Swivutiso Swa Vahlayi

◼ Hi wihi mutsari wa Bibele loyi a a ri “jenerala,” hi laha swi kombisiweke ha kona ebukwini leyi nge Bibele—I Rito Ra Xikwembu Kumbe I Ra Munhu?a

Buku yoleyo leyi yi pfunaka mayelana ni Rito ra Xikwembu, eka tluka 10 yi ri: “Nakambe Bibele yi hlawulekile hikwalaho ka marito lama vuriweke hi vo tala va vatsari va yona. Vanhu va kwalomu ka 40, ku katsa ni tihosi, varisi, vaphasi va tinhlampfi, vatirhela-mfumo, vaprista, jenerala un’we ni dokodela, va hlanganyerile eku tsaleni ka swiyenge swo hambana-hambana swa Bibele. Kambe nkarhi na nkarhi, vatsari va vule marito lama fanaka: leswaku a va nga tsali mianakanyo ya vona vini kambe ya Xikwembu.”

Van’wana va vutisile leswaku i vatsari vahi va Bibele lava a va kombisiwa hi vutshila kumbe mintirho yoleyo yo hambana-hambana. Emhakeni leyi, hi kombela u xiya leswi landzelaka:

Tihosi: Vatsari vo tala va Bibele a va ri tihosi. Davhida na Solomoni va nga ha tsundzukiwa hi ku hatlisa swinene. (Psalma 3, manghenelo; Swivuriso 1:1; Eklesiasta 1:1) Hambi swi ri tano, risimu leri nge ka Esaya 38:10-20 ri tsariwe hi Hezekiya (Ndzimana 9) Vadyondzi vo tala va kholwa leswaku u tlhele a suma Psalma 119, kumbexana loko a nga si va hosi. Naswona Hezekiya u endle xiphemu eku hlengeleteni ka Swivuriso tindzima 25–29. (Swivuriso 25:1) Ndzima yo hetelela ya Swivuriso yi lunghiselele hi “hosi Lemuel.” Van’wana va n’wi fanisa na Hosi Hezekiya, hambi leswi van’wana va ehleketaka leswaku Lemuwele a a ri Hosi Solomoni.—Swivuriso 31:1.

Varisi: Davhida ni muprofeta Amosi va tirhe tanihi varisi. (1 Samuel 16:11-13; 17:15, 28, 34; Amos 1:1) Amosi u tsale buku ya Bibele leyi byarhaka vito ra yena, naswona Davhida u sume tipsalma to tala. Kahle-kahle Psalma 23 leyi dumeke yi kombisa ku tolovelana ka Davhida ni vurisi.

Vaphasi va tinhlampfi: Vaapostola va Yesu Kriste lava a va ri vaphasi va tinhlampfi, Yohane na Petro, endzhaku va huhuteriwe ku tsala tibuku ta Bibele. (Matewu 4:18-22) Hi ku huhuteriwa hi Xikwembu, Yohane u tsale mhaka ya Evhangeli hi voko kun’we ni mapapila manharhu ni buku ya Nhlavutelo. Petro u tsale mapapila mambirhi lama huhuteriweke.

Vatirhela-mfumo: Havambirhi Daniyele na Nehemiya a va ri vatirhela-mfumo va tihulumendhe timbe leti a ti fuma evanhwini va Xikwembu. (Nehemia 1:1, 11; 2:1, 2; Daniel 1:19; 2:49; 6:1-3) Tibuku timbirhi ta Bibele ti byarhe mavito ya vavanuna lava vambirhi.

Vaprista: Vambirhi va vaprofeta va Xikwembu lava a va tala ku tsala tibuku ta Bibele a a va ri vaprista. A ku ri Yeremiya na Ezekiyele. (Yeremia 1:1; Ezekiel 1:1-3) Ku tlula kwalaho, Ezra a a ri muprista wa rixaka ra Aroni loyi “a a ri muṭari wa ku tlhariha e milawini ya Muše.” A a “v̌ekile mbilu ya yena e ku lav̌a milawu ya Yehova, ni ku tira ha yona, ni ku dyonḍisa v̌a-Israel e milawu, ni ku lerisa.”—Ezra 7:1-6, 10, 11.

Jenerala: Xiphemu lexi Yoxuwa a xi endleke eku kongomiseni ka vuthu ra nyimpi loko Vaisrayele va ri karhi va ya eTikweni ra Xitshembiso ni ku hlula eku lweni ni valala lavo tala swi n’wi endle a faneleka tanihi jenerala. (Yoxuwa 1:1-3; 11:5, 6) U nyikiwe lunghelo ra ku tsala buku ya Yoxuwa. Kutani ke, vahlayi van’wana va Bibele va nga ha languta Davhida tanihi wanuna la tirheke tanihi jenerala loko a nga si va hosi—1 Samuel 19:8; 23:1-5.

N’anga: Eku heteleleni, Vakolosa 4:14 yi khumba “Luka, n’anga leyi rhandzekaka.” Luka u tsale Evhangeli leyi byarhaka vito ra yena, kun’we ni Mintirho ya Vaapostola.

[Nhlamuselo ya le hansi]