Xana I Ku Titsakisa Loku Nga Riki Na Khombo Kumbe I Chefu Ya Mianakanyo?

Eka khonsati leyi veke kona ya rock, un’wana wa vatlangi u hoxe wansati ebokisini kutani a tsemelela bokisi hi xihloka. Hi loko, swin’wana swo fana ni ngati swi huma swi nghena enon’wini wa mutlangi, kutani a swi tshwutelela vahlaleri.

Hi 1984 mufana wa malembe ya 19 hi vukhale u tiduvurile. Vatswari va yena va vula leswaku u tidlaye hikwalaho ko susumetiwa hi marito ya risimu ra rock leri nge “Ntlhantlhlo Wa Ku Tisunga.”

Magazini lowu vulavulaka hi vana va kondlo-a-ndzi-dyi wu humese timhaka ta rimbewu leri endliwaka hi swirho swa ntlawa ekamareni ra swona ro ambalela ka rona swin’we ni le ka ndhawu yo rhekhodela vuyimbeleri. Albamu ya rock a yi ri ni xifaniso lexi thyakeke xa swirho swa rimbewu swa wanuna ni wansati.

MADZOLONGA, ku tisunga ni rimbewu leri thyakeke—i swin’wana swa swilo leswi thyakeke leswi nga kona eka tirhekhodo ta rock, tivhidiyo ni le tikhonsatini. Loko ku pfuka swihehlo malunghana ni minongonoko leyi leyi thyakeke, swi ya fika ni le hubyeni, vayimbeleri ni tikhampani ta ku rhekhoda, ti ringeta ku sasela swilo leswi swo biha. Hi xikombiso, xifaniso xo biha sweswi ku vuriwa leswaku xi seketela marito ya “ku thyaka ka mianakanyo ya Vanhu va le Amerika ni ndlela leyi ku hetelelaka ku hi dlaye ha yona.” Hi laha ku fanaka, eka vuyimbeleri byin’wana, marito lawa ma nga swigege swa xirho xa wanuna xa rimbewu (yo tanihi swibamu kumbe mikwana) sweswi ku vuriwa leswaku a hi swigege.

Swiyimbeleri ni tikhampani ta ku rhekhoda ti nga ha pona swigwevo swa huvo, kambe xana vanhu a va phuntisiwi ke? Xana wena wa phuntisiwa? Xana u nga kaneta leswaku madzolonga, rimbewu ni vungoma i swilo swa nkoka eka vuyimbeleri bya matimba bya rock lebyi xavisiwaka namuntlha?

Swichayachayana Leswi Pfumaka Ngopfu Ni Rap

Hi ku famba ka malembe, ku ve ni tinxaka to tala ta rock. Switayele swimbirhi, ku nga swichayachayana leswi pfumaka ngopfu ni rap, swa soriwa hi mhaka ya ku nyumisa ka swona.

Swichayachayana leswi pfumaka ngopfu hi ntolovelo i vuyimbeleri bya matimba, lebyi lemaka ni tindleve hi chayelo ra kona. Hi ku ya hi magazini lowu nge Time, “vayimbeleri va swichayachayana leswi pfumaka ngopfu va fambisana ni ntsako lowu hambukeke wa vahlaleri va valungu, lavatsongo ni va xinuna hi ku tikombisa va ri vanhu lava tshembekaka lava fularheleke hanyelo leri thyakeke.” Vunyingi bya swichayachayana leswi pfumaka ngopfu byi endleriwe ku hlamarisa. Marito man’wana ya byona a ma tsariwi. Magazini wa swa mirhi le Texas wu vule leswaku marito yo tala ya swichayachayana leswi pfumaka ngopfu ma dzunisa “malangutelo lama nga fanelangiki ya rimbewu, madzolonga, rivengo ni vungoma.”

Madzolonga lama fambisanaka ni swichayachayana leswi pfumaka ngopfu i mhaka yin’wana. Hi xikombiso, loko nkombiso wun’wana wu yimisiwile hi mhaka ya leswi muyimbeleri a sunguleke ku vabya, vahlaleri va pfuxe dzolonga va vuya va hisa xivandla xexo. Eka khonsati yin’wana vantshwa vanharhu va tlimbiwe va fa loko magidi ya vahlaleri ma ya tala exitejini, ma wisetela vanhu lava nge mahlweni ka vona ma va kandziyela.

Eka vuyimbeleri bya rap, lebyi nakambe byi vitaniwaka hip-hop, muyimbeleri (kumbe vayimbeleri) va yimbelela ku ri karhi ku tlangiwa xichayachayana, lexi hakanyingi xi nga ni xitirho xa khomphyuta lexi vitaniwaka sampling. Vuyimbeleri byo tala bya rap byi chayiwa hi vayimbeleri va vantima kambe byi xaviseriwa vayingiseri va vantima ni vo basa. Marungula ma nga ri mangani ya rap i manene, ma lwisana ni swilo swo tanihi ku khomiwa loko biha ka vana ni ku tirhisiwa loko biha ka swidzidzirisi. Hambi swi ri tano, hakanyingi rap yi vulavula hi ku xandzukela vulawuri, vukarhi, ku vengiwa ka vavasati ni xihlawuhlawu. Swiphemu swo tala swi tamele swilo swa thyaka ni tinhlamuselo to biha ta xiendlo xa rimbewu.

Madzolonga ma ve xiphiqo eka tikhonsati tin’wana ta rap. Eka khonsati yin’wana, swirho swa ntlawa wun’wana swa 300 swi hlasele vahlaleri, lava va nga tlherisela hi switulu ku kondza maphorisa ma fika ma herisa khonsati yoleyo. Ku vaviseke vanhu va makumemune-ntlhanu.

N’wexemu, Nhlangano wa Varhangeri va Mfumo wa New York wu byele vanhu leswaku va nga xavi kumbe ku xaviselana ni tifeme ta Time Warner, Inc., ku fikela loko khampani leyi yi susa risimu ra rap leri nge “Mudlayi wa Maphorisa” eswitolo. Ndhuna ya ntlawa wa maphorisa, Peter Kehoe, u te: “Risimu leri ri hangalasa rivengo naswona ri khutaza ni ku tlakusa ku dlayiwa ka maphorisa. Hikwalaho ka rona risimu leri, maphorisa ma ta dlayiwa.” Eku heteleleni a ri nga ha xavisiwi.

Xana Minkucetelo Yi Kona?

Loko vayimbeleri va yimbelela hi vubihi kumbe va byi endla exitejini, xana leswi swi va khumba njhani vayingiseri ni vahlaleri? Langutisa tinhla ni mintokoto leyi landzelaka.

Dr. Carl Taylor, xandla xa profesa wa vuavanyisi bya vugevenga le Yunivhesiti ya Mfumo ya le Michigan, u vula leswaku tingwenya ta rock ti “hlohlotela mahanyelo. . . . Swirho swa ntlawa swi kucetela swinene vana.”

Mufana un’wana la poneke loko a ringeta ku tisunga u vule leswaku vuyimbeleri byi endle yena ni munghana wakwe (loyi yena a nga tisunga) va ehleketa leswaku “ntlhantlho evuton’wini i rifu.”

Hi 1988 vana vanharhu va kondlo-a-ndzi-dyi va dlaye munghana hi ku tlanga ntsena. Un’wana wa vona u vule leswaku ku tsakisiwa hi rifu ku sungule eka vuyimbeleri bya swichayachayana leswi pfumaka ngopfu.

Endzhaku ka khonsati yin’wana ya rap, vana va kondlo-a-ndzi-dyi va sungule ku fayetela mafasitere. Mukongomisi wa vuhlayiseki bya mani na mani wa le Pittsburgh, Pennsylvania, u te: “Emiehleketweni ya mina a ndzi kanakani nikatsongo leswaku vuyimbeleri bya rap byi hlohlotela madzolonga.”

Dyondzo ya vantshwa ni mikhuva ya vusathana yi paluxe leswaku vunyingi bya lava katsekaka eka vugandzeri bya Diyavulosi i vatirhisi-nkulu va swidzidzirisi naswona va yingisa vuyimbeleri bya swichayachayana leswi pfumaka ngopfu, lebyi tlakusaka swidzidzirisi ni ku khutaza vunghwavava. Hikwalaho ka sweswo, vantshwa lava nga tiyangiki va kokiwa hi mikhuva ya vusathana.

Kavula, loko vantshwa va susumeteriwa ku tirhisa swidzidzirisi hi ndlela yo biha, vugevenga kumbe ku tisunga, ku na swin’wana leswi swi vangelaka mahanyelo yo tano ku tlula vuyimbeleri. Ku hohloka ka vutomi bya ndyangu ni ka vanhu hinkwavo swi le rivaleni leswaku ku endla xiphemu lexikulu. Vuyimbeleri byi nga ha va xipfurheteli, ndlela yo khutaza vantshwa lava nga tiyangiki leswaku va endla swilo leswi nkarhi wun’wana a va nga ta ehleketa ha swona. Xana vanhu lava hetiweke matimba hi swiphiqo swa vutomi va lava vuyimbeleri lebyi va khutazaka ku va ni mimboyamelo leyi dlayaka?

Mhaka hi leswaku vuyimbeleri byo biha byi nga ha va chefu ya mianakanyo eka vayingiseri va byona. Tsundzuka, marungula ya vuyimbeleri byo tano ma ni matimba swinene hikuva ma huma eka tingwenya, tinghwazi, lava kahle-kahle va gandzeriwaka hi vaseketeri va vona.

Wena Ke?

Xana u yingisa vuyimbeleri byihi? Kumbexana ana se wa xiya-xiya eka vuyimbeleri lebyi u byi hlawulaka, sweswo i swinene. Hi hala tlhelo, loko u ri un’wana wa lava yingisaka vuyimbeleri lebyi onhaka kumbe lebyi nga kanakanisaka, xana se byi ku khumbe hi ndlela yo biha? Hambi loko mahanyelo ya wena ma nga hundzukanga, xana u nga vula hi ku tshembeka leswaku langutelo ra wena a ri kuceteriwanga ri biha ku tlurisa? Naswona, ku tshamela ku yingisa timhaka leti thyakeke swi nga ku tlanyata, swi ku endla u vona onge timhaka ta kona a ti bihanga.

Languta xikombiso xa muntshwa loyi a ringeteke ku endla vutomi byakwe tanihi Mukreste byi fambisana ni ku hamba a yingisela swichayachayana leswi pfumaka ngopfu ni rap. A nga susumeteriwanga ku dlaya, ku tisunga kumbe ku gandzela Diyavulosi. Kambe vona leswaku langutelo rakwe ri khumbiwe njhani. U te: “Vuyimbeleri lebyi byi ni vuharhi hi ndlela leyi chavisaka. Byi ndzi pfumelele ku hanya hi ndlela yo rhula, leyinene kambe ndzi ri karhi ndzi ngheniwa hi miehleketo leyi boleke ni ya madzolonga. . . . A ndzi hanya etikweni ra ntsako wa rivengo. Ku hava siku leri nga hundza ndzi nga ehleketanga hi ku tisunga.” U kunguhate ku hundzula mikhuva yakwe yo yingisela. Loko a yi hundzurile, langutelo rakwe ri antswile swinene.

Vaseketeri va vuyimbeleri lebyi onhaka va yimelela tlhelo ro biha ra vuyimbeleri bya rock. Kambe wena u gimeta hi yini? Xana u nga pfala mahlo ni tindleve ta wena eku onheni lokukulu ka mhaka ya yona? Xana u nga ya eka tikhonsati to fana ni leti hlamuseriweke eku sunguleni u nga chavi nchumu hi vuhlayiseki bya wena? Naswona u ri yini hi ku hlangana loku nga kona exikarhi ka vuyimbeleri byo tano ni ntirho lowu khomisaka tingana wa vatlangi ni vayingiseri va byona?

Loko u khathalela rihanyo ra wena, hakunene wa swi papalata swakudya leswi swi nga ha ku vavisaka hambi loko swi nandziha. Vuyimbeleri lebyi thyakeke, hambi ku ri rock kumbe muxaka wihi na wihi, byi xungeta rihanyo ra wena ra mianakanyo. Xana u nga byi tiyela vuhungasi lebyi onhaka mianakanyo? Entiyisweni u nge byi tiyeli. Kutani, xana u nga endla yini leswaku u va ni langutelo lerinene, leri ringaneleke eka mhaka leyi? Hi kombela u kambisisa tinhla leti kombisiwaka eka xihloko lexi landzelaka.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 6]

Xana Vugandzeri Bya Diyavulosi I Yini?

Vugandzeri bya Diyavulosi, lebyi khutaziwaka hi marito man’wana ya swichayachayana leswi pfumaka ngopfu, a hi ku titsakisa loku nga vavisiki. Texas Medicine/The Journal yi hlamusele leswaku vugandzeri byo tano byi katsa swiendlo swo tanihi “mintirho ya mindhavuko ni ku nwa ngati leyi humaka laha u nga titsema swirho hi wexe ni le ka magandzelo ya swiharhi.” Vukhongeri bya vusathana byi vula leswaku byi ni “vunghana na diyavulosi. Ku tirhisiwa mikhuva yo hlawuleka leswaku ku tekiwa matimba eka Sathana ma ya eka vaseketeri. . . . Dyondzo ya ntshunxeko wo hlawula ni ku tirhandzela yi vula ku endla xin’wana ni xin’wana lexi u xi lavaka handle ko tsundzuka Xikwembu, u nga ri na nandzu ni ripfalo.” Hikwalaho ka sweswo, van’wana va endla mintirho ya vugevenga handle ko khomiwa hi tingana.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

U nga ka u nga cheli thyaka ekhwirini ra wena. Kambe u ri chelela yini emianakanyweni ya wena?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Xana u fanele u titwa u tshunxekile ku ya eka xiendlakalo xo tano?