Xikombiso Lexi Hlanganeke Xa Swiphemu Swo Tala

Ku Hela Ka Misava—Ku Tshinele Hi Ndlela Yihi?

NTSHEKETO wa le India wu vulavula hi vanhu va tsevu lava nga voniki lava humaka le Indostan, lava a va ye ku ya vona ndlopfu. Wo sungula u yi khome tsheve ivi a ku: “Manano! ndlopfu phela yo ti fanela ni khumbi!” Wa vumbirhi u khome tino ra yona ivi a ku: “Ndlopfu yo ti fanela ni tlharhi!” Wa vunharhu u khome nxakwa wa yona ivi a ku: “Ndlopfu yo ti fanela ni nyoka!” Wa vumune u tshinerile ivi a khoma tsolo ra yona ivi a ku: “Hambi va ku yini, ndlopfu yo ti fanela ni nsinya!” Wa vuntlhanu u khome ndleve ya yona ivi a ku: “Ndlopfu leyi yo hlamarisa yi ti fanela ni xiberisa-moya!” Wa vutsevu u khome ncila wa yona ivi a ku: “Ina man!, ndlopfu yo ti fanela ni ntambhu!” Vanhu lava va tsevu lava nga voniki va vulavule nkarhi wo leha va phikizana hi xivumbeko xa ndlopfu, kambe a nga kona loyi a nyikeke nhlamuselo leyinene. Rungula leri nga helelangiki, a ri swi kotanga ku nyikela nhlamuselo leyi heleleke.

Ku ni xiphiqo lexi fanaka loku ku tiwa eku voneni ka xikombiso xa ku vuya ka Kreste. Loko a hlamula xivutiso xa vadyondzisiwa vakwe lexi nge: “Xana xikombiso xa ku vuya ka wena ni xa ku hela ka [minkarhi] xi ta va xihi ke?” Yesu u hlamurile a ku: “Tiko rin’wana ri ta pfukela rin’wanyana, mfumo wun’wana wu ta lwa ni wun’wanyana; ku ta va ni ku tsekatseka ka misava; mintungu ni tindlala swi ta va kona ematlhelweni layo tala.” (Matewu 24:3; Luka 21:10, 11) Kambe loko ku vuriwa swilo leswi tanihi xikombiso xa leswaku Kreste u vuyile hi 1914, vanhu va tlulela ehenhla va ku: “Oho, tinyimpi, tindlala, mintungu ni ku tsekatseka ka misava i khale swi ri kona!” Va vurisile hakunene.

Swilo leswi swi nga ri swingani—hambi leswi swi kombaka maxangu lama nga si tshamaka ma va kona ku ta fikela sweswi—eka vanhu vo tala a swi ringananga leswaku swi fungha ku vuya ka Kreste; ku laveka swin’wana leswaku xikombiso lexi xi helela, xi nga vi na xihoxo. Loko ku twarisiwa ka leswaku makumu ya misava ma tshinele ku tshegiwe hi vumbhoni byitsongo, hi xikombiso xin’we kumbe swi nga ri swingani leswi voniwaka, ku vanga switsundzuxo swa mavunwa. Lexi lavekaka i swilo hinkwaswo leswi Yesu a swi vuleke malunghana ni ku vuya kakwe, ku nga ri xin’we kumbe swin’wana swa swona. Lexi a vuleke leswaku xi ta fungha vukona byakwe a ku ri xikombiso lexi hlanganeke, lexi xi vumbiwaka hi swilo leswi ringaneke ku kombisa ntiyiso wa xikombiso, mpfangano wa swiyenge swo hambana-hambana leswi loko swi hlanganisiwile, swi xi endlaka xi nga vi na xihoxo.

Leswaku u vona leswaku xikombiso lexi hlanganeke i yini, ehleketa hi lexi xi nyikiwaka eBibeleni xa ku hlamusela Yesu tanihi Mesiya ni nkarhi wa ku ta ka yena ko sungula. A xi katsa swiendlakalo leswi a swi khumba Mesiya, leswi nyikiweke eka Matsalwa ya Xiheveru. Yesu u byele vadyondzisiwa vakwe hi tin’wana ta tindzimana leti, kambe a va swi twisisanga leswi a ti swi vula. Vadyondzisiwa, ku fana ni Vayuda hinkwavo, a va lava Mesiya loyi a ta hlula Rhoma ivi a fuma misava ivi na vona va hlanganyela eku fumeni koloko. Kutani loko a fa, a va hele matimba, va nga twisisi. Endzhaku ka ku pfuxiwa ka Yesu, u hlangane na vona ivi a ku: “‘Hi tona timhaka leti ndzi nga mi tivisa tona, loko ndza ha ri na n’wina, loko ndzi te: “Hinkwaswo leswi tsariweke ehenhla ka mina eNawini wa Muxe ni ka Vaprofeta, ni ka Tipisalema, swi fanele ku hetiseka.”’ Kavaloko a pfula miehleketo ya [v]ona leswaku va twisisa Matsalwa.”—Luka 24:44, 45.

Hi ku ya hi Kingdom Interlinear loko yi hundzuluxela ndzimana 45, Yesu u swi endle hi “ku hlanganisa Matsalwa” ya xiyenge xa Xiheveru xa Bibele, lama vhumbheke swiendlakalo ni swiyimo swa vutomi bya Mesiya la tshembisiweke loyi a a ta ta, ivi a swi fanisa ni swiendlakalo swa vutomi bya Yesu, leswi swi hetisiseke matsalwa lawa. Endzhaku ka nkarhi, muapostola Pawulo u tirhise ndlela leyi fanaka loko a “hlamusela ni ku kombisa hi tinhlamuselo” leswaku Yesu i Mesiya. (Mintirho 17:3) Nakambe Kingdom Interlinear hi yona leyi paluxaka endlelo leri hi ku vula leswaku u swi endle hi “ku pfula hi vukheta ni ku fanisa” vuprofeta bya Vumesiya eka Matsalwa ya Xiheveru ni swiendlakalo swa vutomi bya Yesu leswi swi byi hetisiseke. Bokisi leri landzelaka ri nyika mongo wa vuprofeta byo tala bya Xiheveru lebyi hetisisiweke hi swiendlakalo swa vutomi bya Yesu, leswi kombeke leswaku a a ri Mesiya la vhumbhiweke. Leswi swi kombisa leswaku xikombiso lexi hlanganeke xi njhani.

Xikombiso Lexi Hlanganeke Xa Vukona Bya Kreste

Xikombiso lexi hlanganeke hi xona lexi funghaka nkarhi wa ku ta ka Yesu ra vumbirhi, kumbe vukona byakwe, hi ku kongoma. Rito ra Xigriki leri nge pa·rou·siʹa leri vuhundzuluxeri byo tala byi ri hlamuselaka byi ku “ku ta” eka Matewu 24:3, a ri vuli nkarhi lowu a nga ta ta kumbe a nga ta fika ha wona kambe ri vula leswaku se u fikile naswona u kona. Emhakeni ya Yesu swi vula leswaku u kona hi laha ku nga vonakiki tanihi Hosi ya Yehovha leyi vekiweke exiluvelweni naswona u fuma a ri le tilweni. Leswi swi pfumelelana ni marito ya Yesu eka Yohane 14:19: “Endzhaku ka nkarhinyana, misava a yi nga ha ndzi voni.” Tanihi leswi a nga taka a nga vonaki hi nyama, u nyike xikombiso lexi kombaka ku vuya kakwe ni vukona byakwe lebyi nga vonakiki tanihi Hosi ya Yehovha leyi fumaka.

Xikombiso lexi a xi nyikeke a xi nga ri xilo xin’we kumbe swilo swi nga ri swingani. A xi ri na swo tala leswi a swi fanele swi hlanganisiwa swi va xikombiso lexi hlanganeke, hi laha xikombiso lexi hlanganeke a xi ri ha kona hi nkarhi lowu a nga ta ha wona ro sungula tanihi Mesiya. Xisweswo, hi swilo kumbe hi swiendlakalo swo tala, u komba vukona byakwe lebyi nga vonakiki handle ka xihoxo enkarhini wa sweswi, tanihi Hosi ya Yehovha leyi fumaka leyi nga le tilweni kambe matimba ni nhlohlotelo wakwe ma khumba ni timhaka ta laha misaveni. Ku nga ha va ni switsundzuxo swa mavunwa loko ko kandziyisiwa xilo xin’we kumbe swimbirhi, ivi ku honisiwa swilo swo tala leswi endlaka xikombiso lexi lexi hlanganeke. Ku kotisa vanhu va tsevu va le Indostan, un’wana ni un’wana wa vona u hatlisele ku vula lexi hoxeke hikwalaho ko khoma tlhelo rin’we ntsena ra miri wa ndlopfu.

Ku hetiseka ka xikombiso lexi xi hlanganeke lexi nyikiweke hi Yesu, swin’we ni swiyimo swin’wana leswi nyikiweke hi vaapostola vanharhu, ku sungule hi ndlela leyi xiyekaka hi 1914. Nkatsakanyo wa swivumbeko leswi ni ku hetiseka ka swona, wa landzela.

“Tiko rin’wana ri ta pfukela tiko rin’wanyana.” (Matewu 24:7) Nyimpi yo Sungula ya Misava yi sungule hi 1914, a yi katsa matiko ya 28, ku dlayiwe vanhu va 14 wa timiliyoni. Ku landzele Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, a yi katsa matiko ya 59, ku dlayiwe vanhu va 50 wa timiliyoni.

“Mintungu [yi] ta va kona ematlhelweni layo tala.” (Luka 21:11) Ku sukela loko Nyimpi yo Sungula ya Misava yi herile, vanhu va kwalomu ka 21 wa timiliyoni va dlayiwile hi mukhuhlwana wa le Spain. Ku sukela enkarhini wolowo, vuvabyi bya mbilu, khensa, AIDS ni mintungu yin’wana yi dlayetele madzana ya timiliyoni.

“Ku ta va ni tindlala.” (Matewu 24:7) Ndlala leyikulu ngopfu ematin’wini hinkwawo yi ve kona endzhaku ka Nyimpi yo Sungula ya Misava. Yin’wana yo chavisa yi landzele Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, naswona sweswi ku kala ka swakudya ku karhata n’we-xa-ntlhanu xa vaaki va misava. Lembe na lembe, vana va kwalomu ka 14 wa timiliyoni va fa hi ku kala swakudya.

“Ku ta va ni ku tsekatseka ka misava.” (Luka 21:11) Ku tsekatseka ka misava endzhaku ka 1914—languta kun’wana ka kona lokukulu. Hi 1915, le Italy, ku fe 32 610; 1920, China, ku dlayiwe 200-000; 1923, Japani, ku dlayiwe 143 000; 1939, Turkey, ku dlayiwe 32 700; 1970, Peru, ku dlayiwe 66 800; 1976, China, ku dlayiwe 240 000 (van’wana va ri ku dlayiwe 800 000); 1988, Armenia, ku dlayiwe 25 000.

“Ku homboloka ku ta [andza].” (Matewu 24:12) Vuhomboloki byi andze ngopfu ku sukela hi 1914; namuntlha byi andza ku tlurisa. Vadlayi, vapfinyi, vayivi, tinyimpi ta mintlawa—hi swona tinhloko-mhaka-nkulu naswona swi tata swihaxa-mahungu. Van’watipolitiki va xisa vanhu, vana lavatsongo va rhwala swibamu, va dlaya, vana va xikolo va hlaselana. Eka tindhawu tin’wana swi ni khombo ku famba eswitarateni hambi ku ri nhlikanhi.

“Matiko ma ta hela ntamu, ma tshukisiwa . . . Vanhu va ta titivala hi ku chava ni ku ehleketa leswi nga ta humelela la misaveni.” (Luka 21:25, 26) Vugevenga, madzolonga, ku tirhisiwa ka swidzidzirisi, ku avana ka mindyangu, ku ya ehansi ni le henhla ka ikhonomi, ku kala ka mintirho—ku hlaya swona i ku xurha. Mutivi un’wana lonkulu wa sayense u tsarile: “Hi ta dya ku chava, hi etlela ku chava, hi hanya hi ku chava ni ku fa hi ri karhi hi chava.”

“Emasikwini ya makumu, ku ta fika minkarhi yo nonon’hwa.” (2 Timotiya 3:1) Muapostola Pawulo u vulavule hi vanhu leswaku “va tinyiketile emikhuveni ya manyala.” (Vaefesa 4:19) Hambi swi ri tano, u tlhele a nava emhakeni ya mahanyelo yo biha lawa a ma vhumbheleke ‘masiku ya makumu.’ Ma twala tanihi mahungu ya namuntlha: “Tiva leswaku emasikwini ya makumu, ku ta fika minkarhi yo nonon’hwa. Hikuva vanhu va ta va lava tirhandzaka, va ta va lava rhandzaka mali ngopfu, ni ku tikurisa, ni ku titiva, ni ku rhukana; va ta va lava nga yingisiki vatswari va vona, lava nga riki na ku nkhensa, lava nga khongeriki; va ta va vanhu va tihanyi, lava nga riki na ku tsetselela, valumbeti, lava nga tikotiki, lavo leva, lava vengaka leswo lulama; va ta va timbabva, vanhu va futa, lava nga ni manyunyu, lava rhandzaka ku tiphina ku tlula ku rhandza Xikwembu. Va ta tiendla wonge hi loko va [tinyiketela eka Xikwembu], kambe va ta ala matimba ya [kona]. Fambela kule ni vanhu lavo tano.”—2 Timotiya 3:1-5.

“Emasikwini yo hetelela, ku ta humelela vasandzi.” (2 Petro 3:3) Maphepha-hungu, swihaxa-mahungu, timagazini, tibuku ni tibayiskopo swi cukumeta Bibele ivi swi yi siva hi vunwa bya swona lebyikulu, swi vula hi laha Petro a vhumbheke ha kona: “Swi helele kwihi, swa loyi ku nga tshembisiwa leswaku ú ta ta, xana? Hi mpfhuka vatatana va nga tietlelela, swilo hinkwaswo swa ha ya emahlweni hilaha a swi famba hakona, ku sukela loko misava yi tumbuluka.”—2 Petro 3:4.

“Va ta mi khoma, va mi xanisa.” (Luka 21:12) Ku sukela hi 1914 ku ta fika emalembeni ya sweswi, Timbhoni ta Yehovha ti khomiwe hi ndlela leyi twisaka ku vava, va khotsiwa, va biwa ni ku pfaleriwa etikampeni ta nxaniso ta Hitler hi magidi ya vona handle ka nandzu, a va xanisiwa kona, vo tala va dlayiwa, van’wana va pulukanyisiwile. Ematikweni man’wana, lama fumiwaka hi hulumendhe yo lerisa ni ya xidemokrati, ntirho wa vona wo veka vumbhoni malunghana na Yehovha ni Mfumo wakwe wu yirisiwile naswona Timbhoni ti pfaleriwe ejele. Hinkwaswo leswi swi hetisisa marito ya Yesu ya masiku ya makumu.—Matewu 5:11, 12; 24:9; Luka 21:12; 1 Petro 4:12, 13.

“Kutani mahungu lawa lamanene ya mfumo ma ta twarisiwa emisaveni hinkwayo leyi akiweke leswaku byi va vumbhoni eka vanhu va matiko hinkwawo; kutani hi kona makumu ma nga ta fika.” (Matewu 24:14, NW) Mahungu lamanene, ya njhani? Mahungu lamanene ya Mfumo wa Kreste lowu fumaka wu ri etilweni, hikuva xexo i xivutiso lexi Yesu a vutisiweke xona lexi humeseke vuprofeta byakwe bya xikombiso lexi hlanganeke xa xiendlakalo xexo. Timbhoni ta Yehovha ti chumayele ha xona ku sukela hi 1914. Mune wa magidi a va chumayela hi 1919, ku tlula mune wa timiliyoni hi 1990 kutani hi 1992 eka n’hweti yin’wana a va ri 4 472 787. Tibuku ta Bibele ti hangalasiwile hi tindzimi ta kwalomu ka 200 ematikweni ya 229. Xivumbeko lexi xa xikombiso lexi hlanganeke a xi si tshama xi hetiseka ku fana ni namuntlha.

“Ku herisa lava herisaka misava.” (Nhlavutelo 11:18) Vanhu va makwanga nkarhi hinkwawo va ni torha ra ku herisa misava leswaku va vuyeriwa, kambe a va si tshama emahlweni ka rixaka leri va va ni matimba yo endla leswi ku fana ni namuntlha. Sweswi, ku sukela hi 1914, vutlharhi bya manguva lawa byi va nyike matimba wolawo, naswona va ma tirhisa hi ndlela yo biha. Va herisa misava.

Hi lawa makhombo man’wana lama vangiwaka: mpfula leyi thyakeke, ku hisa ka misava, timbhovo exifunengetweni xa ozone, swidlaya-switsotswana leswi nga ni khombo, ku cukumetiwa ka swilo swa chefu, nhulu ya thyaka, thyaka ra nyutliya, ku halaka ka oyili, nkululo lowu thyakisaka, mativa lama omeke, makhwati lama onhiweke, mati ya le hansi lama thyakisiwaka, ku hlaseriwa ka swilo leswi hanyaka, ku onhiwa ka rihanyo ra vanhu.

Mutivi wa sayense Barry Commoner u ri: “Ndzi ehleketa leswaku ku onhiwa ka misava loku yaka emahlweni, loko ku nga lunghisiwi, eku heteleleni ku ta endla leswaku planete leyi yi nga ha faneli leswaku vanhu va hanya ka yona. . . . Xiphiqo xa kona a xi vangiwi hi ku honisa ka sayense kambe xi vangiwa hi makwanga.” State of the World 1987 yi ri: “Mpimo wa mintirho ya vanhu wu sungule ku endla leswaku misava yi nga ha faneli kahle ku hanya eka yona.” Nongonoko wa thelevhixini lowu haxiweke hi 1990 a wu thyiwe hi laha ku fanelaka va ku, “Mphikizano Wo Ponisa Planete.”

Swiendlakalo leswi loko swi hlanganisiwa swi va xikombiso xin’we, eka rixaka rin’we, a swi nge langutiwi tanihi xiwelo. Vukulu bya swona na byona byi swi nyika ntikelo. Naswona ku na swin’wana eka swiendlakalo leswi, tanihi ku chumayeriwa ka rungula leri ra mahungu lamanene emisaveni hinkwayo ni ku onhiwa ka misava, leswi nga si tshamaka swi endliwa ku sukela misava yi tumbuluxiwa. Xikombiso lexi hlanganeke xa vukona bya Kreste Yesu xa hlamarisa.

“Loko munhu a ri ni tindleve ta ku yingisa, a a yingise.”—Marka 4:23.

[Bokisi leri nga eka tluka 22]

Xikombiso Lexi Hlanganeke Xa Ku Ta Ka Yesu Ko Sungula Tanihi Mesiya

U VELEKIWE erixakeni ra Yuda (Genesa 49:10); u ta vengiwa, a xengiwa hi un’wana wa vaapostola; va hlahluva nguvu ya yena; u nyikiwe ntsuvi ni murhi wo dlaya switwi; u rhuketeriwile emhandzini; ku hava rhambu leri tshovekeke; a nga bolanga; u pfuxiwile (Pisalema 69:4; 41:9; 22:18; 69:21; 22:7, 8; 34:20; 16:10); u velekiwe hi wanhwana; i wa ndyangu wa Davhida; i ribye ro khunguvanyisa; u ariwile; a nga pfulanga nomu loko a soriwa; u suse vuvabyi; a vuriwa mudyohi; u fe rifu ra gandzelo; u tlhaviwile; u celeriwe ni vafuwi (Esaya 7:14; 11:10; 8:14, 15; 53:3; 53:7; 53:4; 53:12; 53:5; 53:9); u vitaniwile a huma aEgipta (Hosiya 11:1); u velekiwe eBetlehema (Mikiya 5:2); u endliwe hosi; u khandziye mbhongolo; u xengiwe hi mali ya tisilivhere ta 30; valandzeri vakwe va hangalakile.—Zakariya 9:9; 11:12; 13:7.

[Bokisi leri nga eka tluka 23]

Xikombiso Lexi Hlanganeke Xa Vukona Bya Yesu Tanihi Hosi Loko A Ta Ra Vumbirhi

NYIMPI ya misava; ku pfumaleka ka swakudya; mintungu; ku tsekatseka ka misava (Matewu 24:7; Luka 21:10, 11; Nhlavutelo 6:1-8); vuhomboloki lebyikulu; ku kala ku tshembana ni ku vengana; ku nga yingisi vatswari; ku pfumala rirhandzu; ku pfumala ku tikhoma; ku tiomisa tinhloko; ku rhandza mali; ku rhandza ntsako ku tlula Xikwembu; xiyimo xa ku tinyiketa eka Xikwembu kambe va ala matimba ya kona; varhukani; vakarihi; va xanisa valandzeri va Kreste; va va yisa ehubyeni ni ku dlaya valandzeri va Kreste (Matewu 24:9, 10, 12; Luka 21:12; 2 Timotiya 3:1-5); vasandzi va vukona bya Yesu; va vula leswaku swilo a swi hundzukanga hi mpfhuka misava yi tumbuluka (2 Petro 3:3, 4); vaonhi va misava.—Nhlavutelo 11:18.