A Ko Va Nala Ntsena Wa Tihanyi

XITLHAVI lexi nga hungutekiki xi nga onha vutomi bya vanhu. Xi va tekela ku rhula ka vona, ntsako, ni rihanyo, xi endla vutomi byi nyangatsa lerova van’wana va tilavela ntlhantlho hi ku tidlaya. Murhumiwa wa ta vutshunguri Albert Schweitzer u hete hi ku: “Xitlhavi i mufumi wa vanhu wo biha ku tlula ni rifu hi roxe.”

Magidi ya timiliyoni ya xaniseka swinene. ‘Loko a ho tekiwa hi hayekiwa empfhukeni lowu nga riki na nchumu hi ri ehenhla ka khele leri hi kotaka ku twa mimpfumawulo leyo tala leyi humaka emisaveni leyi rhendzelekaka,’ ku vula dokodela wa Mufurwa, ‘a hi ta twa pongo lerikulu ra ku ririsiwa hi xitlhavi ri ta xikan’we ri huma eka vanhu lava xanisekaka.’

Entiyisweni, leswi muapostola wa Mukreste Pawulo a swi tsaleke kwalomu ka malembe ya 1 900 lama hundzeke, namuntlha swi tirha swinene: “Ku fikela namuntlha, swivumbiwa hinkwaswo swa konya hi ku vaviseka.”—Varhoma 8:22.

Xiphiqo Lexikulu Xa Rihanyo

Un’we eka nhungu wa Maamerika u xanisiwa swinene hi xitlhavi lexi vangiwaka hi ku pfimba ka marhambu ku nga muxaka wa vuvabyi bya marhambu lowu tolovelekeke. Vanhu van’wana vo tala va ni xitlhavi lexikulu swinene xa nhlana. Van’wana va boheka ku tiyiselela mimbuyelo leyi vavaka swinene ya khensa ni vuvabyi bya mbilu.

Timiliyoni to tala ti xanisiwa hi ku pandza ka tinhloko loku xanisaka swinene, ku pandza ka meno, ku pandza ka tindleve, ku pfimba ka rhumbu lerikulu, ni mavabyi ni ku vaviseka kun’wana ko tala swinene. A swi hlamarisi leswaku elembeni ra sweswinyana, Maamerika ya tirhise $2.1 wa tibiliyoni (R7,2 wa magidi ya timiliyoni) va xava swidlaya-switlhavi swa mani na mani, nakambe a swi hlamarisi leswi xitlhavi xi vitaniwaka, “ntungu lowu tumbeleke wa le Amerika.”

John J. Bonica, kumbexana mutivi-nkulu wa switlhavi, u te: “Hi ku ya hi tlhelo ra tidolara ni tisente, ni hi tlhelo ra ku xaniseka ka vanhu, xitlhavi lexi tshamaka xi ri kona i nchumu lowu tikaka swinene ku tlula swiphiqo hinkwaswo swa rihanyo swi hlanganisiwile.”

Vutomi Lebyi Nga Riki Na Xitlhavi?

Leswi hi langutaneke ni ku nonon’hwa lokonghasi, swi nga ha tikomba swi nga twali ku anakanya leswaku ku nga va ni vutomi lebyi nga riki na xitlhavi. Xisweswo, leswi Bibele yi swi vulaka swi nga tikomba swi nga tshembisi, ku nga leswaku: “[Xikwembu] xi ta sula mihloti hinkwayo emahlweni ya vona . . . mahlomulo kumbe ku rila kumbe ku vaviseka a swi nga ha vi kona.”—Nhlavutelo 21:4.

Kambe vutomi lebyi nga riki na xitlhavi a hi nchumu lowu nga tshembisiki. Kambe swi anakanyisise. Xana tsalwa leri kahle-kahle ri vula yini? Ku ni vanhu namuntlha lava nga riki na switwi swo twa ku vava. Va velekiwa va nga ri na swona. Xana hi nga va navela? Mutivi wa xivumbeko xa miri Allan Basbaum u te: “Ku nga twi ku vava hi laha ku heleleke swi ni khombo ku tlurisa.”

Loko a wu nga twi ku vaviseka, kumbexana a wu nga ta swi vona leswaku u hume mbhonya ku kondza yi va xilondza lexikulu xo chavisa. Hi ku ya hi xiviko xin’wana xa mahungu, vatswari va xinhwanyetana xin’wana lexi a xi nga twi ku vava “minkarhi yin’wana a va ta twa ku nun’hwa ka nyama leyi tshwaka ivi va xi kuma xi tikhegele hi xitofu.” Xisweswo, xitlhavi a ko va nala ntsena wa tihanyi. Xi nga ha tlhela xi va mpfuno.

Kutani ke hi nga ku yini hi xitshembiso xa Bibele lexi nge: “Ku vaviseka a [ku] nga ha vi kona”? Xana lexi i xitshembiso lexi hi nga lavaka leswaku xi hetisisiwa?

Vutomi Lebyi Nga Riki Na Mihloti?

Xiya leswaku ndzimana leyi yi tlhela yi ku: “[Xikwembu] xi ta sula mihloti hinkwayo emahlweni ya vona.” (Nhlavutelo 21:4) Leswi swi hlamusela swo karhi, hikuva mihloti ya laveka. Yi tirha ku hi sirhelela, hi laha xitwi xa ku twa ku vava xi tirhaka ha kona.

Mihloti yi endla mahlo ya hina ma tshama ma tsakama naswona yi sivela nkhuhlano lowu nga vaka kona exikarhi ka tihlo ni xipfala-tihlo. Naswona yi kukula swilo leswi nga lavekiki ematihlweni ya hina. Ku engetela kwalaho, yi ni xibasisi lexi vitaniwaka nhombe yo dlaya switsongwatsongwana, leyi basisaka tihlo ivi yi sivela vuvabyi. Xisweswo ku kota ku humesa mihloti i nchumu lowu nga wa nkoka wa miri wa hina lowu vumbiweke hi ndlela yo hlamarisa, hi laha switwi swa hina swo twa ku vava swi nga swa nkoka ha kona.—Pisalema 139:14.

Hambi swi ri tano, mihloti yi fambisana swinene ni mahlomulo, ku rila ni ku xaniseka. Hosi Davhida wa le minkarhini ya Bibele u ririle: “Hi v̌usiku byiṅwana ni byiṅwana, nḍi ṭakamisa šilawu ša mina hi ku rila; byetlelo bya mina byi ṭakama hi mihloti ya mina.” (Pisalema 6:6) Hambi ku ri Yesu u kale “a rila” loko munghana wakwe a file. (Yohane 11:35) Xikwembu a xi swi endlanga hi xikongomelo leswaku vanhu va rila hikwalaho ka mahlomulo. Xidyoho xa Adamu, munhu wo sungula, hi xona xi vangaka xiyimo xa ku nga hetiseki ni xa ku fa ka ndyangu wa vanhu. (Varhoma 5:12) Xisweswo, i mihloti leyi vangiwaka hi xiyimo xa ku nga hetiseki ni xa ku fa leyi nga ta va yi nga ha ri kona.

Tanihi leswi Bibele yi vulavulaka hi muxaka wo karhi wa mihloti lowu nga ta herisiwa, xana xitshembiso xa leswaku ku vaviseka a ku nge he vi kona xi ta hetisisiwa njhani? Xana a swi nge endleki leswaku vanhu va nga ha twi ku vava loku vangaka nhlomulo ni ku rila?