Swivangelo Leswi Twalaka Swa Ku Langutela Leswinene Namuntlha

N’WAMATIMU tlhelo mutivi wa ntshamisano ku nga H. G. Wells, la velekiweke hi 1866, u tirhise nkucetelo wa matimba eka ku anakanya ka lembe-xidzana ra vu-20. Ematsalweni ya yena, u hlamusele ku pfumela ka yena leswaku nkarhi wa ntsako lowukulu wu ta fambisana ni nhluvuko wa sayense lowu yaka emahlweni. Xisweswo, Collier’s Encyclopedia yi tsundzuka “ku langutela leswinene swo tala” ka Wells loko a ri karhi a tirha handle ko karhala leswaku a yisa emahlweni xivangelo xa yena. Kambe yi tlhela yi vula leswaku ku langutela ka yena leswinene ku hele loko ku sungula Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava.

Loko Wells a sungule ku xiya leswaku “sayense yi nga endla leswo biha swin’we ni leswinene, ntshembo wa yena wu herile, ivi a sungula ku langutela leswo biha,” ku vula Chambers’s Biographical Dictionary. Ha yini leswi swi humelela?

Ripfumelo ni ku langutela leswinene ka Wells a swi sekeriwe eka swiendlo swa vanhu ntsena. Loko a xiye leswaku vanhu a va nga swi koti ku fikelela Yutopiya ya yena, a nga ri na kona laha a ta hundzukela kona. Ku heleriwa hi ntshembo ku hundzuke ku langutela leswo biha hi ku hatlisa.

Namuntlha, vanhu vo tala va tokote leswi fanaka hikwalaho ka xivangelo lexi fanaka. Loko va ha ri vatsongo va langutela leswinene kambe loko va ri karhi va kula va weriwa hi ku langutela leswo biha. Ku ni vantshwa lava tshikaka leswi vuriwaka ndlela leyi tolovelekeke ya vutomi ivi va tipeta eku tirhiseni ka swidzidzirisi hi ndlela yo biha, vunghwavava ni vutomi byin’wana lebyi onhaka. Hi wihi ntlhantlho wa kona? Xiya swikombiso leswi landzelaka swa le minkarhini ya Bibele ivi u vona leswaku hi xihi xisekelo xa ku langutela leswinene—enkarhini lowu hundzeke, enkarhini wa sweswi ni le nkarhini lowu taka.

Ku Langutela Leswinene Ka Abrahama Ku Hakeriwa

Hi lembe ra 1943 B.C.E., Abrahama u rhurhe eHarani, a tsemakanya Nambu wa Yufrata ivi a nghena etikweni ra Kanana. Abrahama u hlamuseriwe tanihi “tata wa hinkwavo lava va nga ni ripfumelo,” naswona wa nga vona xikombiso lexinene lexi a xi vekeke!—Varhoma 4:11.

Abrahama a famba na Lota, n’wana la nga riki na vatswari wa makwavo wa Abrahama ni ndyangu wa Lota. Endzhakunyana, loko ndlala yi hlasele tiko rolero, mindyangu leyimbirhi yi rhurhele le Egipta, naswona hi ku famba ka nkarhi yi tlhelele swin’we. Sweswi Abrahama na Lota a va ri ni rifuwo ro tala, swin’we ni mintlhambi ya tinyimpfu ni ya tihomu. Loko ku ve ni ku holova exikarhi ka varisi va mintlhambi ya vona, Abrahama u teke goza ivi a ku: “Ku nga ṭhuki ku humelela dzolonga e šikari ka mina na wena, ni šikari ka v̌arisi v̌a mina ni v̌arisi v̌a wena, hikuv̌a hi v̌ana v̌a tata uṅwe. Šana tiko hikwaro a ri kona e mahlweni ka wena šana? Hambana na mina, nḍa ku khongela. Loko u teka ra šimaṭi, nḍi ta famba e šineneni; loko u famba e šineneni, nḍi ta famba e šimaṭini.”—Genesa 13:8, 9.

Leswi Abrahama a ri lonkulu, a ta va a kongomise timhaka hi ku ya hi ku rhandza ka yena, naswona Lota, hikwalaho ko xixima makwavo wa tata wa yena, a ta va a pfumelelane ni leswi Abrahama a swi hlawulaka. Ematshan’weni ya sweswo, “Lot a tlakusa mahlo, a v̌ona tiko hikwaro ra Yordan ku fika le Tsohar, ri tšheletiwa hikwaro (Yehova a nga si lov̌isa Sodoma na Gomora), ri fana ni ntanga wa Yehova, ni misav̌a ya Egipta. Lot a tihlawulela tiko hikwaro ra Yordan.” Hikwalaho ka nhlawulo wolowo, Lota a ri ni swivangelo swo langutela leswinene. Kambe ku vuriwa yini hi Abrahama?—Genesa 13:10, 11.

Xana Abrahama a ta tiomisa nhloko, a veka vuhlayiseki bya ndyangu wa yena ekhombyeni? E-e. Langutelo lerinene ra Abrahama ni moya wo hanana swi tise hakelo leyikulu. Yehovha u byele Abrahama a ku: “Tlakusa mahlo u languta ku sukela laha u nga kona, e tlhelo ra ṅwalungweni, ne ḍongeni, ne v̌ušeni, ne v̌upeladyambu; hikuv̌a tiko leri u ri v̌onaka, nḍi ta ri nyika wena ni v̌atukulu v̌a wena hilaha ku nga heriki.”—Genesa 13:14, 15.

Ku langutela leswinene ka Abrahama a ku ri ni xisekelo lexi twisisekaka. A ku sekeriwe exitshembisweni xa Xikwembu xa leswaku xi ta vumba rixaka lerikulu leri humaka eka Abrahama leswaku “ha [Abrahama] ku ta katekisiwa tinšaka hikwato ta misav̌a.” (Genesa 12:2-4, 7) Na hina hi ni xivangelo xo tiyiseka, hi ri karhi hi swi tiva leswaku “Xikwembu xi endla leswaku mintirho ya xona hinkwayo yi hlangana leswaku ku ta pfuneka lava va rhandzaka Xikwembu.”—Varhoma 8:28.

Tinhlori Timbirhi Leti Languteleke Leswinene

Endzhaku ka malembe yo tlula 400, tiko ra Israyele a ri lunghekele ku nghena eKanana, “e tikweni ra nṭwamba ni v̌ulombe.” (Eksoda 3:8; Deteronoma 6:3) Muxe u lerise varhangeri va 12 leswaku va ya ‘kambisisa etikweni ivi va vuya ni rito malunghana ni ndlela leyi va faneleke va famba ha yona ni le mitini leyi va faneleke va ya eka yona.’ (Deteronoma 1:22; Tinhlayo 13:2) Tinhlori leta 12 hinkwato ti pfumelelanile eka nhlamuselo ya tona ya ku fuwa ka tiko, kambe 10 wa tona ti nyikele xiviko lexi nga riki xinene lexi ngheniseke ku chava etimbilwini ta vanhu.—Tinhlayo 13:31-33.

Hi hala tlhelo, Yoxuwa na Kalebe va tise rungula lerinene evanhwini naswona va endle leswi va nga swi kotaka ku herisa ku chava ka vona. Langutelo ni xiviko xa vona swi kombise leswaku va ni ntshembo lowukulu wa leswaku Yehovha u ta swi kota ku hetisisa rito ra yena ro va tlherisela eTikweni leri Tshembisiweke—kambe a swi pfunanga nchumu. Ematshan’weni ya sweswo, “nhlengeletano hikwayo yi lav̌a ku v̌a khandla hi maribye.”—Tinhlayo 13:30; 14:6-10.

Muxe u khutaze vanhu ku tshemba Yehovha, kambe va arile ku yingisa. Hikwalaho ka leswi va phikeleleke eku languteleni ka vona leswo biha, tiko hinkwaro ri boheke ku tsendzeleka malembe ya 40 emananga. Eka tinhlori leta 12, i Yoxuwa na Kalebe ntsena lava kumeke hakelo ya ku langutela leswinene. Xana xiphiqo-nkulu a ku ri yini? A ku ri ku pfumala ripfumelo, tanihi leswi vanhu lava a va langute eka vutlhari bya vona vini.—Tinhlayo 14:26-30; Vaheveru 3:7-12.

Ku Kanakana Ka Yonasi

Yonasi u hanye eka lembe-xidzana ra vukaye B.C.E. Bibele yi kombisa leswaku a a ri muprofeta la tshembekeke wa Yehovha eka mfumo wa Israyele wa tinxaka ta khume, hi nkarhi wa ku fuma ka Yerobuwamu wa Vumbirhi. Kambe u arile ku amukela xileriso xo ya eNinivha a ya tsundzuxa vanhu. N’wamatimu Josephus u vula leswaku Yonasi “u vone swi antswa ku baleka” ivi a ya eYopa. Kwalaho u fike a khandziya xikepe lexi yaka eTarxixi, leyi kumbexana namuntlha yi nga Spain. (Yonasi 1:1-3) Lexi endleke leswaku Yonasi a va ni langutelo lero biha hi xiavelo lexi xa yena swi hlamuseriwa eka Yonasi 4:2.

Eku heteleleni Yonasi u pfumerile ku hetisisa ntirho lowu a rhumiwe wona, kambe u hlundzukile loko vanhu va le Ninivha va hundzuka. Kutani Yehovha u n’wi dyondzise dyondzo leyinene ya ntwela-vusiwana hi ku endla leswaku ximilana xa nhlampfurha lexi Yonasi a tshame ehansi ka xona xi vuna ni ku fa. (Yonasi 4:1-8) Mbitsi leyi Yonasi a yi kombiseke hikwalaho ka ku fa ka ximilana a a fanele a yi kombise eka vanhu va 120 000 va le Ninivha lava a va nga “tiv̌[i] ku hlawula v̌oko ra šinene ra v̌ona e ka le’ra šimaṭi.”—Yonasi 4:11.

Xana hi nga dyondza yini eka ntokoto wa Yonasi? Ntirho wo kwetsima a wu pfumeleli ku langutela leswo biha. Loko hi twisisa nkongomiso wa Yehovha ivi hi wu landzelela hi ntshembo lowu teleke, hi ta humelela.—Swivuriso 3:5, 6.

Ku Langutela Leswinene Exikarhi Ka Maxangu

Hosi Davhida u te: “U nga ṭhuki u karihela la’v̌o homboloka, u nga ṭhuki u nav̌ela la’v̌a endlaka le’ŝo biha.” (Pisalema 37:1) Xolexo i xitsundzuxo xa vutlhari hakunene, hikuva namuntlha vuhomboloki byi hi rhendzerile.—Eklesiasta 8:11.

Hambiloko hi nga vi na mavondzo eka vanhu lava nga lulamangiki, swa olova ku titwa hi hele matimba loko hi vona lava nga riki na nandzu va xanisiwa hi vanhu vo homboloka kumbe loko hi khomiwa hi ndlela yo homboloka. Mintokoto yo tano yi nga ha vanga leswaku hi va ni langutelo ra ku lan’wa kumbe ro biha. Loko hi titwa hi ndlela yoleyo, hi fanele hi endla yini? Xo sungula, hi nga tsundzuka leswaku lavo homboloka a va nge ehleketi leswaku a va nge wu kumi nxupulo. Pisalema 37 yi ya emahlweni yi hi tiyisekisa eka ndzimana 2: “Hikuv̌a [vaendli va leswo biha] v̌a ta ṭemiwa ŝeŝi kukotisa byanyi, v̌a ta v̌una kukotisa rihlaza.”

Ku engetela kwalaho, hi nga ya emahlweni hi endla leswinene, hi tshama hi langutele leswinene ivi hi rindzela Yehovha. Mupisalema u ye emahlweni a ku: “Fularela ŝo biha, u endla le’ŝinene, kutani u ta ṭhama hi laha ku nga heriki. Hikuv̌a Yehova o ranḍa ku lulama, a nga ka a nga ṭhiki la’v̌a ṅwi ranḍaka.”—Pisalema 37:27, 28.

Ku Langutela Ka Leswinene Ka Xiviri Ka Hlula!

Kutani, ku vuriwa yini hi vumundzuku bya hina? Buku ya Bibele ya Nhlavutelo yi hi byela hi “swilo leswi faneleke ku endleka hi ku hatlisa.” Exikarhi ka swona, mugadi wa hanci ya muvala wo tshwuka-xindzilo, leyi fanekiselaka nyimpi u hlamuseriwa a ri loyi a nga ta “susa ku rhula emisaveni.”—Nhlavutelo 1:1; 6:4.

Langutelo leri dumeke—ni leri nga rinene—leri a ri ri kona le Britain hi nkarhi wa Nyimpi yo Sungula ya Misava a ku ri leswaku yi ta va nyimpi yo hetelela leyikulu. Hi 1916, murhangeri wa le Britain ku nga David Lloyd George a tiyiseka hakunene. U te: “Nyimpi leyi, ku fana ni leyi nga ta landzela, i nyimpi yo herisa nyimpi.” (Xiitaliki i xerhu.) A a tiyisile. Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava yi engetele ku vumbiwa ka maendlelo ya tihanyi swinene yo herisa mintshungu ya vanhu. Endzhaku ka malembe lama tlulaka 50, a wu si va kona ntshembo wo herisa nyimpi.

Ebukwini yoleyo ya Nhlavutelo, hi dyondza hi vagadi van’wana va tihanci—lava fanekiselaka ndlala, mintungu ni rifu. (Nhlavutelo 6:5-8) I swivumbeko leswi engetelekeke swa xikombiso xa minkarhi.—Matewu 24:3-8.

Xana leswi swi vanga ku langutela leswo biha? Nikatsongo, hikuva xivono xi tlhela xi hlamusela “hanci yo basa; ehenhla ka yona a ku tshame un’wana a ri ni vurha; hiloko a nyikiwa harhi, kutani a huma a ri karhi a hlula, ni ku hetisa ku hlula ka yena.” (Nhlavutelo 6:2) Laha hi vona Yesu Kreste tanihi Hosi ya le tilweni a susa vubihi hinkwabyo, a gadile leswaku a ya simeka ku rhula ni ntwanano emisaveni hinkwayo.a

Tanihi Hosi leyi Hlawuriweke, Yesu Kreste loko a ha ri emisaveni u dyondzise vadyondzisiwa va yena ku khongelela Mfumo wolowo. Kumbexana na wena u dyondzisiwile ku vula “Tata wa hina,” kumbe Xikhongelo xa Hosi. Eka xona hi khongelela Mfumo wa Xikwembu leswaku wu ta, leswaku ku rhandza ka xona ku endleka laha misaveni tanihi le tilweni.—Matewu 6:9-13.

Ematshan’weni yo ringeta ku lulamisa mafambiselo ya sweswi ya swilo, Yehovha, loko a teka goza hi ku tirhisa Hosi ya yena ya Vumesiya, Kreste Yesu, u ta ma susa hi ku helela. Ematshan’weni ya wona, Yehovha u ri: “Nḍi v̌umba matilo la’mantŝha, ni misav̌a le’yintŝha; timhaka ta khale a ti nga ha ṭunḍukiwi, ti nga ka ti nga ha tlheleri meehleketweni.” Ehansi ka hulumendhe ya le tilweni ya Mfumo, misava yi ta hundzuka kaya ra vanhu ra ku rhula, leri tsakisaka, laha vutomi ni ku tirha swi nga ta tisa ntsako lowu nga heriki. Yehovha u ri: “Hikwalaho ka leŝi nḍi nga ta ŝi v̌umba, ṭakani.” “V̌ahlawuriwa v̌a mina v̌a ta ṭakela ntiro wa mav̌oko ya v̌ona.” (Esaya 65:17-22) Loko u seketela ntshembo wa wena wa vumundzuku eka xitshembiso xolexo lexi nga tsandzekiki, u ta va ni swivangelo swo langutela leswinene—sweswi ni hilaha ku nga heriki!

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 4]

H. G. Wells

[Xihlovo Xa Kona]

Corbis-Bettmann