Langutelo Ra Bibele

Xana Swi Na Khombo Ku Endla Masalamusi?

‘KU HUNGA moya wa salamusi ntsena. Xikan’we-kan’we, mpfumawulo wa xigubu wu mbvangamula. Mahlo hinkwawo ya langute kahle eka vavanuna vambirhi lava nga ambala yunifomo va khome swibamu. Va tlakusa swibamu swa vona ku fika ekatleni, va kombetela eka n’wamasalamusi wa Muchayina la ambaleke swiambalo swa kona hi ku helela. U vehela ndyelo exifuveni xakwe. Swibamu swi balesela ku huma ni ndzilo. Xikan’we-kan’we n’wamasalamusi a wela ehansi, a huma ngati swinene. Ntshembonyana wa mavunwa wa ndyelo leyi sivelaka maqulu wu tise khombo leri vavisaka swinene.’ Xiphiqo xa xitirho xin’wana eka xin’wana xa swibamu xi vangele leswaku qulu ri huma ivi ri nghena exifuveni xa n’wamasalamusi. Ku hlamusela buku leyi nge Henry Gordon’s World of Magic.

Vona ndlela leyi a nga tlangisa nyiko ya vutomi ha yona—hinkwaswo leswi swi vangiwa hi leswi a va nga swi tivi leswi nga ta humelela, ku nyanyuka ni ku hungasa loku fambisanaka ni masalamusi wolawo. Xana hi yona ndlela leyi u titwaka ha yona? Kumbe xana u anakanya leswaku ko va xiphemu xa ku tiveka ekhombyeni lexi fambisanaka ni minkombiso yo tano? Ku nga khathariseki leswaku n’wangulo wa wena hi wihi, loko ntshembonyana wolowo wa mavunwa wu nga humelelanga, ku ve khombo leri chavisaka. Swi hi susumetela ku vutisa: Xana ku na khombo leri tumbeleke leri fambisanaka ni ku endla masalamusi? Leswaku hi kuma nhlamulo, a hi langute eka masungulo ya vutshila byebyo.

Nkucetelo Wa Masalamusi eMatin’wini Hinkwawo

Ku sukela emasungulweni ya matimu, vanhu a va ri karhi va kanganyisiwa ni ku kuceteriwa hi hlori ra masalamusi. Rito ra Xinghezi “magic,” ri huma eka rito “magi,” ku nga ntlawa wa khale wa vaprista wa le Persia lowu a wu endla swiendlo swo tala swa mihivahivani ya vugandzeri. Kahle-kahle, masalamusi hi ndlela leyi twalaka kahle, i matshalatshala yo lawula kumbe ku sindzisa matimba ya ntumbuluko kumbe lama hundzaka ya ntumbuluko leswaku ma endla leswi laviwaka hi munhu. Egipta ra lembe xidzana ra vu-18 B.C.E. a ri tirhisa vaprista lava endlaka masalamusi. Nakambe masalamusi a ya ri na xiphemu xa nkoka eka vukhongeri bya Vakalediya va khale va Babilona wa lembe xidzana ra vunhungu B.C.E. (Genesa 41:8, 24; Esaya 47:12-14; Daniyele 2:27; 4:7) Nkucetelo lowu a wu tele exikarhi ka Magriki ni Varhoma va khale hi Malembe ya le Xikarhi ni ku fika eka lembe xidzana ra hina ra vu-20.

Swivumbeko swo hambana-hambana swa masalamusi swi nga avanyisiwa hi tindlela to hambana-hambana. Robert A. Stebbins ebukwini yakwe leyi nge The Magician u avanyisa masalamusi hi mintlawa minharhu.

Mintlawa Minharhu Ya Masalamusi

Masalamusi ya hlori i “xikombiso xa vungoma.” Ma vula leswaku “swiendlakalo kumbe swiendlo leswi lwisanaka ni vutivi bya ntolovelo kumbe vutivi bya sayense” i swa “ntiyiso kumbe swa tshembeka.” Stebbins u ya emahlweni a hlamusela leswaku “masalamusi ya hlori i mupfuni wa vungoma, . . . vuloyi, ku hlanganisiwa ka tikhemikhali, naswona minkarhi yin’wana i mupfuni wa vukhongeri.”

Kasi eka masalamusi yo kanganyisa, “vaendli va swona va kanganyisa mianakanyo ya vahlaleri leswaku va vona swilo swa xiviri hi ndlela leyi hundzeletiweke leyi vona va yi lavaka.” Va swi tiva leswaku va kanganyisa vanhu, kambe hi ku ya hi Stebbins, “va khutaza lava va hlaleleke masalamusi lawa leswaku va pfumela leswi va swi vonaka—va fanele ku tshemba leswaku, van’wamasalamusi va ni matimba lama tlulaka ya munhu kumbe va ni ntirhisano wo karhi ni vanhu va moya lava nga ni matimba lama tlulaka ya vanhu.”

Masalamusi yo hungasa i ya ku endla vanhu va hlamala hi ku va nyanyula hi vukanganyisi. Ma avanyisiwa hi ntlhanu wa tindlela leti yelanaka: “masalamusi ya le xitejini, lama endleriwaka vanhu va nga ri vangani, ya ku xisetela, ya ku nyamalarisa swilo, swi hahisiwa emoyeni, kumbe swi engeteriwa, ni ku vona leswi nge miehleketweni ya van’wana.”

Xana Swi Ni Khombo Eka Vakreste?

A hi sunguleni hi languta masalamusi ya hlori. Masalamusi ya hlori ya vangiwa hi tindlela to hambana-hambana. Hi xikombiso, ku na Vagandzeri va Sathana lava endlaka masalamusi “lama fambisanaka ni vuloyi” ni masalamusi “yo susa vuloyi.” “Lama fambisanaka ni vuloyi” ma katsa ku loya hi ku vula swo karhi, ku endlelela munhu swo biha ni ku languta valala va wena leswaku va humeleriwa hi khombo. Kasi “yo susa vuloyi” ma endleriwa ku endla leswinene hi ku sivela vuloyi ni ku heta matimba ya ndzhukano lowu va wiseriweke wona. Kambe, hinkwawo ya komba mihivahivana ya vugandzeri kumbe hlori. Minkarhi yin’wana masalamusi ya hlori ma tirhisiwa ku ringeta ku kuma ntshovelo lowunene kumbe ku hlula emphikizanweni wa mintlangu. Ku nga khathariseki sweswo, mayelana ni malamusi ya mimoya ya muxaka lowu, Bibele yi swi veka erivaleni: “Mi nga ṭhuki mi bvumba, hambi ku ri [ku endla masalamusi, NW].”—Levhitika 19:26; Deteronoma 18:9-14; Mintirho 19:18, 19.

Xana khombo ra kona ri tumbele kwihi eka masalamusi yo kanganyisa? Vahlayi va swandla, vavhumbi, ni lava hanyisaka hi ripfumelo, loko hi boxa va nga ri vangani, va endla masalamusi yo kanganyisa leswaku va seketela leswi va swi lavaka. Xana a va hanyi hi vuxisi hi ntirho wa vona? Rito ra Xikwembu ri ri: “Mi nga ṭhuki mi hembelana, hambi ku ri ku šisana.”—Levhitika 19:11.

The Encyclopedia Americana yi ri: “Minkarhi yin’wana, swiendlo swa masalamusi swi nga tirha ku vitana mimoya.” Xana hi lava ku tivitanela khombo hi mimoya ya mademona hi ku va hi va endhawini yoleyo hi ndlela yo karhi leyi tumbeleke? Loko hi ma nyike nkarhi, mademona ma nga ha hi tela naswona ma ta ta. Ma languta ‘minkarhi leyi faneleke’ naswona a ma heli matimba eka matshalatshala ya wona.—Luka 4:13; Yakobo 1:14.

Sathana Diyavulosi hi yena ngwenya ya ku kanganyisa ni ku hambukisa. U sungule vukanganyisi byakwe loko a humelela ro sungula eka munhu le ntangeni wa Edeni. (Genesa 3:1-19) Hi wihi Mukreste la nga rhandzaka ku fana na yena? Ku ri na sweswo, Vakreste va tsundzuxiwa “ku [ringeta] ku fana na [Xikwembu]” naswona va “[titsongahata] emahlweni ka Xikwembu. [Va alela] Diyavulosi.”—Vaefesa 5:1; Yakobo 4:7.

Hambi swi ri tano, vanhu vo tala, va teka rito “masalamusi” ri yelana ni vuhungasi. Munhu a nga ha kanganyisa hi ku tirhisa mavoko ya yena (vutshila bya mavoko), a ri karhi a tsundzuka leswaku minkarhi yin’wana voko ri nga endla swilo hi ku hatlisa mahlo ya nga hatlisi ku vona leswi kahle-kahle swi endliwaka. Ku hava laha Bibele yi swi solaka leswi. Hambi swi ri tano, loko ku ri ni vukanganyisi byo karhi bya mihivahivani ya vukhongeri, xana Mukreste a nga kala a lava ku va ni matimba yo tano lama tlulaka ya munhu, matimba lama nga hlamuselekiki? Kumbe loko van’wana va byeriwe swin’wana leswi hoxeke hi nkombiso wa “masalamusi,” xana Mukreste a nge rhandzi ku papalata ku tihungasa ko tano leswaku a nga khunguvanyisi van’wana? (1 Vakorinto 10:29, 31-33) Ku engetela kwalaho, ku ni khombo leri tumbeleke ra leswaku munhu a ringeriwa ku ya emahlweni, a nghena hi nhloko eka vutshila bya masalamusi.

Xisweswo, loko swi ta emhakeni ya masalamusi lama swi nga erivaleni leswaku ya fambisana ni mimoya, Vakreste va ntiyiso, hi vutlharhi va papalata ku ma endla. Ku tlula kwalaho, etimhakeni hinkwato ta vutomi bya Mukreste—hambi hi le ntirhweni, eku tihungaseni, kumbe ku titsakisa—u fanele a tshama a ri na “ripfalo leri tengeke,” ripfalo leri nga dyoheriki Xikwembu kumbe munhu.—1 Petro 3:16; Mintirho 24:16.

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 12]

The Bettmann Archive