Xana U Langutele Leswinene Kumbe Leswo Biha?

“A KU ri minkarhi leyi tsakisaka swinene, a ku ri minkarhi leyi vavisaka swinene, . . . a ku ri nguva leyi tshembisaka, a ku ri nkarhi lowu nga ni gome, a hi ri ni xin’wana ni xin’wana, a hi nga ri na nchumu.” Marito yo rhanga ya Charles Dickens ya rungula ra xiyimo xa le henhla ra buku leyi nge A Tale of Two Cities, hi vutshila ma hambanisa ndlela leyi swiendlakalo swi nga khumbaka mianakanyo ya hina, mintlhaveko ni xivumbeko xa hina ha yona.

Matiko mambirhi lawa ku vulavuriwaka ha wona a ku ri London na Paris hi nkarhi wa nkitsinkitsi wa Ndzhundzunuko wa le Furwa. Eka vaaka-tiko lava tshikilelekeke va le Furwa hi lembe-xidzana ra vu-18, ku huweleriwa ka ndzhundzunuko wa timfanelo ta vanhu a ku ri “nguva leyi tshembisaka” hakunene. Kambe eka lava va mfumo wa khale, kumbe fambiselo ra tipolitiki leri a ri tlhelela endzhaku, a ku ri “nkarhi lowu nga ni gome,” lowu yisaka eku feni ni le ku lovisiweni.

Xana u langutele leswinene kumbe leswo biha? Hinkwaswo a swi titshege hi tlhelo leri u nga eka rona. Naswona swa ha ri tano.

Nkarhi Wa Ku Tikambisisa

Xana u langutele leswinene? Xana u vona tlhelo leri tsakisaka ra vutomi, minkarhi hinkwayo u langutele leswinene? Kumbe u voyamele eku languteleni ka leswo biha, u languta vumundzuku bya wena hi langutelo lero biha, u langutele leswinene kambe hi nkarhi lowu fanaka u langutele leswo biha ngopfu?

Malembe ya 60 lama hundzeke mutsari wa swirungulwana wa le Amerika, ku nga James Branch Cabell u katsakanye tifilosofi letimbirhi leti lwisanaka hi ndlela leyi: “Loyi a languteleke leswinene u vula leswaku hi hanya exikarhi ka vandla ra vanhu lavanene lava tshameke va va kona; naswona loyi a languteleke swo biha u vona swi nga tshembisi.” Loko u vona onge vonelo leri i ro monya, kambisisa vuyelo ni khombo ra kona ra timhaka tinharhu ntsena ta vanhu va namuntlha hilaha swi andlariweke hakona laha hansi. Kutani u kambisisa ndlela leyi u titwaka ha yona, ivi u tivutisa, ‘Xana ndzi langutele leswinene kumbe leswo biha?’

Ku Rhula Loku Nga Heriki: I matiko mangani lama nga ni minkitsinkitsi lawa u nga ma boxaka? Ireland, khale ka Yugoslavia, Middle East, Burundi, Rwanda—matiko lawa hi wona ma taka hi ku hatlisa emianakanyweni. Xana leswi ni tinyimpi tin’wana swi ta pfuka swi tlhantlhiwile leswaku ku tiyisekisiwa ku rhula loku nga heriki ka misava hinkwayo? Xana misava yi ta va ni ku rhula?

Matimba Ya Ikhonomi: Hi ku va ni ntshembo wa nhlangano wa timali hi 1999, matiko ya European Union ma hlangavetane ni swiphiqo leswikulu malunghana ni ku hunguteka ka nkoka wa mali ni ku lomba mali evanhwini. Etindhawini tin’wana, vukanganyisi byi herisa xivumbeko xa ikhonomi ya matiko yo tala ya le Amerika ni le Afrika, laha ku hunguteka ka nkoka wa mali ku tisaka ndzhwalo lowu nga kotekiki naswona swiphiqo swa rixaka swa ha va hambanisa vanhu. Xana matimba ya ikhonomi ya misava ma ha ta?

Ku Pfumaleka Ka Mintirho: Eka nhlawulo wa tiko wa 1997, tikereke ta le Britain ti hlanganile leswaku ti khutaza mintlawa hinkwayo ya tipolitiki leswaku yi tirhisa mintlawa ya ntirho hilaha ku teleke yi yi rhangisa eka tiajenda ta yona. Kambe leswi kwalomu ka 30 wa tiphesente ta mintlawa ya ntirho ya misava hinkwayo yi nga tirhiki kumbe yi nga ni ntirho wo khomisa, xana wu nga va kona ntirho lowu nga heriki lowu heleleke—ngopfu-ngopfu wa vantshwa?

Wa nga vona ndlela leyi swi olovaka ha yona ku langutela leswo biha! Kambe ku ni xivangelo xo langutela leswinene, kutani ha ku rhamba ku xiya ndlela leyi swi kotekaka ha yona ku va ni langutelo ra leswinene.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 3]

Ndzhundzunuko wa le Furwa

[Xihlovo Xa Kona]

From the book Pictorial History of the World