Misava Leyintshwa Xana Yi Ta Fika?

HI APRIL 13, 1991, George Bush, muungameri wa nkarhi wolowo wa United States, u nyikele nkulumo le Montgomery, eAlabama, leyi nge: “Mafambiselo Ya Misava Leyintshwa Ma Ta Va Kona.” Eku heteleleni, u te: “Misava leyintshwa leyi hi langutaneke na yona . . . , i misava leyinene leyi nga ni vutshuburi.”

Endzhaku ka tin’hweti timbirhi The Bulletin of the Atomic Scientists yi vule leswaku hikwalaho ka leswi mimfumo ya Vukhomunisi yi weke eYuropa Vuxa, “mafambiselo ya misava leyintshwa lama nga ni ku rhula, vululami ni xidemokrati a ma vonaka ma ri kusuhi.”

Ku vulavula koloko hi misava leyintshwa ku fambe ku ta fika eka 1993. The New York Times yi vike hi January malunghana ni ntwanano wo tiyisa ku hungutiwa ka matlharhi ya nyutliya. Phepha-hungu leri ri te: “Sweswo swi veka Amerika na Russia ‘enyangweni wa misava leyintshwa leyi languteriweke,’ hi marito ya Muungameri Bush lama hlawuriweke kahle.”

Endzhaku ka mavhiki mambirhi muungameri lontshwa wa U.S., Bill Clinton, eka nkulumo yakwe yo sungula, u te: “Namuntlha, tanihi leswi mafambiselo ya khale ma hundzaka, misava leyintshwa yi tshunxekile swinene kambe a yi tiyanga.” U tlhele a ku: “Misava leyi leyintshwa sweswi se yi fuwise vutomi bya timiliyoni ta Maamerika.”

Kutani ku vulavuriwe ngopfu hi misava leyintshwa—leyi hambaneke, leyi antswaka. Hi ku ya hi ku hlayela kun’wana, hi nkarhinyana wu nga ri wungani, George Bush u vulavule ka 42 erivaleni malunghana ni “Mafambiselo Ya Misava Leyintshwa.”

Kambe xana ku vulavula koloko ku hlawulekile? Xana ku tshame ku twiwa?

Ku Hava Lexi Nga Xintshwa

Hi May 1919, endzhakunyana ka Nyimpi yo Sungula ya Misava, Huvo ya Nhlangano wa Tikereke ta Kreste eAmerika yi khome nhlangano le Cleveland, eOhio, laha ku endliweke xitiviso xa leswaku ‘misava leyintshwa leyi antswaka yi ta va kona.’ Xivulavuri xin’wana xi vule leswi: “Ku ta va misava leyintshwa laha moya wa mphikizano wu nga ta tekeriwa ndhawu hi moya wa xinghana ni vunakulobye. Ku ta va misava leyintshwa leyi vun’we byi nga ta siva ku avana . . . Ku ta va misava leyintshwa laha vumakwerhu ni vunghana swi nga ta susa rivengo hinkwaro handle ka nyimpi yo lwisana ni vubihi.”

Xana tikereke a ti vona onge misava leyi leyintshwa yi ta tisa ku yini? Xana a ti vona onge yi ta tisiwa hi hulumendhe ya Mfumo wa Xikwembu leyi tshembisiwaka eBibeleni? E-e. A va langutele nhlengeletano ya politiki leswaku yi tisa misava yoleyo leyintshwa. Murhangeri un’wana wa kereke u te: “Leswi hina namuntlha hi swi vulaka Ntwanano wa Matiko, i vuyelo bya nkoka ni lebyi nga papalatekiki bya ripfumelo ni migingiriko ya hina hinkwayo ya Vukreste emisaveni.” Varhangeri va tikereke va nkarhi wolowo a va seketela Ntwanano wa Matiko tanihi “xikombiso xa politiki xa Mfumo wa Xikwembu laha misaveni.”

Hi hala tlhelo, murhangeri wa matimba wa le Jarimani, Adolf Hitler, a a kaneta Ntwanano wa Matiko, kutani hi va-1930 u simeke Mfumo wa Vunharhu wa Jarimani. U vule leswaku Mfumo lowu wu ta tshama malembe ya gidi naswona wu ta endla leswi Bibele yi nge swi ta endliwa hi Mfumo wa Xikwembu ntsena. Hitler u te: “Ndzi sungula hi lavantshwa. Misava leyintshwa ndzi nga yi endla ha vona.”

Hitler a a ri ni xitediyamu lexikulu lexi akiweke eNuremberg xa ku kombisa matimba ya Manazi. Lexi nga xa nkoka, a ku yimisiwe timhandzi ta 144 eplatifomo leyi leheke timitara ta kwalomu ka 300. Ha yini ku ri ni timhandzi ta 144? Bibele yi vulavula hi vanhu va 144 000 lava nga ta fuma ni “Xinyimpfana” Yesu Kreste, ni leswaku ku fuma ka vona ku ta va ka gidi ra malembe. (Nhlavutelo 14:1; 20:4, 6) Handle ko kanakana, ku yimisiwa ka timhandzi ta 144 le xitediyamu xa le Nuremberg a ku nga ri nhlayo ya ku tiehleketelela, tanihi leswi ku tirhisiwa ka marito ni xikombiso xa Bibele hi vatirheli va Manazi swi tsariweke kahle.

Xana vuyelo byi ve byihi eka matshalatshala ya vanhu ya ku hetisisa leswi Bibele yi vulaka leswaku swi ta endliwa hi Mfumo wa Xikwembu ntsena?

Ku Hluleka Ka Matshalatshala Ya Vanhu

Matimu ma swi kombisa erivaleni leswaku Ntwanano wa Matiko wu hlulekile ku tisa misava leyintshwa ya ku rhula. Nhlengeletano leyi yi we loko matiko ma nghenele Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava. Ku engetela kwalaho, endzhaku ka malembe ya 12, Mfumo wa Vunharhu wu herile. A ku ri ku hluleka loku heleleke, leswi swi nga tsongahata vanhu.

Ematin’wini hinkwawo matshalatshala ya vanhu ya ku endla misava leyintshwa ya ku rhula a ma swi kotanga ku humelela. Khale ka Matsalana wa Mfumo wa U.S. Henry Kissinger u te: “Nhluvuko wihi na wihi lowu tshameke wu endliwa wu herile. Matimu i ntsheketo wa matshalatshala lama hlulekeke, ni ku navela loku nga hetisekangiki.”

Kutani, ku vuriwa yini hi mafambiselo ya misava leyintshwa lawa varhangeri va misava va vulavuleke ha wona? Ku andza ka madzolonga ya tinxaka ku endle mianakanyo leyi ya misava leyintshwa yi va xihlekiso. Hi xikombiso, hi March 6 la hundzeke, William Pfaff hi ku hlekula u te: “Mafambiselo ya misava leyintshwa ma fikile. Ma humelela naswona i mantshwa hakunene, ku nga lama kombisaka ku onha, madzolonga ni ku heta tinxaka, tanihi mahanyelo lama amukelekaka ematikweni hinkwawo.”

Madzolonga yo chavisa ni maxangu lama veke kona ku sukela loko Vukhomunisi byi wile ma chavisa. Hambi ku ri George Bush, endzhaku ka ku tshika xikhundlha hi January, u pfumerile: “Misava leyintshwa, hi ku famba ka nkarhi yi nga ha va ni khombo ku tlula ya khale.”

Xana Xi Kona Xivangelo Xa Ku Va Ni Ntshembo?

Xana leswi swi vula leswaku xiyimo lexi a xi tshembisi? Xana misava leyintshwa ko va norho ntsena? Kunene, vanhu a va swi kotanga ku endla misava leyintshwa. Kambe ku vuriwa yini hi xitshembiso xa Muvumbi xa ku endla sweswo? Bibele yi ri: “Hi ku ya hi ku tshembisa ka [Xikwembu], hi langutele matilo lamantshwa ni misava leyintshwa.”—2 Petro 3:13.

Matilo lamantshwa lawa Xikwembu xi tshembisaka wona i vulawuri lebyintshwa ehenhla ka misava. Vulawuri lebyi lebyintshwa i Mfumo wa Xikwembu, hulumendhe ya xona ya le tilweni leyi Yesu a dyondziseke vanhu ku yi khongelela. (Matewu 6:9, 10) Kutani hulumendhe yoleyo ya le tilweni yi ta vumbiwa hi Yesu Kreste ni vafumi-kulobye va 144 000, naswona misava leyintshwa yi ta va vandla lerintshwa ra vanhu. Ina, va ta hanya emisaveni leyintshwa leyi vangamaka va seketela vulawuri bya Xikwembu hi ku tshembeka.

Hulumendhe ya Mfumo wa Xikwembu yi ta lawula ehenhla ka misava leyi tshembisiweke. Kutani misava leyi leyintshwa yi ta va yi nga endliwanga hi munhu. Nsonga-vutivi wun’wana wa Bibele wa hlamusela: “Mfumo wa Xikwembu a wu vuli xiendlo lexi endliwaka hi munhu kumbe mfumo lowu va nga wu simekaka. Mfumo i xiendlo xa Xikwembu, a hi ntirho wa munhu kumbe ntirho wa Vakreste lava tinyiketeleke.”—The Zondervan Pictorial Encyclopedia of the Bible.

Misava leyintshwa ya le hansi ka Mfumo wa Xikwembu yi ta fika hakunene. U nga tshembela eka xitshembiso xa leswaku yi ta ta hikuva xitshembiso xexo xi endliwe hi “Xikwembu lexi nga riki na ku hemba.” (Tito 1:2) Hi kombela u languta leswaku misava leyintshwa ya Xikwembu yi ta va misava ya muxaka muni.

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 24]

NASA photo