Ndzima 31

Xana Ndzi Nga Endla Yini Leswaku Ndzi Nga Lawuriwi Hi Vuyimbeleri?

Xana vuyimbeleri i bya nkoka ku fikela kwihi eka wena?

□ Ndzi nga hanya hambiloko byi nga ri kona.

□ A ndzi nge hanyi handle ka byona.

Xana u byi yingisela rini?

□ Loko ndzi ri eku fambeni

□ Loko ndzi ri eku dyondzeni

□ Siku hinkwaro

Hi byihi lebyi u byi rhandzaka naswona ha yini? ․․․․․

SWI tikomba onge munhu un’wana ni un’wana u ni vuyimbeleri byo karhi lebyi n’wi tsakisaka. Naswona vantshwa vo tala a va swi koti ku hanya handle ka byona. Amber la nga ni malembe ya 21 u ri: “Vuyimbeleri i nchumu wa nkoka swinene eka mina. Ndzi tshama ndzi ri eku byi yingiseleni loko ndzi basisa, ndzi sweka, ndzi ya exitolo kumbe ndzi ri eku dyondzeni.”

Vuyimbeleri byi nga twala byi nga vuli nchumu kambe byi nga khumba munhu hi ndlela leyi hlamarisaka. Risimu leri baka hi nkarhi lowu faneleke ri nga chavelela ku fana ni “rito leri fikeke hi nkarhi wa kona!” (Swivuriso 15:23) Jessica la nga ni malembe ya 16 u ri: “Minkarhi yin’wana u nga vona onge a nga kona la twisisaka ndlela leyi u titwaka ha yona. Kambe loko ndzi yingisela nqambhi leyi ndzi yi rhandzaka, ndza swi tiva leswaku a hi mina ntsena la nga ni gome.”

Xana Vuyimbeleri Byi Ku Holovisa Ni Vatswari Va Wena Kumbe Mi Tiphina Swin’we Ha Byona?

A swi kanakanisi leswaku wa byi rhandza vuyimbeleri bya wena, kambe swi nga endleka vatswari va wena va nga byi rhandzi. Jaha rin’wana ri ri: “Tata wa mina u ri, ‘Tima pongo rero wa ndzi tinga!’” U nga ha karhateka u vona onge vatswari va wena va hundzeleta swilo. Nhwanyana un’wana u ri: “Xana vakokwana a va nga nyangatseki loko vatswari va mina va tlanga vuyimbeleri bya vona loko va ha kula?” Ingred la nga ni malembe ya 16 u ri: “Vanhu lavakulu va ha hanya xikhale. Swi ta va swinene ku va va xiya leswaku vuyimbeleri bya hina bya hi tsakisa tanihi leswi na vona a va tiphina hi nkarhi wa vona.”

Ingred u tiyisile. Ematin’wini ya vanhu, vanhu lavakulu ni vantshwa a va nga tali ku rhandza swilo leswi fanaka. Kambe sweswo a swi vuli leswaku va fanele va holovisana hikwalaho ka vuyimbeleri. Ndlela yo tlhantlha xiphiqo lexi i ku ringeta ku yingisela vuyimbeleri lebyi hinkwenu mi byi tsakelaka. Loko vatswari va wena va xixima Bibele swi ta ku olovela. Ha yini? Hikuva Bibele yi nga mi pfuna ku hlawula vuyimbeleri lebyi amukelekaka eka hinkwenu ni loko un’wana wa n’wina a lavaka ku yingisela lebyi a byi rhandzaka. Leswaku u endla tano u fanele u kambisisa tinhla timbirhi ta nkoka leti landzelaka: (1) marito ya vuyimbeleri lebyi u byi rhandzaka ni (2) nkarhi lowu u wu hetaka u byi yingiserile. Kambe a hi rhange hi ku hlamula xivutiso lexi . . . 

Xana Vuyimbeleri Bya Mina Byi Vulavula Hi Yini?

Vuyimbeleri byi fana ni swakudya. Loko u dya leswi nga ni rihanyo hi mpimo lowu ringaneke i swinene. Kambe ku dya leswi boleke ku nga khathariseki leswaku i switsongo kumbe swi tele a swi lulamanga. Khombo ra kona vuyimbeleri lebyi rhandziwaka ngopfu hi lebyi nga riki byinene. Muntshwa la vuriwaka Steve u ri: “Ha yini ku tirhisiwa marito ya nhlambha eka vuyimbeleri lebyo nandziha?”

Loko u rhandza mpfumawulo wa vuyimbeleri byo karhi, xana swi ni mhaka leswaku marito ya kona ma ri yini? Leswaku u hlamula xivutiso xexo tivutise: ‘Loko munhu a lava ku ku dyisa chefu, xana a nga endla yini leswaku u yi dya? Xana u ta yi chela eka vhiniga kumbe a yi tota eka swiwitsi?’ Wanuna wo tshembeka Yobo u te: “Xana ndleve hi yoxe a yi ma ringeti marito hilaha malaka ma nantswaka swakudya hakona?” (Yobo 12:11) Xisweswo, ku ri ni ku yingisela risimu ro karhi hikwalaho ka leswi u rhandzaka mpfumawulo wa rona, swa antswa ku rhanga hi ku ‘ringeta marito’ hi ku languta nhloko-mhaka ya rona ni marito ya kona. Ha yini? Hikuva marito ya rona ma ta khumba ndlela leyi u ehleketaka ni ku endla swilo ha yona.

Khombo ra kona, vuyimbeleri byo tala bya masiku lawa byi ni marito lama hlohlotelaka timhaka ta masangu, madzolonga ni ku tirhisa swidzidzirisi. Loko u vona onge marito ya vuyimbeleri byo tano a ma ku khumbi, swi vula leswaku “chefu” ya byona yi sungule ku ku hlasela.

U Nga Pfumeleli Van’wana Leswaku Va Ku Hlawulela

Tintangha ta wena ni vaxavisi va nga ha ku sindzisa ku yingisa vuyimbeleri lebyi thyakeke. Vuyimbeleri i bindzu lerikulu namuntlha naswona vaxavisi va tirhisa xiya-ni-moya, Internet ni thelevhixini ku byi xavisa. Ku thoriwa vativi va swa ku xavisa leswaku va ku endla leswaku u rhandza vuyimbeleri byo karhi.

Loko u pfumelela tintangha ta wena kumbe van’wabindzu ku ku hlawulela vuyimbeleri lebyi u byi yingisaka u ta lahlekeriwa hi mfanelo ya wena yo tihlawulela. U hundzuka hlonga ra vona. (Varhoma 6:16) Bibele yi ku khutaza leswaku u papalata ku kuceteriwa hi vanhu etimhakeni to tano. (Varhoma 12:2) I swinene ku va u letela ‘matimba ya wena ya ku twisisa leswaku u ta hambanisa leswi lulameke ni leswi hoxeke.’ (Vaheveru 5:14) Xana u nga ma tirhisa njhani matimba ya wena ya ku twisisa loko u hlawula vuyimbeleri? Anakanya hi swiringanyeto leswi landzelaka:

Languta xifunengeto xa kona. Hakanyingi leswi u swi vonaka eka xifunengeto swi ku byela swo tala hi marito ya vuyimbeleri byebyo. Loko wo vona xifaniso lexi kombaka madzolonga, manyala, kumbe vungoma namba u swi tiva leswaku a hi byinene.

Yingisa marito ya kona. Xana ku vulavuriwa hi yini? Xana u lava ku tshama u ri karhi u yingisa marito wolawo? Xana leswi vuriwaka swi fambisana ni mahanyelo ya wena tanihi Mukreste?—Vaefesa 5:3-5.

Xiya leswaku byi ku endla u titwa njhani. Muntshwa la vuriwa Philip u ri: “Ndzi kume leswaku vuyimbeleri byo tala lebyi ndzi byi yingiselaka byi ndzi endla ndzi titwa ndzi ri ni gome.” I ntiyiso leswaku vuyimbeleri byi khumba vanhu hi ndlela yo hambana-hambana. Xana wena byi ku khumba njhani? Tivutise: ‘Xana ndzi tikuma ndzi anakanya swilo swo biha endzhaku ko byi yingisa? Xana ndzi sungula ku tirhisa marito yo bola lama tirhisiwaka eka byona?’—1 Vakorinto 15:33.

Anakanyela van’wana. Vutisa vatswari va wena leswaku va titwa njhani hi vuyimbeleri bya wena? Anakanyela ni Vakreste-kuloni. Xana van’wana va ta khunguvanyeka hi vuyimbeleri bya wena? Loko u anakanyela van’wana swi komba leswaku se wa kula.—Varhoma 15:1, 2.

Loko wo tivutisa swivutiso leswi nga laha henhla, u ta kota ku hlawula vuyimbeleri lebyi ku tsakisaka kambe byi nga onhi vuxaka bya wena na Xikwembu. Kambe ku ni mhaka yin’wana leyi u faneleke u yi kambisisa.

Xana U Fanele U Byi Yingisa Nkarhi Wo Tanihi Kwihi?

Ku fana ni swakudya swo xawula, vuyimbeleri lebyinene byi nga ku nyanyula. Kambe xivuriso xin’wana eBibeleni xi ri: “Xana u kume vulombe? Dyana lebyi byi ku eneleke, leswaku u nga dyi byo tala ngopfu kutani u boheka ku byi hlanta.” (Swivuriso 25:16) Vulombe bya pfuna swinene. Kambe hambiloko nchumu wo karhi wu ri wunene a swi vuli leswaku u fanele ku wu dya ku tlula mpimo. Xana hi dyondza yini eka mhaka leyi? Hi dyondza leswaku hi fanele hi ringanisela.

Kambe vantshwa van’wana va lawuriwa hi vuyimbeleri. Hi xikombiso Jessica, loyi ku buriweke ha yena eku sunguleni u ri: “Ndzi tshama ndzi ri eku yingiseleni ka vuyimbeleri, hambiloko ndzi ri eku hlayeni ka Bibele. Ndzi byela vatswari va mina leswaku byi ndzi pfuna ku anakanyisisa hi leswi ndzi swi hlayaka. Kambe a va ndzi tshembi.” Xana na wena u pfumelelana na Jessica?

Xana u nga swi tiva njhani loko u yingisa vuyimbeleri ku tlula mpimo? Tivutise swivutiso leswi landzelaka:

Xana ndzi heta nkarhi wo tanihi kwihi hi siku ndzi yingisele vuyimbeleri? ․․․․․

Xana ndzi tirhisa mali muni hi n’hweti ku xava vuyimbeleri? ․․․․․

Xana vuyimbeleri bya mina byi ndzi holovisa ni vatswari ni vamakwerhu? Loko swi ri tano tsala leswi u nga ta swi endla leswaku u lulamisa xiphiqo lexi. ․․․․․

Cinca Ndlela Leyi U Yingisaka Vuyimbeleri Ha Yona

Loko u heta nkarhi wo leha u ri eku yingiseleni ka vuyimbeleri, swi ta va swinene ku tivekela swipimelo swo karhi kutani u ringanisela. Hi xikombiso, u nga ha tshika mukhuva wo tshama u hoxe swipikara swa le tindleveni siku hinkwaro kumbe ku pfulela vuyimbeleri loko u fika ekaya.

Swi nga va swinene ku tinyika nkarhi u tshama u nga ri eku yingiseni ka vuyimbeleri. Sweswo swi ta ku pfuna leswaku u kuma nkarhi wa ku hlaya. Steve loyi ku buriweke ha yena eka xihloko lexi u ri: “U ta kota ku endla swo tala loko vuyimbeleri byi timiwile.” Ringeta ku hlaya u time vuyimbeleri, u vona loko ku ri ni ku cinca eka ndlela leyi u anakanyisisaka ha yona.

Nakambe u fanele u tivekela nkarhi wo hlaya ni ku dyondza Bibele ni tibuku leti sekeriweke eBibeleni. Yesu Kreste a a pfa a ya enhoveni leswaku a ta khongela ni ku anakanyisisa. (Marka 1:35) Xana ndhawu leyi u hlayaka eka yona yi ni pongo? Loko swi ri tano, swi ta teka nkarhi leswaku vuxaka bya wena na Yehovha byi kula.

Hlawula Hi Vukheta

Vuyimbeleri i nyiko leyi humaka eka Xikwembu, kambe u fanele u byi yingisa hi vutlhari. U nga fani ni nhwanyana la vuriwa Marlene loyi a nge: “Ndzi ni vuyimbeleri lebyi ndzi swi tivaka kahle leswaku ndzi fanele ku byi lahla. Kambe ndza byi rhandza.” Swi le rivaleni leswaku u onha mianakanyo ni mbilu ya yena hi ku yingisa vuyimbeleri lebyi nga riki byinene. Papalata ntlhamu wolowo. U nga pfumeleli ku lawuriwa kumbe ku onhiwa hi vuyimbeleri. Loko u hlawula vuyimbeleri, kongomisiwa hi milawu leyi tlakukeke ya Vukreste. Khongela eka Yehovha leswaku a ku pfuna. Lava vanghana lava hanyaka hi milawu leyi fanaka ni ya wena.

Vuyimbeleri byi nga ku pfuna leswaku u kota ku wisa, naswona byi nga ku susa xivundza. Kambe tsundzuka leswaku a byi nge ku pfuni ku tlhantlha swiphiqo leswi u nga na swona. Vanghana lavanene i va nkoka ku tlula vuyimbeleri. Vuyimbeleri a byi fanelanga byi va nchumu wa nkoka swinene evuton’wini bya wena. Tiphine ha byona kambe byi nga ku lawuli.

MATSALWA

“Xana ndleve hi yoxe a yi ma ringeti marito hilaha malaka ma nantswaka swakudya hakona?”—Yobo 12:11.

XITSUNDZUXO

Loko u lava leswaku vatswari va wena va twisisa leswaku ha yini u rhandza risimu kumbe xiyimbeleri xo karhi, na wena ringeta ku tsakela vuyimbeleri bya vona.

XANA A WU SWI TIVA LESWAKU . . . ?

Loko u nga lavi leswaku vatswari va wena va twa vuyimbeleri bya wena, swi nga ha vula leswaku a hi byinene.

LESWI NDZI TIYIMISELEKE KU SWI ENDLA!

Ndzi nga lawula vuyimbeleri bya mina loko ndzi ․․․․․

Loko tintangha ta mina ti ndzi sindzisa ku yingisela vuyimbeleri lebyi nga amukelekiki ndzi ta ․․․․․

Leswi ndzi lavaka ku vutisa (va-)mutswari wa mina hi mhaka leyi ․․․․․

U NGA KU YINI?

● Ha yini swi ri swa nkoka ku hlawula vuyimbeleri lebyi u byi yingisaka?

● U nga swi tivisa ku yini loko risimu ri amukeleka kumbe ri nga amukeleki?

● U nga endla yini leswaku u tiva vuyimbeleri byo hambana-hambana?

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 259]

“Minkarhi yin’wana ndzi tikuma ndzi yingisela risimu leri ndzi swi tivaka kahle leswaku a hi rinene. Ndzi hatla ndzi ri tima. Loko ndzi nga ri timi ndzi tikuma ndzi ri ni swivangelo swo ri yingisa.”—Cameron

[Bokisi/Swifaniso leswi nga eka tluka 258]

Dyondza Ku Yingisela Vuyimbeleri Byo Hambana-hambana

Xana u rhandza ku dya swakudya swo hambana-hambana ku tlula loko wa ha ri ni malembe ya ntlhanu? Swoleswo swi endliwa hileswi u dyondzeke ku tiphina hi swakudya swo hambana-hambana. Swi tano ni hi vuyimbeleri. U nga yingisi muxaka wun’we ntsena. Ringeta ku yingisa byo hambana-hambana.

Ndlela yin’wana i ku dyondza ku tlanga xichayachayana xo karhi. A swi nge olovi ku endla tano, kambe swi ta ku pfuna ku tiva vuyimbeleri byin’wana handle ka lebyi xavisiwaka ntsena. Xana u ta wu kuma kwihi nkarhi wo dyondza? U nga hunguta nkarhi lowu u hlalelaka thelevhixini ha wona kumbe ku tlanga mintlangu ya khompyuta. Xiya leswi vantshwa lava va swi vulaka.

“Ku tlanga xichayachayana swa tsakisa naswona swi nga ku pfuna leswaku u kota ku phofula ndlela leyi u titwaka ha yona. Ku dyondza ku tlanga tinsimu to hambana-hambana swi ndzi dyondzise ku rhandza vuyimbeleri byo hambana-hambana.”—Brian, la nga ni malembe ya 18, u kota ku tlanga katara, swigubu na piyano.

“Leswaku u ta kota ku tlanga xichayachayana xo karhi kahle swi lava u titoloveta. Ku endla sweswo a hi matlangwana. Kambe loko u kota ku tlanga vuyimbeleri byo karhi swa tsakisa, u titwa u enerisekile.”—Jade, la nga ni malembe ya 13, u kota ku tlanga vhayolini.

“Loko ndzi titwa ndzi ri ni gome kumbe swi nga ndzi fambeli kahle, ku tlanga katara swi ndzi endla ndzi tsaka. Swa tsakisa ku tlanga risimu leri rhandzekaka ni leri chavelelaka.”—Vanessa, la nga ni malembe ya 20, u kota ku tlanga katara, piyano ni nanga.

“A ndzi anakanya leswaku a ndzi nge pfuki ndzi kote ku tlanga ku fana ni van’wana. Kambe ndzi ye emahlweni ni ku dyondza ku tlanga katara, sweswi ndza tsaka loko ndzi ri karhi ndzi tlanga risimu ro karhi. Ndzi rhandza ni ndlela leyi swiyimbeleri swin’wana swi tlangaka ha yona.”—Jacob, la nga ni malembe ya 20, u tlanga katara.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 255]

Vuyimbeleri byi fana ni swakudya. Loko u dya leswi nga ni rihanyo hi mpimo lowu ringaneke i swinene. Kambe ku dya leswi boleke ku nga khathariseki leswaku i switsongo kumbe swi tele a swi lulamanga