Vantswa Va Vutisa . . .

Xana Ku Tidlaya I Ntlhantlho?

“Ndzi karhele ku pfuka mixo wun’wana ni wun’wana. A ndzi tivi leswaku ndzi endla yini. Ndzi nyangatsekile. Mbilu ya mina ya vava. . . . Ndzi ehleketa ku famba. . . . A ndzi lavi ku famba, kambe ndzi titwa ndzi boheka ku famba. . . . Loko ndzi languta vumundzuku, ndzi vona munyama ni ku vaviseka ntsena.”—Papila ra ku tidlaya leri humaka eka Peter wa malembe ya 21 hi vukhale.a

VATSHILA va vula leswaku vantshwa vo tala va kwalomu ka timiliyoni timbirhi va le United States va ringete ku tidlaya. Khombo ra kona, kwalomu ka 5 000 va tidlele hi lembe rin’we ntsena. Kambe ku tidlaya exikarhi ka vantshwa a ku tolovekanga ngopfu eUnited States. Le India, vantshwa va kwalomu ka 30 000 va tidlele hi lembe ra 1990. Ematikweni yo fana na Canada, Finland, Furwa, Israel, Netherlands, New Zealand, Spain, Switzerland na Thailand, nhlayo ya lava va tidlayaka exikarhi ka vantshwa yi andze hi ku hatlisa.

Ku vuriwa yini hi loko un’wana a titwa a ri ni gome—kumbe a titwa a ri eka xiyimo xo nonon’hwa xa gome naswona a nga swi koti ku xi hlula? Ku tidlaya ku nga ha xungeta, kambe entiyisweni ku hava lexi tlulaka khombo ro tano ro lahlekeriwa. Mbuyelo wa kona i vusiwana ni ku vaviseka eka vanghana ni va ndyangu. Ku nga khathariseki ndlela leyi vumundzuku byi langutekaka byi ta tika ha yona ni ku chavisa ka khombo leri munhu a nga ha vaka a langutane na rona, ku tidlaya a hi ntlhantlho.

Leswi Endlaka Van’wana Va Titwa Hi Ndlela Leyi

Yobo munhu wo lulama u tive leswi gome ri nga swona. Hikuva a lahlekeriwe hi ndyangu wakwe, hi swilo swakwe ni rihanyo rakwe lerinene, u te: “Hi laha mbilu ya mina yi nga hlawula e mbiṭi ni ku fa, ku tlurisa loko nḍi hlayisa marambu lawa!” (Yobo 7:15) Namuntlha vantshwa van’wana va titwe hi ndlela leyi fanaka. Mutsari un’wana u swi hlamusele hi ndlela leyi: “Gome . . . ri vangela ku vaviseka (ku titwa u vavisekile naswona u chava) [leswi] vangelaka ku tilwela (ku ringeta ku balekela ku vaviseka).” Xisweswo ku tidlaya i ndlela leyi hoxeke ya ku balekela ku vaviseka lokukulu.

Xana i yini lexi vangelaka ku vaviseka ko tano? Ku nga vangiwa hi nchumu wo fana ni ku holova ni mutswari kumbe xigangu xa wena.

Brad wa malembe ya 16 hi vukhale, u ve ni gome endzhaku ko hambana ni xigangu xakwe. A nga vulavulanga hi mintlhaveko yakwe. U hetelele hi ku tisunga.

Sunita wa malembe ya 19 u ve ni gome loko vatswari vakwe va xiye leswaku a ha ya emahlweni ni vunghwavava ni xigangu xakwe. Wa tsundzuka: “A ndzi swi tiva leswaku a ndzi nga swi lavi ku ya emahlweni ndzi hanya hi ndlela leyi a ndzi hanya ha yona. Kutani ndzi vuye ekaya madyambu man’wana ivi ndzi sungula ku mitetela tiphilisi ta ti-aspirin. Hi mixo wa siku leri landzelaka a ndzi hlanta ngati. A ndzi nga lavi ku tidlaya kambe a ndzi lava ku herisa ndlela leyi a a ndzi hanya ha yona.”

Xikolo xi nga ha va xihlovo xa ntshikilelo lowukulu swinene. Hi ku va a susumeteriwa ku va dokodela hi vatswari vakwe (lava nga madokodela), Ashish lontsongo u sungule ku va ni nkelunkelu naswona a tihambanisa ni vanhu van’wana. Hi ku va a tsandzeka ku fikelela dyondzo ya le henhla leyi vatswari va yena a va yi langutele eka yena, Ashish u nwe tiphilisi to tala ta vurhongo. Leswi swi hi tsundzuxa Swivuriso 15:13 leyi nge Bibeleni, leyi nge: “Kambe moya wo ṭhov̌eka, i ku v̌av̌a ka mbilu.”

Gome Ra Ndyangu

Ngundzungundzu ya ndyangu—tanihi loko vatswari va dlaya vukati kumbe va hambana, ku fa ka xirho xa ndyangu kumbe ku rhurhela endhawini leyintshwa—i xivangelo xin’wana lexi endlaka leswaku vantshwa van’wana va tidlaya. Hi xikombiso, Brad la boxiweke laha henhla, u feriwe hi vanghana vakwe lavakulu vambirhi ni xaka rakwe emhangwini ya movha. Kutani ndyangu wa ka vona wu sungula ku va ni swiphiqo swa timali. Brad se a swi n’wi tshikilerile. Swi nga ha endleka u titwe hi ndlela leyi fanaka ni leyi mupisalema a huweleleke ha yona a ku: “Moya wa mina wu šurile hi makhombo . . . [ma] nḍi renḍele ŝin’we hikwako.”—Pisalema 88:3, 17.

Vantshwa vo tala lava nga ni gome va ni mintshikilelo yo karhi: ku biwa, ku xanisiwa emintlhavekweni ni ku pfinyiwa. Tiko ra Kerala, eIndia, hi rin’wana leri nga ni vantshwa vo tala lava tidlayaka endhawini yoleyo. Vana va vanhwanyana lava nga le malembeni ya kondlo-a-ndzi-dyi va ringete ku tidlaya hikwalaho ko khomiwa hi ndlela yo biha hi vatata wa vona. Ku khomiwa ka vana hi tindlela to hambana-hambana to biha ku hangalakile swinene emisaveni hinkwayo, naswona gome ri nga ha va rikulu ngopfu eka vahlaseriwa lava nga riki na nandzu.

Swivangelo Swin’wana Swa Gome

Kambe a hi miehleketo hinkwayo ya ku tidlaya leyi vangiwaka hi swivangelo swa le handle. Xiviko xin’wana xa vulavisisi bya vantshwa lava nga tekanangiki xi ri: “Va xinuna ni va xisati lava endlaka rimbewu ni lava nwaka swakunwa leswi nga ni xihoko a va ri ekhombyeni lerikulu [ra ku tidlaya] ku tlula lava nga swi endliki.” Vunghwavava bya Sunita byi endle leswaku a va ni khwiri—leri a nga ri susa. (Ringanisa 1 Vakorinto 6:18.) Hi ku tivona nandzu, u lave ku fa. Hi ndlela leyi fanaka, Brad a tirhisa xihoko ku sukela loko a ri ni malembe ya 14, nkarhi na nkarhi a tshamela ku nwa a tlurisa mpimo. Ina, loko xihoko xi tirhisiwa hi ndlela yo biha, xi nga ‘luma ku fana ni nyoka.’—Swivuriso 23:32.

Miehleketo ya ku tidlaya yi nga ha sungula eku ‘vileleni ka munhu.’ (Pisalema 94:19) Madokodela ma vula leswaku miehleketo leyi nga ni gome minkarhi yin’wana yi vangiwa hi swivangelo swo hambana-hambana swa rihanyo. Hi xikombiso, Peter la boxiweke ku sunguleni, loko a kamberiwa a nga si tidlaya u kumiwe a ri ni ku kayivela ko karhi ebyongweni. Mintlhaveko ya gome loko yi nga kambisisiwi yi nga ha engeteleka; ku tidlaya ku nga ha languteka ku ri xintshunxo.

Ku Kuma Mpfuno

Kambe, ku tidlaya a ku fanelanga ku langutiwa tanihi xintshunxo. Ku nga khathariseki leswaku ha swi xiya kumbe e-e, hinkwerhu ka hina hi ni leswi vatshila va mahanyelo ya miehleketo ku nga Alan L. Berman na David A. Jobes va swi vulaka ‘swihlovo swa le handle ni swa le ndzeni swa ku langutana ni gome ni ku tsana hi laha ku humelelaka.’ Xihlovo xin’wana ku nga ha va ndyangu ni vanghana. Swivuriso 12:25 yi ri: “Ku [vilela], loko ku le mbilwini ya munhu, ka ṅwi tov̌a, kambe rito le’rinene ri ṅwi ṭakisa.” Ina, rito lerinene leri humaka eka munhu la twisisaka ri nga ha cinca xiyimo hi ndlela ya nkoka swinene!

Xisweswo mani na mani la titwaka a ri ni gome kumbe a vilela, i vutlhari leswaku a nga fi naswo. (Swivuriso 18:1) La xanisekaka a nga ha byela munhu loyi a n’wi tshembaka leswi nga embilwini yakwe. Ku vulavula ni munhu un’wana swi pfuna ku vohlisa mintlhaveko ya wena, naswona swi nga ha ku nyika langutelo lerintshwa ra swiphiqo swa wena. Loko un’wana a twa ku vava hikwalaho ko feriwa hi munghana kumbe murhandziwa wakwe, munhu yoloye u fanele ku vulavula hi swona ni munghana wakwe lonkulu. Loko na yena a swi twisisa naswona a khomiwa hi gome hi ku lahlekeriwa loku, la lahlekeriweke wa chaveleleka. (Eklesiasta 7:1-3) Swi nga ha va mpfuno loko munhu yoloye a tshembisa leswaku loko o tlhela a tela hi miehleketo ya ku tidlaya, u ta tivisa munghana wakwe.

I ntiyiso, swi nga ha tika ku tshemba munhu un’wana. Kambe tanihi leswi vutomi hi byoxe byi nga ekhombyeni, xana a hi swa nkoka ku vulavula hi swona? Swi nga ha endleka leswaku miehleketo ya ku tidlaya yi nyamalala loko u vulavula hi swona. Van’wana va nga ha vutisa leswaku ‘Ndzi vulavula na mani?’ Loko vatswari va wena va chava Xikwembu, ha yini u nga ringeti ku va ‘paluxela ta le mbilwini ya wena’? (Swivuriso 23:26) Va nga ha swi twisisa ku tlula ndlela leyi vo tala va ehleketaka ha yona, naswona va nga ha swi kota ku pfuna. Loko swi vonaka onge ku laveka mpfuno lowu engetelekeke—ku fana ni ku kamberiwa hi dokodela—va nga ha swi hlela sweswo.

Swirho swa vandlha rin’wana ra Vukreste i xihlovo xin’wana xa mpfuno. Vavanuna lava kuleke hi swa moya evandlheni va nga seketela ni ku pfuna la nga ni gome. (Esaya 32:1, 2; Yakobo 5:14, 15) Endzhaku ka loko Sunita a ringete ku tidlaya, u pfuniwe hi muchumayeri wa nkarhi hinkwawo (phayona). Sunita u ri: “U ve munghana wa mina la tshembekaka ehansi ka swiyimo hinkwaswo. Loko a ku nga ri yena, a ndzi ta va ndzi penga.”

Ku Langutana Na Kona

Nakambe ku ni swihlovo eka wena n’wini, leswi u nga pfunekaka ha swona. Hi xikombiso, xana u xaniseka hi miehleketo ya ku titwa nandzu hikwalaho ka ku va u endle swo karhi swo biha? (Ringanisa Pisalema 31:10.) Ematshan’wini yo tshika miehleketo yo tano yi kula, u fanele u tirhela ku lulamisa timhaka teto. (Esaya 1:18; ringanisa 2 Vakorinto 7:11.) Ndlela yin’wana leyinene yo lulamisa timhaka i ku byela vatswari va wena. I ntiyiso, va nga ha hlundzuka eku sunguleni. Kambe va nga ha lava tindlela to pfuna. Nakambe ha tiyiseka leswaku Yehovha u ‘rivalela ku nga ri hi mpimo’ lava hundzukaka hi xiviri. (Esaya 55:7) Gandzelo ra nkutsulo wa Yesu ri funengeta swidyoho swa lava hundzukaka.—Varhoma 3:23, 24.

Nakambe Vakreste va ni ripfumelo, vutivi bya Matsalwa ni vuxaka bya vona na Yehovha Xikwembu lebyi va nga tiseketelaka ha byona. Eka swiyimo swo hambana-hambana mupisalema Davhida a ri ni gome lerikulu lerova a ku: “Nala . . . o kanḍiyile v̌utomi bya mina e hansi.” A nga pfumelanga ku hluriwa hi gome. U tsarile: “Nḍi rila e ka Yehova hi rito ra mina; hi rito ra mina nḍi khongela Yehova.” “Nḍi anakanya hikwaŝo leŝi u ŝi endleke, nḍi ṭunḍuka hikwaŝo leŝi mav̌oko ya wena ma ŝi endleke.”—Pisalema 142:1; 143:3-5.

Loko miehleketo ya ku tidlaya yi tinyika matimba, u fanele u ya eka Yehovha hi xikhongelo. Wa ku twisisa ku xaniseka ka wena naswona u lava leswaku muxaniseki a hanya! (Pisalema 56:8) A nga ha hi nyika “matimba lamakulu” leswaku hi hlangavetana ni ku vaviseka loku. (2 Vakorinto 4:7) U fanela u ehleketa hi ku vava loku ku tidlaya ka wena ku nga ta ku tisela va ndyangu, vanghana ni le ka Yehovha hi byakwe. Ku kambisisa swilo swo fana ni leswi swi nga pfuna munhu leswaku a hambeta a hanya.

Hambi leswi eka van’wana swi nga ha vonakaka onge ku vaviseka loku a ku nge heli, va nga eneriseka hi ku tiva leswaku ku ni lava va tiyiseleke ku xaniseka loku fanaka. Va nga ha byela van’wana hi ku ya hi ntokoto wa vona leswaku swilo swi nga ha cinca naswona swa cinca. Van’wana va nga ha nyikela mpfuno lowu enerisaka hi nkarhi wolowo wa nhlomulo. Lava nga ni gome va fanele va lava mpfuno lowu lavekaka—naswona va hambeta va hanya!

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

Swa antswa ku vulavula hi mintlhaveko leyi ku vavisaka ni munhu un’wana