Swiaki Swa Mholovo

WANSATI u lava ku phofula mintlhaveko yakwe. Nuna wakwe u lava ku n’wi tlhantlhela swiphiqo leswi a nga na swona. Ku ta fikela sweswi, timholovo ta vukati bya timiliyoni ti nga ha va ti hambane ngopfu, kambe hakanyingi ku hambana ku ve eka timhaka ti nga ri tingani. Ku twisisa mavonelo kumbe mavulavulelo ya munghana wa wena wa vukati, swi nga ku pfuna ku timela malangavi lama pfurhaka ma va makala lama vuvumelaka exitikweni xa kaya leri tsakisaka.

“U Nga Lawuli Vutomi Bya Mina!”

Vutomi bya wansati la fumaka ni la karhataka, hakanyingi ku nga va ku ri byona lebyi endlaka wanuna a tikuma a tlhandlekeriwe milawu, swikombelo ni swisolo. Bibele yi vulavula hi mintlhaveko yo tano, loko yi ku: “Nsati wa ku lev̌a i yindlu le’yi’ pfutaka hi masiku.” (Swivuriso 19:13) Wansati a nga endla xikombelo lexi nuna wa yena a xi alaka hikwalaho ka swivangelo leswi nsati a nga swi tiviki. Hi ku ehleketa leswaku a nga swi twanga, sweswi wansati u byela wanuna leswi a faneleke ku swi endla. Wanuna u ala no twa. Xana i wansati la karhataka kumbe i wanuna la fumiwaka? Kumbexana i vanhu vambirhi lava nga vulavurisanangiki kahle?

Hi mavonelo ya wansati, u kombise rirhandzu rakwe hi ndlela leyinene eka nuna wakwe hi ku n’wi nyika switsundzuxo leswi pfunaka. Hi mavonelo ya nuna wakwe, wa n’wi fuma naswona u ehleketa leswaku u dadavarile. “U nga rivali nkwama wa wena wa tibuku,” i marito ya yena ya ku kombisa ku n’wi khathalela, ku tiyiseka leswaku nuna wa yena u teke leswi a nga ta swi tirhisa. Nuna loyi swi n’wi tsundzuxa loko a ha ri ntsongo, loko manana wakwe a n’wi huwelela a yime enyangweni a ku, “Xana u yi tekile jesi ya wena?”

Wansati la karhaleke a nga vulavula hi ku titsongahata a ku, “Xana wa swi lava ku ya dya swakudya exitolo madyambu ya namuntlha?” kasi kahle-kahle u ri, “Xana u nge koti ku ndzi humesa ndzi ya lalela exitolo? Ndzi karhele ngopfu a ndzi nge swi koti ku sweka.” Kambe nuna wakwe la n’wi rhandzaka a nga ha tirhisa nkarhi wolowo leswaku a n’wi bumabumela hi ku sweka ka yena, a vula leswaku maswekelo yakwe u ma rhandza ku tlula laman’wana hinkwawo. Kumbexana swi nga ha endleka a titwa hi ndlela leyi, ‘Wansati loyi u ringeta ku ndzi lawula!’ Hi nkarhi wolowo, swi nga ha endleka wansati a hlundzuka ngopfu ivi a tivutisa, ‘Ha yini ndzi fanele ku kombela?’

“A Wu Ndzi Rhandzi!”

Wanuna la karhatekeke, loyi a pfilunganyekeke, wa huwelela a ku: “Xana a nga swi ehleketisa ku yini sweswo? Ndza tirha, ndzi tisa mali ya swixava-xavana, hambi ku ri ku n’wi tela ni swiluva mikarhi yin’wana!”

Hambi leswi vanhu hinkwavo va lavaka ku titwa va rhandziwa, wansati u ni xilaveko xo hlawuleka xa ku byeriwa ko tala leswaku wa rhandziwa. Swi nga ha endleka a nga swi boxi, kambe embilwini a nga ha titwa a fana ni ndzhwalo lowu nga lavekiki, ngopfu-ngopfu loko a ri na gome ra xinkarhana hi leswi a nga en’hwetini. Eminkarhini yo tano nuna wakwe a nga ha va ekule na yena, a ehleketa leswaku nsati wakwe u lava nkarhi wo karhi wa ku va swakwe. Wansati a nga swi teka swi vula leswaku leswi nuna loyi a fambelaka ekule, i xitiyisekiso xa leswi nsati a swi chavaka ngopfu—ku nga ku ka a nga ha rhandziwi hi nuna wa yena. Wansati loyi a nga ha holovela nuna, a ringeta ku n’wi sindzisa leswaku a n’wi rhandza ni ku n’wi seketela.

“Xana Ku Humelele Yini, Murhandziwa?”

Loko ku ri na swiphiqo leswikulu wanuna a nga ha swi herisa hi ku lava ndhawu leyi rhuleke laha a nga kotaka ku ehleketisisa hi swona. Wansati a nga ha vona ku karhateka ko karhi xisweswo a teka goza ro ringeta ku khutaza nuna wa yena leswaku a vulavula. Ku nga khathariseki leswaku matshalatshala lawa i manene ku fikela kwihi, wanuna a nga ha vona swi nga fanelanga kumbe swi khomisa tingana. Loko a hundzuluka a lava ku tlhantlha xiphiqo xakwe, u cingela nsati wakwe loyi a n’wi landzelelaka a nga tlheli. A twa rito leriya ri phikelelaka ra rirhandzu: “Murhandziwa, swo yini? Xana ku humelele yini? A hi vulavule hi swona.”

Loko a nga hlamuriwi, wansati a nga ha twa ku vava. Loko a ri na xiphiqo, u lava ku vulavula na yena ha xona. Kambe nuna wakwe a nga lavi ku phofula mintlhaveko yakwe. Wansati a nga ha heta hi leswaku, “A nga ha ndzi rhandzi nikatsongo.” Xisweswo loko eku heteleleni wanuna loyi la nga lemukiki nchumu a sungula ku phofula mianakanyo yakwe, naswona se a kume ni ntlhantlho, a nga ha voni munghana wa vukati la khathalelaka ni la nga ni rirhandzu, kambe u vona wansati la nyangatsekeke a lunghekele ku holova na yena hikwalaho ko ka a nga vulavuli na yena.

“A Wu Ndzi Yingiseli!”

Xihehlo xi tikomba xi ri xa vuhunguki. Wanuna u vona onge leswi yena a swi endlaka minkarhi hinkwayo i ku yingisela ntsena. Kambe loko nsati wa yena a ri karhi a vulavula, nsati loyi u vona leswaku kahle-kahle marito yakwe ma karhi ma hleriwa ni ku kambisisiwa kahle eka khompyutara leyi tlhantlhaka xiphiqo xa tinhlayo. Ku ehleketelela kakwe ku tiyisekisiwa loko, exikarhi ka xiga, nuna a ku: “Kambe, ha yini u nga . . . ?”

Loko wansati a ya eka nuna wa yena a ri na xiphiqo, hakanyingi u va a nga soli nuna, kumbe ku lava nhlamulo yakwe. Lexi a xi lavaka ngopfu i ndleve leyi nga ni ntwela-vusiwana leyi nga ta yingisela mavonelo yakwe mayelana na xona, ku nga ri ku yingisela tinhla leti vuriwaka ntsena. Xisweswo wansati a nga lavi xitsundzuxo, kambe u lava ku sekeriwa eka mavonelo ya yena. Hikwalaho vavanuna lava nga ni xikongomelo lexinene va timele malangavi loko va vule leswi: “Murhandziwa, a wu fanelanga u titwisa sweswo. A swi bihanga ngopfu.”

Minkarhi yo tala, vanhu va langutela leswaku vanghana va vona va vukati va tiva leswi vona va swi ehleketaka. Wanuna un’wana u te: “Sweswi se swi endla malembe ya 25 hi tekanile. Loko a nga si swi tiva leswi ndzi swi lavaka, a nga ndzi khathaleli, kumbe a nga na mhaka na mina.” Mutsari un’wana eka buku ya yena ya vunghana bya vukati u te: “Loko vatekani va nga byelani leswi va swi lavaka ivi va tshamela ku solana hikuva va nga tekanga goza leri faneleke, a swi kanakanisi leswaku moya wa rirhandzu ni vun’we wa fa. Ematshan’wini ya wona ku nghena . . . ku phikizana, laha munghana un’wana ni un’wana a ringetaka ku sindzisa un’wana leswaku a fikelela swilaveko swakwe.”

“A Wu Na Vutihlamuleri Hakunene!”

Swi nga ha endleka wansati a nga swi vuli hi ku kongoma eka nuna wakwe, kambe a nga swi kombisa kahle hi mpfumawulo wa rito rakwe. “Ha yini u hlwele hi ndlela leyi?” swi nga langutiwa tanihi ndlela yo lava xivangelo. Kambe, ku xondzolota kakwe ni ku tikhoma masenge, eka nuna wa yena swi nga ha vula leswi: “Wena xifanyetana lexi nga riki na vutihlamuleri, u ndzi karhatile. Ha yini u nga ndzi belanga riqingho? A wu ndzi ehleketeleli hakunene! Sweswi nkarhi wa swakudya wu hundzile hikwalaho ka wena!”

Entiyisweni, u tiyisile hi timhaka ta swakudya. Kambe loko mholovo yi sungula, xana vuxaka bya vona byi le khombyeni na byona? Dok. John Gray u ri: “Timholovo to tala a ti vangiwi hi leswi vanhu vambirhi va nga ni mavonelo lama hambaneke, kambe hi leswi kumbexana wanuna a nga ehleketaka leswaku wansati u ala mavonelo yakwe, kumbe wansati a nga yi rhandzi ndlela leyi nuna wakwe a vulavulaka na yena ha yona.”

Van’wana va ehleketa leswaku ekaya munhu u fanele ku vulavula a tshunxekile handle ko siveriwa. Kambe xivulavuri lexinene xi fanele ku kuma tindlela ta ntwanano ni ku fikelela ku rhula, xi ehleketelela mintlhaveko ya muyingiseri. Ku vulavula ko tano hi nga ha ku fanisanyana ni ku kela nghamu ya wena mati yo titimela, leswi hambaneke ni ku n’wi haxa hi wona exikandzeni. Hi nga vula leswaku swi hambana hi ndlela leyi swi vuriwaka ha yona.

Ku tirhisa marito ya Vakolosa 3:12-14, swi ta herisa timholovo ivi swi hi yisa ekaya leri tsakeke: “Ambalani moya wa tintswalo, ni vunene, ni ku titsongahata, ni ku rhula, ni ku leha mbilu. Amukelanani, kutani loko un’wana a vilela hi un’wana, a va rivalelane. Kukota leswi Hosi yi mi rivaleleke, na n’wina rivalelanani. Kutani ehenhla ka leswi hinkwaswo, ku laveka rirhandzu, ri nga rona leri ri bohaka swilo hinkwaswo swi twanana hi ku hetiseka.”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Wanuna u lwela ntiyiso, wansati u lwela mintlhaveko