Swivono Leswi Humaka eTikweni Leri Tshembisiweke
Mananga Ya Yuda—I Rikwandasi Kambe Ma Tsakisa
XANA u anakanya leswaku mananga ya Yuda eTikweni leri Tshembisiweke ma njhani ke? Van’wana va ehleketa hi nhova leyikulu, yo tlhuma. Van’wana va anakanya hi rikwandasi ro tanihi Sahara leri nga ni ndhawu leyikulu ya sava.
Swifaniso haswimbirhi a swi fani na wona mananga lawa, hi laha u nga vonaka ha kona eka xifaniso lexi nga laha henhla. Eka xivono lexi, u vona xiphemu xa mananga lexi hlanganisiwaka na Yesu. Ndhavuko wu vula leswaku Sathana u kombise Yesu “mimfumo hinkwayo ya misava” eka nhlohlorhi leyi, leyi nga eku heleni ka mananga naswona yi vandzakane ni muti wa Yeriko lowu taleke hi micindzu eNkoveni wa Yordani ku ya evuxeni.—Matewu 3:1; 4:1-11.
Ku suka eka xiphemu lexi xa n’walungu-vuxa, mananga ya Yuda ma ndlandlamuka ma ya etlhelweni ra le vupela-dyambu bya Lwandle leri Feke. Loko wo languta mepe eka xifunengeto xa 1989 Calendar of Jehovah’s Witnesses swi nga ku pfuna ku twisisa ndhawu leyi ku antswa. (Khalendara leyi nakambe yi ni xivono lexikulu xa xifaniso lexi nga laha henhla.) Mananga lawa (16 ku ya ka 24 wa tikhilomitara hi ku anama) ma le vuxeni bya tintshava ta Yudiya, ku ya etimbuweni ta Lwandle leri Feke.
Tintshava leti ti siva nkahelo wo tala lowu humaka eLwandle ra Mediteraniya. Kutani swintshabyana swo olova, leswi nga ni choko evuxeni, swi kuma mpfula yintsongo handle ka le tin’hwetini ta xixika ta November na December. Hi nkarhi wolowo byanyi bya mila, mintlhambi ya tinyimpfu yi swi kota ku dya laha. Xisweswo, ‘maribye ya tintshembe’ lama boxiweke eka 1 Samuel 24:3 ma yi fanela kahle ndhawu leyi.
Byanyi lebyi milaka laha a byi tshami nkarhi wo leha. Moya wa le vuxeni wo huma emananga hi xihatla wu omisa byanyi bya rihlaza. Vona ndlela leyi leswi swi fanekiselaka marito ya vuprofeta ha yona lama nge: “Byanyi bya oma, šiluv̌a ša v̌una, kambe rito ra Šikwembu ša hina ri ta ṭhama hi laha ku nga heriki.”—Esaya 40:8; 1 Petro 1:24, 25.
Kumbexana Yesu a a kombetela eka ndzimana leyi loko a ri karhi a tsendzeleka eka mananga lawa ku ringana masiku ya 40 ni vusiku bya 40. Anakanya ndlela leyi Yesu a faneleke a titwe ha yona ehansi ka dyambu leri oxaka leri hisaka maribye ni minkova leyi nga hava mirhi. (Esaya 32:2) Swi twisiseka kahle swonghasi leswi endzhakunyana “tintsumi ti [teke] ka Yesu, ti ta n’wi tirhela”!—Matewu 4:1-11.
Hikwalaho ka ku oma ka wona ni ku pfumala vaaki, mananga ya Yuda hakanyingi a ma tirhisiwa tanihi ndhawu ya vuchavelo. Loko a balekela Hosi Sawulo leyi kariheke, Davhida u kume nsirhelelo kwalaho, a yi hlamusela tanihi “[tiko] ra ku oma, ra mananga leri nga riki na mati.” (Psalma 63:1 ni nhlamuselo; 1 Samuel 23:29) Ku ringana nkarhinyana u tumbele ebakweni, kumbexana ku fana ni Bako ra Umm Qatafa eWadi Khareitun (nkova lowu khulukelaka eLwandle leri Feke wu huma evuxeni bya Betlehema). (Vaheveru 11:32, 38) Eka xivono lexi xa le bakweni, ehansi exineneni u nga vona tinyimpfu ta ntima ti dya byanyi lebyi tsalanganeke.
Davhida a a ri ebakweni exivandleni xa En-gedi loko Sawulo a nghenile leswaku a wisa. Hambi loko Davhida a tseme xiphemu xa baji ra Sawulo, a a nga ta vavisa ‘mutotiwa wa Yehova.’ Endzhakunyana Davhida u ye eka Sawulo, kumbexana loko hosi yi ri exikarhi ka mirhi yo tala. (1 Samuel 24:1-22) ‘Mirhi yo tala laha?’ u nga ha vutisa.
Ina, loko ku ri ni mati yo anela, mananga lawa ma va ni mirhi. En-gedi i xikombiso. Mati lama humaka eribyeni leri handzukeke ma huma tanihi xihlovo kumbe boboma ra mati enkoveni lowu, lowu cheletaka eribuweni ra le vupela-dyambu bya Lwandle leri Feke. Leswi swi endla En-gedi khwati lerikulu, leri fuweke hi mirhi. Loko wo endzela kwalaho, u nga kuma tinxaka to tala ta swiluva ni mihandzu. U nga ha vona ni swiharhi, ku sukela eka swihadyana swa le maribyeni ku ya eka timhunti; nakambe ku ni tiyingwe endhawini leyi!—1 Samuel 24:2; Risimu Ra Tinsimu 1:14.
Leswaku mananga lama omeke ya Yuda ma nga va ya rihlaza swi fuwisa ku twisisa ka hina ka xivono xa Ezekiyele xa mati lama khulukaka ma huma etempeleni ya Yerusalema. Ku khuluka ku andzile ku kondza ku va xinambyana lexi khulukelaka evuxeni xi tsemakanya mananga ya Yudiya. Ku va ni vuyelo byihi ke? Ezekiyele u tsarile a ku: “Kutani ribuweni ra šinambyana . . . ku ta mila miri hikwayo ya mihandzu . . . ŝi ta v̌a ŝakudya, matluka ya yona wu ta v̌a muri.” Mati a ma khulukela eLwandle leri Feke, ma hanyisa hambi ku ri mati ya rona lama feke.—Ezekiel 47:1-12; Esaya 35:1, 6, 7.
Hikwalaho, hambi loko mananga ya Yuda ma kuma mpfula yintsongo naswona ma omile, ma tlhela ma va xivandla lexi tsakisaka ku hambana ni leswi humelelaka eka timhaka to tala ta Bibele.—Luka 10:29-37.
[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 16]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.
[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 17]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.