Vantshwa Va Vutisa . . .

Ku Gembula Ku Ndzi Nghene eNgatini! Ndzi Nga Ku Tshikisa Ku Yini?

DAVID wa pfumela: “Ndzi sungule ku tlangisa michini ya mintlango loko ndzi ri ni malembe ya 13. Ku fike nkarhi lowu a ndzi nga ha swi koti ku hundza xivandla xa michini yo tlangisa ndzi nga ngheni ndzi gembula emichinini.” Un’wana loyi a a gembula eku sunguleni, loyi vito rakwe a nga Thomas u ri: “A ndzi yivela hambi ku ri vanghana, ndyangu ni vatirhi-kulorhi leswaku ndzi yisa mukhuva wa mina emahlweni. A ndzi gembula hi xilo xin’wana ni xin’wana.”

David na Thomas va kule va ri Vakreste. Ku gembula a ku va nghene engatini hinkwavo ka vona—a va phasiwe hi nsusumeto lowu dlayaka. Vakambisisi va vula leswaku tinhlayo leti chavisaka ta vantshwa ti phasiwe hi marhengu ya vutlharhi lama kokaka vantshwa leswaku va gembula. Magazini lowu nge Time wu ri: “Vakambisisi va ku gembula va vula leswaku eka nhungu wa timiliyoni ta vanhu lava gembulaka le Amerika, miliyoni hinkwayo i vana va kondlo-a-ndzi-dyi.” Van’wana va tshemba leswaku le United States, vana va kondlo-a-ndzi-dyi vo sukela eka mune wa tiphesente ku ya eka tsevu wa tiphesente va penga hi mhaka ya ku gembula.

Vantshwa va tirhisa tindlela to tala ta vubihi lebyi. Le Japani, ku nga khathariseki milawu ya matimba leyi yirisaka vana ku beja, vantshwa “va tsakela ku hambeta va ri kona, va gembula [endhawini ya mimphikizano] ni le handle ka tindhawu to bejela ka tona, hi ndlela leyi kulaka leyi nyangatsaka,” hi ku ya hi Mainichi Daily News. Ku hlawula bokisi, ku beja eka mintlango ni ku tlanga makhadi na tona i tindlela leti tolovelekeke exikarhi ka vantshwa, ta ku tinyiketela eku bejeni.

Ku Ngheniwa Hi Ku Gembula eNgatini—Vuyelo Bya Kona

Gordon Moody, wa nhlangano wa Gamblers Anonymous, u ri: “Eku sunguleni [ku gembula] i ntokoto lowuntshwa wo tsakisa, ku fana ni ku kuma nchumu lowukulu kumbe ku va ni loyi u n’wi rhandzaka. . . . Ku tlanga u tshembe nkateko swa tsakisa ni ku nyanyula.” (Quit Compulsive Gambling) Ina, eka vanhu vo tala ku wina swa nyanyula. Kambe u nga ka u nga wini masiku hinkwawo. Eku heteleleni, loyi a gembulaka wa dyiwa. Naswona swikweleti ni ku heleriwa hi mali i masungulo ya swiphiqo swakwe.

Xihungati lexi nghenaka engatini, ku fana ni xilo lexi nghenaka munhu engatini, xi nga vanga khombo lerikulu ra moya, ra mintlhaveko ni ra mahanyelo. Xi nga ku vangela leswi Gordon Moody a swi vitanaka “vubihi lebyi . . . byi nga ta hetelela byi ku endla hlonga.” Hi tsundzuka marito ya muapostola Pawulo: “Xana a mi tivi leswaku, loko mi tinyiketa ku tirhela un’wana ni ku n’wi yingisa, mi mahlonga ya loyi mi n’wi yingisaka xana?” (Varhoma 6:16) Vuhundzuluxeri bya J. B. Phillips byi hlamusela ndzimana leyi hi ndlela leyi: “Mi le hansi ka vulawuri lebyi mi hlawulaka ku byi yingisa.” Ehleketa, u ri ehansi ka vulawuri bya mukhuva lowu nga lawulekiki!

Hikwalaho ka leswi muntshwa hakanyingi a sungulaka ku hemba, ku kanganyisa ni ku yiva leswaku a yisa mukhuva wakwe emahlweni, vuxaka byakwe bya ndyangu na byona bya hunguteka. Magazini wa le Britain lowu nge Young People Now wu ri: “Loko u vona leswaku u hundzuke muyivi, muhembi ni xikhunguvanyiso, eka vanhu lava u va rhandzaka ni lava ku rhandzaka, xindzhuti xa wena xa hela.” A swi hlamarisi leswi The Harvard Mental Health Letter yi vikaka leswaku lava gembulaka siku na siku hakanyingi va khomiwa hi “gome lerikulu, mivilelo,” ni swiphiqo swo tala swa miri, tanihi “swiphiqo swo gayela, nkelunkelu, ku pandziwa hi nhloko, ku tlakuka ka ngati, phika (asthma), ku vava ka nhlana ni switlhavi swa le xifuveni.”

Hambi swi ri tano, vuyelo lebyi karhataka ku tlurisa i ku onhaka ka vumoya bya wena. Bibele yi kanetana ni makwanga ni ku rhandza mali. (1 Vakorinto 5:10, 11; 1 Timotiya 6:10) Ku kotisa nchumu wun’wana ni wun’wana lowu nghenaka munhu engatini, mukhuva wa ku beja i “thyaka . . . ra miri ni ra moya.” (2 Vakorinto 7:1) Loko u ya u beja ngopfu, u ya u onha ngopfu ripfalo ra wena ni vuxaka bya wena ni Xikwembu.—Ringanisa 1 Timotiya 4:2.

Ku Lava Ku Tshika

Xana u nga chupula njhani eka mukhuva lowu? Xo sungula, u fanele u swi lava hakunene ku tshika. Liz Hodgkinson ebukwini yakwe leyi nge Addictions u ri: “Nchumu lowu wu ngheneke engatini wu nge suki handle ka loko munhu wa kona a lava ku cinca hakunene.” Leswi swi vula ku dyondza ku ‘venga leswo biha,’ ku nyenya ku gembula. (Pisalema 97:10) Njhani? Hi ku ehleketa hi vuyelo bya kona, ku nga ri hi ntsako wa kona. Xana “ku titsakisa nkarhinyana hi ku hanya eku dyoheni”—nyanyuko wa ku wina ntlango—swi tlula ku kuma vutomi lebyi nga heriki? (Vaheveru 11:25) Ku ehleketa hi swilo leswi swi nga ku pfuna ku endla xiboho xa ku tshika.

Hambi swi ri tano, mukambisisi Liz Hodgkinson u ri: “Swilo swa muxaka wun’wana leswi nghenaka engatini swi nga ha dzika swinene lerova ku swi susa swi nga fana ni ku tsema voko.” Kambe Yesu u te: “Hikokwalaho, loko tihlo ra wena ra xinene ri ku dyohisa, ri xokole, u ri cukumeta kule na wena; hikuva swi nga antswa loko xirho xin’we xa wena xi lova, miri wa wena hinkwawo wu nga hoxiwi [eGehena].” (Matewu 5:29) Xin’wana ni xin’wana lexi onhaka vuxaka bya wena ni Xikwembu xi fanele xi susiwa evuton’wini bya wena!

Leswi swi vula ku hlakulela ku tikhoma. Muapostola Pawulo u ve ni ku navela ko tala loku a a ta va a ku pfumelerile ku n’wi hlula, kambe u arile ku va hlonga ra ku navela ka yena. U te, “Ndzi xanisa miri wa mina, ndzi wu endla hlonga.” (1 Vakorinto 9:27) U fanele u dyondza ku tilaya, u nga pfumeleli ku navela ka wena ku ku lawula.

Ku Kuma Rimitsu Ra Xiphiqo

Hambi swi ri tano, ku hlula enyimpini leyi a swi nge lavi ku tiyimisela ntsena. Ku ngheniwa hi nchumu engatini ku kombisa swiphiqo swin’wana leswi enteke. Dick loyi a nga ni mukhuva wo gembula u ri: “Vuhlangi bya mina a byi hlamarisa. Endyangwini wa ka hina a ku ri hava rirhandzu ni ritsongo. . . . Nkarhi hinkwawo a ndzi tshoveke moya. A ndzi tivona ndzi nga ri nchumu.” Hikwalaho ka ntshikilelo wo tano, u hungate hi ku gembula.

Vo tala eka ntirho wa rihanyo ra mianakanyo sweswi va ehleketa leswaku tinxaka to hambana-hambana ta swilo leswi nghenaka munhu engatini ti fambisana ni switlhavi swa ku khomiwa loko biha ka vana ni ku nga hlayisiwi. Handle ka swivangelo swihi na swihi, ku kuma rimitsu ra xiphiqo xa wena swi nga ku pfuna ku xi hlula. Mupisalema u khongerile a ku: “Šikwembu, nḍi kambe, u tiv̌a mbilu ya nga! Nḍi ringe, u tiv̌a ku anakanya ka mina! Languta loko nḍi famba hi ndlela ya ku homboloka, kutani u nḍi fambisa e ndleleni ya v̌utomi le’byi nga heriki.” (Pisalema 139:23, 24) Ku bula hi miehleketo ya wena leyi ku karhataka ni Mukreste la wupfeke, kumbexana nkulu wa vandlha, swi nga ku pfuna swinene ku twisisa lexi xi ku endlaka u gembula ni lexi u faneleke u xi endla leswaku u hundzula tindlela ta wena to ehleketa ni ta mahanyelo.a

“Swin’wana Leswi Antswaka”

Hi ku ya hi buku leyi nge Quit Compulsive Gambling, ku tshika “i [goza] ro rhanga ra ku lwisana ni xiphiqo lexi.” U ta fanela ku hundzuka swinene emahanyelweni ya wena. Leswaku u nga tlheleli endzhaku, u fanele u fularhela ni khale ka lava a wu gembula na vona naswona u tshika ku fambisa nkarhi hi ku gembula, tanihi le tindlwini ta mintlango yo titsakisa, tiholo ta mintlango ya le matafuleni ni swin’wana. (Swivuriso 13:20) Leswi a swi vuli leswaku u tshama wexe. (Swivuriso 18:1) Tiyimisele ku endla vunghana lebyinene, byo pfuna van’wana evandlheni ra Vukreste. Tshama u khomekile hi ntirho lowu akaka, mintirho ya moya ni vuhungasi lebyi tengeke.

Kambe, Hodgkinson u hi tsundzuxa leswaku loyi ku gembula ku nga mukhuva wakwe u ta hlula nyimpi yakwe loko “a vona leswaku ku na swin’wana leswi antswaka—leswaku vutomi byi ni swilo swin’wana ku tlula ku ringeta ku eneta mukhuva lowu.” Phela, i yini lexi nga antswaka ku tlula ntshembo lowu nyikiwaka hi Bibele?

Wanuna la vitaniwaka Roddy u swi vone hi mahlo ya yena. U vula leswaku yena a a ri “munhu loyi ku gembula a ku n’wi nghene engatini hi ku helela” ku ringana malembe ya 25, ku sukela loko a ha ri muntshwa. Roddy u ringete tindlela hinkwato ta ku gembula—mijaho ya tihanci, mijaho ya timbyana, ku vhumbha ntlango wa bolo ya milenge ni mintlango yin’wana ya ku gembula. Kambe u sungule ku tirhisa ntiyiso wa Rito ra Xikwembu lowu a wu dyondzeke eka Timbhoni ta Yehovha. Roddy u ri: “Hi tin’hweti tinharhu ntsena, ku ve ni ku hundzuka loku hlamarisaka.” U tshike ku gembula, naswona namuntlha i nkulu wa vandlha ra Vukreste.

Hambi swi ri tano, kumbexana tidyondzo ta Bibele se wa ti tivanyana. Ku fana na David na Thomas, lava ku vulavuriweke ha vona eku sunguleni, ni sweswi u nga ha va u nga si swi kota ku endla ntiyiso wa Bibele wu va wa wena. Loko swi ri tano, ha yini ‘u nga kombisi ku rhandza Xikwembu loku amukelekaka ni loku hetisekeke’ hi ku dyondza Bibele hi ku hiseka? (Varhoma 12:2) Loko David na Thomas va sungula ku tirhisa leswi va swi dyondzeke kutani va va ni ripfumelo ra ntiyiso ni ntshembo, va swi kotile ku hlula mukhuva wa ku gembula. Na wena u nga swi kota!

Ku tinyiketela ku dyondza Bibele ku ta endla ntshembo wa Bibele wa nkarhi lowu taka—ku nga nchumu lowu tlulaka ku gembula—wu va wa xiviri eka wena. Hi nkarhi lowu fanaka, swi ta ku pfuna ku va ni vuxaka ni Xikwembu. Xisweswo u ta titwa u ntshunxekile ku ‘khongela hi ku phindha-phindha’ leswaku xi ku pfuna, u tiyiseka leswaku xi twisisa mintlhaveko ya wena. (1 Vatesalonika 5:17; Pisalema 103:14) Xi ta vuyerisa matshalatshala ya wena hi ku ku nyika ntamu lowu lavekaka leswaku u hlula mukhuva wa ku gembula.—Vagalatiya 6:9; Vafilipiya 4:13.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]

Lava gembulaka hakanyingi va tirhisa mavunwa ni vuyivi leswaku va yisa emahlweni mukhuva wa vona wa ku gembula