Vantshwa Va Vutisa . . .

Xana Vuyimbeleri Byi Nga Ndzi Vavisa Hakunene?

TOM a ri n’wana la tolovelekeke wa malembe ya 14 hi vukhale—a ri xichudeni xa nhloko yo olova, a a rhandza ku pfuna vaakelani va yena. Kambe endzhaku ko xava muchini wo durha wa thepi, u sungule ku yingisela vuyimbeleri bya swichayachayana leswi dumaka ngopfu.

Tom u hundzuke matshama-yexe ekamareni ra yena. Tata wa yena wa tsundzuka: “A ndzi hamba ndzi ku, ‘Phela u nge tshami kwalaho kamareni ra wena minkarhi hinkwayo u ri karhi u yingisela xexo xa thepi.’” Kambe Tom a ya emahlweni a ri karhi a yingisela. Kutani siku rin’wana hi xixika, a tlhava mana wa yena a n’wi dlaya ivi a tisunga. Tata wa Tom la karhatekeke wa tsundzuxa, “Byelani vatswari ku xiya leswaku vana va vona va yingisela vuyimbeleri byihi.” Masiku ma nga ri mangani emahlweni ka vudlayi lebyi, Tom a hamba a yimbelela risimu leri vulavulaka hi “ngati ni ku dlaya mana wa wena.”

Xana i mhaka leyi hundzeletiweke? Swi tano hakunene. Hambi leswi handle ko kanakana swivangelo swo karhi swi vangeleke nchumu wo chavisa hi ndlela leyi, leswi swi nyikela vumbhoni eka nchumu wun’wana lowu vantshwa vo tala va ringetaka ku wu tekela ehansi wa leswaku: Vuyimbeleri byi nga ku kucetela! U nga ha va u nga ri murhandzi wa vuyimbeleri bya swichayachayana leswi pfumaka ngopfu, kumbe lerova u nga kala u endla manyala. Hambi swi ri tano, vuyimbeleri byi nga ku kucetela hi tindlela leti u nga ha vaka u nga ti xiyi.

Matimba Ya Vuyimbeleri

Vuyimbeleri byi ni matimba. I ntiyiso, byi nga vangela mintlhaveko ya munhu hinkwayo—leyi katsaka ku hlunama ivi u nyanyuriwa leswaku u rhandza ivi u tsaka. Vuyimbeleri byi nga vohlisa munhu a va la rhuleke naswona byi nga kucetela munhu a kariha. Byi nga hlohlotela ku tinyiketela byi tlhela byi hlohlotela mahanyelo lama thyakeke. Kutani ke, a swi hlamarisi ngopfu, leswi ku sukela eminkarhini ya khale, vuyimbeleri byi veke xitirho xa matimba xa “xikwembu xa misava leyi,” Sathana Diyavulosi.—2 Vakorinto 4:4.

Hi xikombiso: Endzhakunyana ka loko Vaisrayele va ntshunxiwile evuhlongeni le Egipta, va tshike Yehovha va gandzela rhole ra nsuku. I yini lexi a xi fambisana ni mahanyelo ya vona lama nyenyetsaka? I vuyimbeleri byo biha ni lebyi thyakeke! (Eksoda 32:1-6, 17, 18) Naswona loko Hosi Nebukadnetsara la tikukumuxaka a lerise leswaku vafumiwa vakwe va gandzela xifaniso xa vuhedeni, xana u kurise moya wa vanhu va yena wa ku rhandza tiko ni mintlhaveko ya vukhongeri hi ndlela yihi? Hi ku tirhisa vuyimbeleri lebyi susumetaka!—Daniyele 3:1-7.

Xisweswo, hi fanele hi swi langutela leswaku Sathana a nga tirhisa vuyimbeleri leswaku a hambukisa vanhu namuntlha. Hi yena “ndhuna leyi fumaka mimoya ya le henhla empfhukeni, wu nga moya lowu tirhaka nasweswi exikarhi ka vanhu lava nga yingisiki Xikwembu.” (Vaefesa 2:2) Vuyimbeleri byo tala bya namuntlha byi kombisa moya wa Sathana wa ku xandzuka. Naswona a swi hlamarisi, hikuva byo tala bya byona byi tsariwa hi lava Bibele yi vulaka leswaku hi lava ‘hanyaka hi miehleketo ya vona leyi nga pfuniki nchumu, lava mianakanyo ya vona yi nga emunyameni, naswona a va na ku averiwa evuton’wini bya Xikwembu.’ Hakunene, hi ku va xiya ntsena hi mahanyelo ya vona, vayimbeleri vo tala lava dumeke, vatlangi va swichayachayana swa vuyimbeleri ni vatsari va byona va “tinyiketile emikhuveni ya manyala.”—Vaefesa 4:17-19.

Ku yingisela vuyimbeleri bya vona swi nga tisela vantshwa va Vakreste makhombo yo karhi lamakulu. Ku nga ri leswaku vuyimbeleri hinkwabyo byi hoxile kumbe leswaku vuyimbeleri bya rock hi byona ntsena vuyimbeleri lebyi faneleke ku xiyiwa.a Vuyimbeleri lebyi nga tengangiki byi nga kumiwa ni le ka lebyo hola xikan’we ni le ka vuyimbeleri lebyi tirhiseriwaka mintlangu. Kambe hambi leswi eka minkarhi leyi hundzeke vuyimbeleri byin’wana a byi vulavula hi ku tikhoma loko biha, vuyimbeleri byo tala bya namuntlha byi kurisa ku tikhoma loku thyakeke hi matimba lamakulu swinene.

A Byi Ti Fanelanga Tindleve Ni Mahlo

Hi xikombiso xiya vuyimbeleri bya swichayachayana leswi pfumaka ngopfu—ngopfu-ngopfu muxaka wo biha wa rock leya matimba leyi hakanyingi yi tlangiwaka hi mpfumawulo lowu handzulaka tindleve. Mintlawa ya vuyimbeleri lebyi bya swichayachayana leswi pfumaka ngopfu yi ti paluxa hi ku tirhisa mavito yo kota Poison, Skid Row, Guns N’ Roses na Slayer. Magazini wa Time wu te: “Mavito ya mintlawa hi woxe ma tsundzuxa munhu swiendlo swa ku dyohela van’wana hi vomu, ku xanisa ni ku dlaya.” Na swona swifaniso swo chavisa leswi bombisaka swifunengeto swa tialbamu ta vona ni leswi hakanyingi swi kombisaka swifaniso swa vusathana swi tsundzuxa munhu swilo swo tano.

Kambe ku vuriwa yini hi vuyimbeleri hi byoxe? Byi ni timhaka to tanihi “Nyama Ni Ngati” ni “Ku Navela Ku Onha” naswona byi ni marito lama kurisaka ku enerisa ku navela ka miri hi ku tivavisa kumbe ku vavisa van’wana, ku pfinya ni ku dlaya. Kutani a swi hlamarisi leswi buku leyi nge Stairway to Hell yi vitanaka vuyimbeleri bya swichayachayana leswi pfumaka ngopfu yi ku i “ku tsakela ku hlula hi nhlamba, ku hatlisa ka miri, ku vula swilo hi ku kongoma ni ku venga leswi tsakisaka.” Vuyimbeleri bya swichayachayana leswi pfumaka ngopfu byi tlhele byi hlanganisiwa ni ku kucetela vayingiseri va byona ku tirhisa swidzidzirisi hi ndlela yo biha, Vusathana ni ku tisunga. Kambe, hi ku ya hi swiviko swa mahungu, vuyimbeleri bya swichayachayana leswi pfumaka ngopfu byi hambeta byi tsakeriwa hi vanhu vo tala.

Vuyimbeleri byo tala bya rap (kumbe, hip-hop) na byona byi hundzeleta swilo.b Magazini wa Time wu ri: “Vatsari va rap . . . na vona va tsala hi nyimpi ya ku lwa ni maphorisa kumbe xivavula xa . . . rimbewu.” Entiyisweni, marito ya tinsimu leti dumeke ta rap ma ni nhlamba swinene lerova hi nge ma tshahi. Loko nhwanyana un’wana wa kondlo-a-ndzi-dyi a hlamusela hi risimu rin’wana ro tano u te: “Ndzi twe rito ro sungula—ivi ndzi tshuka!”

Hambi swi ri tano, hambi ku ri rock leyi dumeke a yi fanelanga ku yingiseriwa hi Mukreste. Hambi leswi eka tinsimu to tala ta leto Tlhavula ta 40 ku nga riki na to tala ta rap kumbe ta vuyimbeleri bya swichayachayana leswi pfumaka ngopfu, to tala, hi ku gega—kumbe hi ku kongoma—ti kurisa ku tikhoma loko biha ka rimbewu ni swiendlo swin’wana leswi nga riki swa Vukreste. Tivhidiyo ta vuyimbeleri, leti dumeke swinene eka vantshwa, ti kurisa ntikelo wa vuyimbeleri hi ku engetela swivono leswi nga voniwaka. Nkambisiso wun’wana wa tivhidiyo ta vuyimbeleri, wu kume leswaku 57 wa tiphesente ti kumiwe ti ri ni vukarhi naswona 75 wa tiphesente ti ri ni swivono swa vuxaka bya rimbewu. Swiambalo leswi kokaka ni ku cina loku pfuxaka rimbewu ku kumiwe leswaku swi tshamela ku humesiwa eka vuyimbeleri bya tivhidiyo.

Xana Byi Nga Ku Vavisa?

Ematshan’wini ya leswaku byi kurisa ku tikhoma loku baseke ni loku tengeke, vuyimbeleri byo tala lebyi tlakusiwaka namuntlha swi le rivaleni leswaku i “bya misava, a byi na Moya, i bya Sathana.” (Yakobo 3:15) Hambi swi ri tano, hi ku lava ku tiva, a hi vantshwa hinkwavo va Vakreste lava vonaka xihoxo hi ku yingisela vuyimbeleri byo tano kumbe ku hlalela tivhidiyo to tano. “U nga kali u vilela hi marito ya vuyimbeleri bya rap, swa fana u nge ma twisisi!” ku vula xinhwanyetana xin’wana. Un’wana ni un’wana loyi a nga tshama a ringeta ku hlamusela marito ya rap a nga pfumela leswaku lowu i ntiyiso.

Hakanyingi vantshwa a va ti twisisi tinhlamuselo leti tumbetiweke ta tinsimu leti dumeke. Eka nkambisiso wun’wana, vana va kondlo-a-ndzi-dyi va byeriwe ku hlamusela mongo wa tinsimu tin’wana leti dumeke. Vantshwa vo tala a va nga swi koti ku hlamusela mongo lowu tumbetiweke wa rimbewu, vukarhi, swidzidzirisi ni Vusathana lowu a wu ri endzeni ka vuyimbeleri bya vona. Xisweswo The Journal of the American Medical Association yi hete hi ku: “Ku hava vumbhoni bya leswaku vuyimbeleri lebyi byi na vuyelo [lebyi vavisaka] eka mahanyelo ya vana va kondlo-a-ndzi-dyi.”

Hambi swi ri tano, Bibele yi vula leswi hambaneke ni leswi. Hi xikombiso, yi hi byela leswaku “vanghana lavo biha va borisa mikhuva leyinene.” (1 Vakorinto 15:33) Kutani, xana u nga heta tiawara u tshamile kumbe u yingisela munhu loyi a nga ni mavulavulelo ya nhlamba swinene, loyi a ku khutazelaka eka swidzidzirisi, loyi a kurisaka vugandzeri bya Sathana, kumbe loyi a hlamuselaka vuxokoxoko hinkwabyo bya rimbewu leri nga riki enawini? U nge tshuki u swi endlile! Kutani ha yini marito yo tano ma endliwa lama nga bihangiki ngopfu ntsena hi mhaka ya leswaku ya nghenisiwe eka vuyimbeleri kumbe ya vuriwa ya fambisana ni swichayachayana? Loko timhaka teto ti hambeta ti tlangiwa, a ku na ndlela yin’wana ti ta ku vavisa! Swivuriso 6:27 ya vutisa, “Šana munhu a nga okela makala ešifuv̌eni, tinguvu ta yena ti nga tŝhwi-ke?”

Hikwalaho ka leswi, Bibele yi hi khutaza ni leswaku hi nga vuli swilo leswi thyakeke, hi nga ha vuli hi ku tshamela ku swi tlanga. (Vaefesa 5:3-5; Vafilipiya 4:8) Loyi a honisaka nsinya lowu wa nawu a nga tiyiseka leswaku u ta “tshovela leswo bola.” (Vagalatiya 6:8) “Tinsimu ti ku endla u anakanya,” ku vule muntshwa un’wana la vuriwaka Jodie. “Loko ku navela loko biha ku pfuka, tinsimu ti pfurhetela ku navela koloko.” Endzhaku ka ku yingisela risimu ra rap leri a ri hlamusela vuxokoxoko lebyi heleleke bya rimbewu leri nga riki enawini, muntshwa un’wana u tisorile: “A ndzi tsandzeka ku swi susa emianakanyweni ya mina.”

Kutani ku vuriwa yini hi ku yingisa tinsimu ta swichayachayana leswi pfumaka ngopfu leti vulavulaka hi rifu, swidzidzirisi kumbe Vusathana? Muntshwa un’wana wa Mukreste u sungule ku yingisa vuyimbeleri bya swichayachayana leswi pfumaka ngopfu ivi hi ku hatlisa a sungula ku titwa a ehleketa hi rifu. U lo pfuniwa hi matshalatshala ya ku tiyimisela ka vatswari va yena ni munghana wa Mukreste la kuleke leswaku a kota ku pona ndzoviso wa moya ni wa nyama.

Minkarhi yin’wana, mianakanyo yi hundzuka swiendlo. (Yakobo 1:14, 15) Naswona vuyimbeleri byo tala bya namuntlha byi endliwe hi vukheta leswaku byi tata mbilu ya wena hi mianakanyo leyo homboloka. I ntiyiso leswaku loko u kurisiwe hi mimpimanyeto ya Bibele, a hi kangani u nga dlayaka kumbe u tikhoma hi ndlela yo biha hi rimbewu ntsena hi mhaka ya leswaku u swi twe eka risimu. Kambe ku ni tindlela tin’wana leti ti nga ku kucetelaka. Vantshwa van’wana va Vakreste va sungule ku ambala swiambalo leswi nga huma endleleni ni matsemele ya misisi lama hangalasiwaka hi swiyimbeleri swa rock na rap. Marito, swiendlo ni langutelo ra vantshwa vo tano hi ku kongoma ri komba leswaku va kuceteriwa hi leswi va swi twaka.

“Vantshwa va vula leswaku vuyimbeleri a byi va kuceteli,” ku vule mufana un’wana wa le Afrika Dzonga. “Kambe byi pfulela Sathana leswaku a nghena evuton’wini bya wena—leswaku a byi lawula.” Hi laha a hlamuselaka ha kona, wa swi tiva leswi hikuva swi tshame swi n’wi endlekela: “Vuyimbeleri lebyi a ndzi byi yingisa a byi vulavula hi vungoma, swidzidzirisi ni rimbewu.” Xana u tshunxeke njhani eka minkucetelo leyi vavisaka ya vuyimbeleri lebyi thyakeke?

“Ndzi lahle tirhekhodo ni tikhasete ta mina hinkwato. A ku ri ku hundzuka lokukulu ku tshama ekamareni leri nga riki na pongo. Kambe swi ndzi endle munhu la antswaka swinene.” Xana u lava ku endla leswi fanaka—ku nga ri swona leswaku u boheka ku lahla tirhekhodo ta wena hinkwato, kambe u lahla tirhekhodo leti ti thyakeke?—Ringanisa Mintirho 19:19.

Leswi a swi vuli kona ku papalata vuyimbeleri hi ku helela, kambe swi vula ku dyondza ku hlawula! Leswaku sweswo u nga swi endlisa ku yini xihloko xa nkarhi lowu taka xi ta swi kombisa.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Xana ku tata mianakanyo ya wena hi marungula ya rifu, ndzoviso ni hi rimbewu leri thyakeke swi ta ku pfuna kumbe ku ku vavisa?