Vantshwa Va Vutisa . . .

Xana Ndzi Nga Swi Tshikisa Ku Yini Ku Tshamela Ku Lorha Ri Lo Hosi?

MUNTSHWA la vitaniwaka Jonathan u te: “Ndzi ni xiphiqo lexikulu. Ndza lorha entirhweni, loko ndzi famba, ndzi nga si ya eku etleleni, hambi ku ri eHolweni ya Mfumo. Hakanyingi swi khumbana ni vanhwanyana, rimbewu kumbe ku va muhluri kumbe nghwazi yo karhi leyi dumeke.”

Ku lorha ri lo hosi swi tolovelekile exikarhi ka vanhu lavantshwa ni lavakulu. Loko swi endliwa hi ku ringanisela, swi nga ha va nchumu lowunene, lowu hanyisaka.a Hambi swi ri tano, nchumu hambi wu ri wunene wu nga va ni khombo loko wu endliwa ku tlula mpimo. (Ringanisa Swivuriso 25:16.) Leswi swi va tano ngopfu-ngopfu loko milorho ya kona yi bihile.

Hi xikombiso, a hi nge u ehleketa u tivona u ri muyimbeleri lonkulu. Eku sunguleni u nga ha heta nkarhinyana siku na siku u tiehleketa u ri exitejini, ntshungu wu ri karhi wu ku ndhundhuzela. Kambe loko mavhiki ma hundza, u sungula ku heta nkarhi wo tala swinene u ehleketa hi tikhonsati, mimbulavurisano, ni minkarhi ya ku rhekhoda. Miehleketo leyi yi ku tsakisa ngopfu, naswona a wu swi koti ku yi tshika.

U vutisa u ku: ‘Kutani, i yini lexi hoxeke hi ku tivona u ri kwale?’ Xo sungula, vativi va vula leswaku lava nga ni mukhuva wa ku lorha ri lo hosi hakanyingi “a va swi koti . . . ku endla swilo kahle loko ku ri timhaka ta xiviri.” (The Parents’ Guide to Teenagers) Ku hanya etikweni ra milorho swi ku sivela ku kula; u khomelela eka tindlela ta vuhlangi ematshan’wini yo ti cukumeta. (1 Vakorinto 13:11) U taleriwa hi mavonelo lama nga riki ya xiviri, ematshan’wini ya mavonelo ya ntiyiso. Ematshan’wini yo kurisa ‘matimba ya miehleketo’ ya wena hi ku lulamisa xiphiqo, u yi onha hi ku balekela eka tiko ra milorho. (Vaheveru 5:14) Xisweswo ku lorha ri lo hosi ku lawula vutomi bya wena, ku dlaya vuxaka ni swilo leswi u swi rhangisaka evuton’wini hi xiviri.

Buku leyi nge Daydreaming, hi Dok. Eric Klinger, yi kombisa leswi swi nga ha vaka khombo lerikulu, ku nga leswaku “ku tshamela ku ehleketa hi nchumu lowu u wu lavaka kambe u nga fanelangiki ku va na wona swi nga endla swi nonon’hwa ku tshika ku wu lavisisa.” Bibele yi swi veka hi ndlela leyi: “Munhu un’wana ni un’wana wa ringiwa loko a kokiwa ni ku phasiwa hi ku navela ka yena.” (Yakobo 1:14) Xiendlo xi rhangeriwa hi ku ehleketa. Naswona hambi leswi kumbexana u nga ta ka u nga vi muyimbeleri wa rock la hanyaka hi swidzidzirisi hikwalaho ka leswi nkarhi wun’wana u lorhaka u tivona u ri muyimbeleri lonkulu, u nga ha va ni ku navela loku nga riki kunene “ka miri, ni ku navela ka mahlo.”—1 Yohane 2:16.

Ku Tshika Milorho

Kutani, xana u nga yi tshikisa ku yini milorho leyi? Xo sungula, swi nga ha ku pfuna ku tivutisa leswaku ha yini milorho leyi yi ku tsakisa.b Xana swi vangiwa hi leswi u lavaka ku tsakeriwa hi van’wana? Xana swa ku tsakisa loko u ehleketa leswaku u na byona vuxongi kumbe vuswikoti byo fana ni lebyi endleke leswaku muyimbeleri loyi a duma? Kumbexana u navela mahanyelo ya munhu wa kona ya ku nga khathali ha nchumu. Mutivi un’wana wa mianakanyo u vule leswi malunghana ni muyimbeleri la dumeke, Madonna: “Emianakanyweni ya vaseketeri va yena a nga karhateki hi mali, ntirho wa xikolo, ni xivundza.” Hikwalaho van’wana va nga ha anakanya hi ku tiendla va fana na yena.

Kambe, murhi wa ntiyiso wu nga pfuna swinene ku herisa milorho yo tano. Tirhisa nsinya wa nawu lowu kumekaka eka Vafilipiya 4:8, laha hi byeriwaka kona ku tshama hi anakanya hi swilo swa ntiyiso ni leswi nkhensekaka. Xana i ntiyiso leswaku vanhu lava dumeke a va karhateki evuton’wini? Xana mahanyelo ya vona hakanyingi ma nkhenseka? Entiyisweni, vutomi bya ku nga khathali hi nchumu byi siye vo tala va onhakile emirini ni le mintlhavekweni. Ematshan’wini ya rifuwo, vanhu vo tala lava dumeke va vilerisiwa hi mali. A hi vangani lava nga ni vukati lebyi tiyeke. Xana u lava ku hlawula ku hanya vutomi byo tano?

Ina, swi tolovelekile leswaku munhu a lava ku rhandziwa ni ku tsakeriwa. Olivia wa malembe ya 16 hi vukhale u ni milorho ya ni nhlikanhi laha a tiehleketaka a ri “munhu wo hlawuleka loyi a rhandziwaka hi vanhu hinkwawo.” Kambe norho wa ni nhlikanhi—ku nga khathariseki leswaku u wu vonisa ku yini ni leswaku i wa ntiyiso hi ndlela yihi—a wu nge ku enerisi ku navela koloko, tanihi leswi ku lorha u ri karhi u dya swi nga ku xurhisiki. (Esaya 29:8) Ku tlula kwalaho, Bibele ya tsundzuxa: “L’a šiyaka moya a nga ka a nga byali.” (Eklesiasta 11:4) Kutani ematshan’wini yo lorha u ri la rhandziwaka, tirhela ku tiendla u rhandzeka.—Vona xihloko lexi nge “Vantshwa Va Vutisa . . . Xana Ndzi Nga Va Endlisa Ku Yini Vanhu Leswaku Va Ndzi Rhandza?” enkandziyisweni werhu wa Xinghezi wa November 22, 1988.

Milorho Ya Rimbewu

Emalembeni yakwe ya kondlo-a-ndzi-dyi, Alan (a hi vito ra yena ra xiviri) a a ri ni milorho ya ni nhlikanhi ya muxaka wun’wana. U “dyondze ku pfuxa mianakanyo ya rimbewu” naswona a a heta nkarhi wo tala a anakanya ha swona. Endzhaku ka nkarhi, u nyiketele vutomi byakwe eka Xikwembu, a va Mukreste. Alan wa pfumela: “Sweswo a swi hundzulanga nchumu. Ku lorha ri lo hosi hi rimbewu ku hambete ku va ndlela ya mina ya vutomi.”

Xana na wena u karhatiwa hi milorho ya ni nhlikanhi leyi pfuxaka ku navela ka rimbewu?c Leswi a swi nge hlamarisi loko u ri ‘ematimbeni ya vuntshwa,’ laha ku navela ka rimbewu ku kulaka kona. (1 Vakorinto 7:36) Hambi swi ri tano, wa tivavisa hi wexe loko u pfuxa mianakanyo ya rimbewu hi vomu. Bibele yi vula leswi eka Vakolosa 3:5: “Loko swi ri tano, dlayani leswi swi nga swa misava eka n’wina, hileswaku vuoswi, ni swa thyaka, ni ku [navela ka rimbewu, NW].” Ku tshamela ku lorha hi rimbewu swi engetela ku navela loko biha. Swi nga ha ku vangela ku tlanga hi swirho swa rimbewu—kumbe vunghwavava.

Xana u nga yi ‘herisa’ njhani milorho leyi thyakeke? Alan wa tsundzuka: “Ndzi bohe ku tirhana na yona hi ndlela yin’wanyana. A ndzi nga swi koti ku ehleketa hi rimbewu loko ndzi ri karhi ndzi ehleketa hi xilo xin’wana.” Xisweswo Alan u dyondze ku tilaya. (1 Vakorinto 9:27) U anakanyisise hi swilo leswi tengeke ivi a kota ku hatlisa a herisa mianakanyo hinkwayo leyi thyakeke. (Pisalema 77:12) Alan wa tsundzuka: “Swi tirhile!”

Lexi tsakisaka, vakambisisi va kume leswaku hakanyingi hi lorha ri lo hosi loko hi nga ri na ntirho wo tala. Kutani ku va ni ntirho wo tala, ngopfu-ngopfu ‘entirhweni wa Hosi,’ i ndlela yin’wana nakambe yo endla leswaku mianakanyo yo biha yi nga mili.—1 Vakorinto 15:58.

U Nga Tshiki Mianakanyo Ya Wena Yi Lahleka

Xiphiqo xa vantshwa vo tala a hi leswi va lorhaka ha swona, kambe i ndlela leyi va tinyikelaka ha yona entirhweni wa xikolo kumbe ku dyondza. Karine wa malembe ya 16 hi vukhale wa vilela a ku: “A ndzi swi koti ku yingisela kahle. A ndzi swi koti ku ehleketa hi xilo xin’we.” Xana u nga wu nyikela njhani nyingiso eka leswi u swi twaka? (Ringanisa Marka 4:24.) Vakambisisi van’wana va vula leswaku swi nga ku pfuna loko wo xiyisisa mukhuva lowu u lorhaka ha wona ri lo hosi. Kumbexana u nga tsalanyana ephepheni nkarhi wun’wana ni wun’wana loko miehleketo ya wena yi huma etlilasini. Loko swichudeni swin’wana swi endla leswi eka dyondzo yin’wana, milorho ya ni nhlikanhi yi hungutekile swinene.

Nakambe ringeta ku tsakela leswi u swi dyondzaka. Loko u tibyele leswaku tinhlayo ta lolohisa kumbe leswaku matimu a ma tsakisi, a wu nge swi koti ku yingisela kahle. Kambe, tidyondzo ta wena ti ta tsakisa ngopfu loko u titsundzuxa hi ndlela leyi u nga pfunekaka ha yona eka rungula ra kona. Xin’wana, ku dyondza ku nga ku pfuna ku va ni ‘vuswikoti byo ehleketa.’ (Swivuriso 1:4) Nakambe u nga ha dyondza vutshila bya nkoka. Hi xikombiso, tinhlayo ti nga ku pfuna entirhweni wa ku tihanyisa, eku fambiseni ka ndyangu, ni ku tamela vutihlamuleri byin’wana bya Vukreste. Vutivi bya matimu byi nga ku pfuna ku twisisa vanhu ni swiendlakalo swa sweswi. Daniel wa malembe ya 14 hi vukhale, un’wana wa Timbhoni ta Yehovha, u ri: “Nkarhi hinkwawo ndzi ringeta ku vona leswaku ntirho wa xikolo wa mina lowu ndzi wu endlakaka ekaya wu khumbana njhani ni Bibele ni leswaku rungula leri ndzi nga ri tirhisisa ku yini entirhweni wo chumayela. Sweswo swi endla mianakanyo ya mina yi nga hambuki, naswona a ndzi tsutsumeli ku heta ntirho wolowo.” Ina, loko nkoka wa leswi u swi dyondzaka wu ri le henhla, u ta susumeteleka swinene ku handzisisa vutivi.—Ringanisa Swivuriso 2:4.

Swi nonon’hwa ngopfu ku ehleketa kahle loko u endla nchumu lowu tolovelekeke, tanihi ku sweka, ku basisa kumbe ku hlela tifayili. Swi olova ngopfu ku tikuma u lorha ri lo hosi! Hambi swi ri tano, Bibele yi komba leswaku ku eneriseka lokukulu ku tisiwa hi ku va u endle ntirho kahle. (Eklesiasta 2:24) Yi tlhela yi hi khutaza ku ‘endla swilo hinkwaswo onge hi loko hi endlela Yehovha.’ (Vakolosa 3:23) Langutelo ro tano lerinene ri nga ku pfuna ku ehleketa hi vuenti. Samuel wa malembe ya 12 hi vukhale u ri: “Loko ndzi ehleketa hi leswi ndzi endlaka swona ntsena, ntirho wu hatlisa wu hela.”

Milorho ya ni nhlikanhi yi nga ha tsakisa, kambe a yi sivi swilo swa xiviri. U nga yi pfumeleli yi lawula vutomi bya wena. Lawula mianakanyo ya wena. Anakanya hi swilo swa nkoka. Hi ndlela leyi, u ta tshika ku tshamela ku lorha ri lo hosi u tlhela u ‘khomelela eka vutomi bya ntiyiso.’—1 Timotiya 6:19.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Ematshan’wini yo lorha u ri la rhandziwaka, tirhela ku tiendla u rhandzeka