.
◆ 1:3-5—Ha yini minkhuvo leyi yi endliwile?
Hi ku ya hi n’wamatimu Herodotus, Xerxes u kale a endla nhlengeletano leswaku a kunguhata tsima ra nyimpi ro Iwisana na Greece. Kumbexana leswi i ku hlengeletana loku fanaka. Hi ku fanana, Xerxes u kombe ku dzunisa ni rifuwo ra mfumo wakwe ku khorwisa tihosana hi vuswikoti byakwe leswaku a hetisisa tsima ra le Greece.
◆ 1:8—Nawu a wu ri wihi ehenhlenl ka ku nwa?
Swi vonaka onge Vapersia a va ri na ntolovelo wo khutazana ku nwa mpimo lowu vekiweke eka tinhlengeletano to tano. Hambi swi ri tano, hosi yi endle leswaku va tihlawulela eka nkarhi lowu. Hambi leswi swi vange ku ringanisela swinene kumbe ku nwa loku nga lawulekiki, Bibele a yi vuli.
◆ 2:19, 20—Ha yini Mordekai ‘a tshama enyangweni wa hosi’?
Kahle-kahle Mordekai a a ri un’wana wa vatirhela-mfumo va Hosi Asuerus. Vavanuna vo tano lava tihlamulelaka hakanyingi a va tshama ekhorhweni, va rindzele ku amukela xikombelo xa hosi. XIyimo xa Mordekai a xi fanele xi ve xa vutihlamuleri. Handle ka sweswo, Haman ingi a n’wi hlongorile hi xlhatla. Xisweswo Mordekai a a ri eka xiyimo xo dyondza eka xona ni ku hlula nkunguhato wa xihundla wo dlaya hosi.
Dyondzo eka Hina: Ester u kombe nkoka wo titsongahata loko a nga kombeli swingwavila kumbe mpahla leyinene emahlweni ko ya exitshan’wini xa hosi. U tshike munhu wa xihundla wa mbilu ya yena, ni ‘moya wakwe wa ku olova ni ku rhula,’ a kuma tintswalo ta hosi. (1 Petro 3:1-5) Hi ku fanana, lava va masalela lama totiweke lava hlengeletiweke ku sukela hi 1919 va kume tintswalo ta Hosi Yesu Kriste.
Xikhiri Xa Haman
Hlaya 3:1-5:14: Asuerus a endla Muamaleki loyi a vuriwaka Haman holobye-nkulu. Kambe Mordekai, a swi xiya leswaku Yehova a a tiyimisele ku “ta lwa na Amaleke e tinšakeni ta tinšaka,” a ala ku titsongahatela Haman. (Eksoda 17:8-16) Loko a tirihisela, Haman la tikukumuxaka u kucetela hosi ku lovisa Vayuda!
Mordekai u kombela Ester ku nghenelela, a n’wi tsundzuxa leswaku, loko a miyela, “ku pfuna ni ku hanyisiwa ŝi ta humelela v̌aYuda ŝi pfa kuṅwana.” Leswi ku vengiwa ka vanhu va Yehova ni ku avanyisa kakwe ko Iwisana ni Vaamaleki ku nga mphikamakaneta, Mordekai wa tiyiseka leswaku Xikwembu xi ta va nyika ku pona. (1 Samuel 12:22) Ester a tshinelela hosi handle ko kombela—leswi kahle-kahle ku nga xidyoho lexikulu! Hambi swi ri tano, Asuerus u nyika vutomi byakwe ni ku va kona enkhubyeni lowu a wu endleke. Loko a tlhelela ekaya, Haman, u tlhele a hlundzukisiwa hi ku ala ka Mordekai ku n’wi xixima, a kunguhata ku n’wi dlaya.
◆ 3:7—A ku katseka yini eku halateni ka Pur?
“Pur” ri vonaka ri ri rito ra Xipersia leri vulaka “nhlolo.” Hakanyingi tinhlolo a ti halatiwa hi tintlhari tanihi xivumbeko xa ku avanyisa. Hi ku fanana, leswi a swi endliwa tano ku kumisisa nkarhi lowu faneleke wa Haman wo hetisisa kungu rakwe ra ku lovisa.
◆ 4:3—Ha yini Mordekal ni Vayuda va titsona swakudya?
Hikuva khombo ra tiko a ri ri kusuhi, a ku ri nkarhi wa gome, wo ehleketa swinene. (Eklesiasta 3:4) Hi ku vaviseka va lave vuleteri bya Xikwembu. Xisweswo ku titsona swakudya ku komba ku hundzukela ka vona eka Yehova leswaku va kuma matimba ni vutlhari lebyi lavekaka. Loko u kongomane ni miringo, xana na wena u hundzukela eka Xikwembu hi xikhongelo?—Vaheveru 5:7.
◆ 5:6-8—Ha yini Ester a hlwele ku tivisa hosi?
Hakunene xivindzi xa Ester a xi n’wi hlulekisanga, tanihi leswi ana se a a lave ku fa. Hambi swi ri tano, kumbexana, eku sunguleni a a lava ku kuma vunene bya hosi. Kutani ke, u n’wi rhambile eka nkhuvo wa vumbirhi. Nkongomiso wa Xikwembu nakambe a wu katseka, tanihi leswi nkarhi wa swiendlakalo leswi landzelanaka wu pfumeleleke mintirho yin’wana.
Dyondzo eka Hina: Ester u kombe ripfumelo, xivindzi ni ku swi rhandza ku tirhisa ndzayo ya Mordekai. Lava va veke xiphemu xa masalela lama totiweke ku sukela hi 1919 va kombe ripfumelo leri fanaka, xivindzi ni ku rhandza ku tirha ni swirho leswi kuleke swa mutekiwa wa Kriste. I swikombiso leswinene hakunene!
Rhengu Ri Hluriwile
Hlaya 6:1-7:10. Asuerus u xanisiwa hi ku pfumala vurhongo, handle ko kanakana u tsongahatiwile hi Xikwembu. Kumbexana a a vona onge u hlulekile hi ndlela yin’wana, u endla leswaku buku ya tirhekhodo, kumbexana xibukwana xo tsala switsundzuxo, yi hlayiwa eka yena. Hi ku xiya leswaku Mordekai a nga hakeriwanga hikwalaho ka ku paluxa rhengu ro dlaya, hosi yi kombela Haman ku ringanyeta hakelo leyi faneleke. Haman u tivona a ri la xiximiweke ivi a kunguhata nkhuvo lowukulu. Kambe lexi n’wi chaviseke u lerisiwe ku hundzisela ku xiximeka ko tano ehenhla ka Mordekai! Vatsundzuxi va Haman va teka leswi tanihi xikombiso xa ku wa ka yena.
Hi ku anghwetla endzhaku ka ntokoto lowu khomisaka gome Haman a heleketiwa eka nkhuvo wa vumbirhi wa Ester. Kwalaho hosi yi rhamba Ester ku endla xikombelo. ‘Loko hosi yi nga pfumela ku ndzi nyika ku kombela ka mina ni vanhu va mina hi ku ya hi xikombelo xa mina,’ ku kombela nkosikazi ya xivindzi. A hlavutela leswaku i Muyuda, a boxa rhengu ra Haman. Haman loyi a tshukisiweke a yimelela vutomi byakwe kambe ematshan’wini ya sweswo, a dlawa—emhandzini leyi a yi kunguhateriwe Mordekai!
◆ 7:4—Ha yini ku lovisiwa ka Vayuda ku ri loku onhaka eka hosi?
Loko Haman a a lo kunguhata ku xavisa Vayuda evukhumbinl, leswi hi ku fanana ingi swi vange ku vuyeriwa lokukulu eka Asuerus. Kambe ku lovislwa ka vanhu hinkwavo a ku ta vanga ku lahlekeriwa hi mali ku tlula 10 000 wa titalenta ta silivere leti Haman a a tshembise ku ti hakela. Ku humelela ka rhengu ro lovisa nakambe a ku ta vanga ku lahlekeriwa ka hosi hi nkosikazi ya yona—ku onhakeriwa ka munhu hi xiyexe hakunene!
◆ 7:8—Ha yini nghohe ya Haman yi funengetiwile?
Haman a nga funengetanga nghohe ya yena n’wini hi gome kumbe ku vaviseka. Entiyisweni vatirhela-mfumo va huvo va funengete nghohe yakwe, leswaku a kombisa gome kumbe ku tsemeka nhlana. Hi ku fanana leri a ri ri goza ro sungula leri tekiweke ro hetisisa xigwevo xa rifu.
Dyondzo eka Hina: Ekhombyeni ra vutomi byakwe, Ester u hlavutele leswaku a a ri Muyuda hi xivindzi. Ku sukela hi 1931, hi ku fanana vanhu va Xikwembu va tivangele ku xanisiwa hi ku tivula Timbhoni ta Yehova. (Esaya 43:10-12) Xana u na xivindzi xo tano?
Vanhu Va Xikwembu Va Ntshunxiwile!
Hlaya 8:1-10:3. Mordekai u va holobye-nkulu ematshan’wini ya Haman. Nakambe a veka vutomi byakwe ekhombyeni, Ester u tshinelela hosi leyi a nga rhambiwanga ivi a khongelela leswaku magoza ya ku susa rhengu ra Haman ya tekiwa. Hosi ya pfumela kutani yi pfumelela Mordekal ku lerisa mhaka leyi Iwisanaka ni xileriso xa kona hi vito ra Asuerus. Hambi leswi hi ntolovelo wa Vapersia lunghiselelo ro sungula ro herisa ri nga hundzuriwiki, nawu lowuntshwa wu pfumelela Vayuda ku tilwela.
Ku tsaka lokukulu ku va kona exikarhi ka Vayuda! A va ha ri vabohiwa lava nga pfuniki nchumu, se va ni tin’hweti to talanyana to lunghisa ku tilwela ka vona. Eku heteleleni, Adar (February-March) 13 ya fika. Vo ringana 75 000 lava a va ‘lava ku vaviseka ka vona’ va dlayiwa hi Vayuda. Leswaku va nga rivali leswaku ku hlula loku a ku huma eka Yehova, Mordekai u lerisa leswaku Nkhuvo wa Purim wa lembe na lembe wu endliwa hi ti-14 na ti-15 ta Adar.
◆ 8:5—Xana Ester u kombe vutlhari hi ndlela yihi?
Ester u pime marito yakwe hi vukheta, a kombela hosi ku susa mapapila ya Haman la hlaselaka, “lama a ma tsaleke.” Hi vuxiyaxiya, u papalate ku hlamusela kwihi na kwihi ka vutihlamuleri bya hosi emhakeni leyi. Hi ku fanana Vakriste va xiya-xiya loko va veka vumbhoni emahlweni ka vatirhelamfumo va hulumendhe.
◆ 8:17—Xana vanhu va ‘tivule Vayuda hi ndlela yihi’?
Septuagint yi vula leswaku Vapersia lava ‘a va yimbisiwa ni ku endliwa Vayuda.’ Entiyisweni hl ku teka mhaka ya xileriso tanihi mfungho wa ku seketela ka Xikwembu Vayuda, Vapersia vo tala va hundzukele emikhuveni ya Xiyuda. Hi ku fanana namuntlha, “vunyingi lebyikulu” bya “tinyimpfu tin’wana” byi teke xiyimo xa byona etlheIweni ra masalela lama totiweke.—Nhlavutelo 7:9; Yohane 10:16; Zakaria 8:23.
◆ 9:10, 15, 16—Hikwalaho ka yini Vayuda va nga phanganga?
Nawu wa hosi wu va lerise ku phanga. Hambi swi ri tano, ku ala ka vona ku endla tano, ku endle ku swi vonaka leswaku xikongomelo xa vona a xi ri xa ku tihlayisa, hayi xa ku tiganyisa.
Dyondzo eka Hina: Ku fana ni Vayuda va siku ra Ester, Timbhoni ta Yehova ti kombela tihulumendhe ni tihuvo leswaku ti tisirheleta eka valala. Ngopfu-ngopfu enkarhini wa Nyimpi ya II ya Misava a swi fanela ku endla leswi hikwalaho ka minhlaselo ya nkucetelo wa vafundhisi wo Iwisana ni vanhu va Xikwembu. Hi ku katekisa ka Yehova, tinyimpi to tala letikulu ta huvo ti hlurile.
Buku ya Ester yi tirha tanihi xihlovo xa ntshembo ni xikhutazo eka Timbhoni ta Yehova namuntlha. Ta swi tiva leswaku rivengo lerikulu ra Sathana eka vona hi ku hatlisa ri ta hela eku endleni kakwe matshalatshala hinkwawo yo va herisa. Ndlela leyi kongomeke leyi Yehova a nga ta va sirheleta ha yona ya ha ta voniwa. (Ezekiel 38:16-23) Kambe ntshembo wa vona hi leswaku tanihi le sikwini ra Ester Yehova a nga ka a nga va tshiki vanhu vakwe. Hi nkarhi lowu faneleke, u ta va nyika “ku pfuna ni ku hanyisiwa.”